Ποιες είναι οι αιτίες του μικρού αριθμού εκπροσώπησης των γυναικών, ως ηγέτιδες, στα εθνικά κοινοβούλια; Τρεις Ελληνίδες πολιτικοί δίνουν και τη δική τους άποψη στο θέμα.
Σε μια πρόσφατη ομιλητική περιοδεία στην Αυστραλία, ο Barack Obama, παρουσίασε την ιδέα του για το πώς μπορεί ίσως να οδηγηθεί ο κόσμος σε ένα μονοπάτι βιωσιμότητας και ειρήνης. "Είμαι πραγματικά πεπεισμένος ότι αν μπορούσαμε να δοκιμάσουμε ένα πείραμα στο οποίο κάθε χώρα στη Γη διοικούνταν από γυναίκες για μόλις δύο χρόνια… είμαι βέβαιος ότι ο κόσμος θα οδηγούνταν προς μια καλύτερη κατεύθυνση".
H πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αυστραλίας Julie Bishop - απάντησε λέγοντας ότι "οι γυναίκες ηγέτες θα χρειαστούν μόνο έξι μήνες". Τα δεδομένα, ωστόσο, δείχνουν ότι ακόμη και ο πιο μετριοπαθής στόχος της ισότητας των φύλων στην παγκόσμια ηγεσία παραμένει μακρινός.
Λιγότερο από το ένα τρίτο των 193 κρατών μελών του ΟΗΕ είχαν ποτέ γυναίκα ηγέτη* και ενώ τις τελευταίες δύο δεκαετίες σημειώθηκε τεράστια αναλογική αύξηση στον αριθμό των γυναικών στην κορυφή της παγκόσμιας πολιτικής, οι πραγματικοί αριθμοί παραμένουν απίστευτα χαμηλοί. Επί του παρόντος, μόλις 12 κράτη μέλη του ΟΗΕ έχουν γυναίκες ηγέτες, από 17 το 2022. Έρευνα από τις Γυναίκες των Ηνωμένων Εθνών δείχνει ότι με τον σημερινό ρυθμό, η ισότητα των φύλων στις υψηλότερες θέσεις εξουσίας δεν θα επιτευχθεί για άλλα 130 χρόνια.
Τα τελευταία χρόνια, η αύξηση του αριθμού των γυναικών ηγετών σε όλο τον κόσμο έχει επιταχυνθεί και το 2023, ορισμένες εξέχουσες γυναίκες ηγέτες εγκατέλειψαν τα αξιώματα για να αντικατασταθούν από άνδρες.Τον Ιανουάριο, η Jacinda Ardern παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία της Νέας Ζηλανδίας λέγοντας ότι "δεν είχε πια αρκετά καύσιμα" για να κάνει τη δουλειά.
Η Natalia Gavrilita της Μολδαβίας παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία τον Φεβρουάριο, κατηγορώντας μια σειρά κρίσεων που προκλήθηκαν από τη "ρωσική επιθετικότητα".
Η Nicola Sturgeon – αν και δεν εκπροσωπούνταν στα παραπάνω δεδομένα καθώς δεν ήταν ηγέτης κράτους μέλους του ΟΗΕ – παραιτήθηκε τον Φεβρουάριο μετά από περισσότερα από οκτώ χρόνια ως πρώτη υπουργός της Σκωτίας, λέγοντας ότι "ήταν η κατάλληλη στιγμή".
Λίγο αργότερα, η Sanna Marin έχασε τις εκλογές στη Φινλανδία, δίνοντας τέλος στη θητεία της ως η νεότερη πρωθυπουργός στον κόσμο.
Πιέσεις ισχύος
Όλοι αυτοί οι ηγέτες εγκατέλειψαν τα υψηλά αξιώματα για πολύ διαφορετικούς λόγους, αλλά η Δρ. Federica Caso, λέκτορας διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο La Trobe, προειδοποιεί ότι "η αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση σε όλο τον κόσμο λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία θα μπορούσε να προκαλέσει αβεβαιότητα για όλες τις γυναίκες ηγέτες σε όλο τον κόσμο".
"Η Sanna Marin πίεσε να εισέλθει η Φινλανδία στο ΝΑΤΟ… αλλά γενικά, οι ψηφοφόροι τείνουν να βλέπουν τους άνδρες πιο αξιόπιστους σε θέματα άμυνας και ασφάλειας", λέει. Μια έρευνα του 2018 από την Pew Research το επιβεβαιώνει εν μέρει. Όταν ρωτήθηκε, η πλειοψηφία των ψηφοφόρων των ΗΠΑ είπε ότι δεν υπήρχε διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών πολιτικών ηγετών. Οι μόνες εξαιρέσεις ήταν σε τομείς όπως η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη – όπου οι γυναίκες θεωρούνταν πιο αποτελεσματικές – και η εθνική ασφάλεια και άμυνα – όπου οι άνδρες θεωρούνταν ότι κάνουν καλύτερη δουλειά.
Η Δρ. Federica Caso λέει επίσης, ότι οι γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες με στερεότυπες ιδέες για το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται, ιδιαίτερα από τα μέσα ενημέρωσης. Η Ardern αντιμετώπισε προσωπικές επιθέσεις χωρίς προηγούμενο στην πολιτική σκηνή της Νέας Ζηλανδίας. Το 2022, η αστυνομία ανέφερε ότι οι απειλές κατά της πρωθυπουργού είχαν σχεδόν τριπλασιαστεί σε διάστημα τριών ετών. Στην ανακοίνωση παραίτησής της, η Ardern είπε ότι, ενώ οι απειλές για την ασφάλειά της δεν ήταν η βάση της απόφασής της να παραιτηθεί, "είχαν αντίκτυπο".
Η Marin υπέστη ενοχλητικό και συχνά σεξιστικό έλεγχο της ιδιωτικής της ζωής και της συμπεριφοράς της, ίσως το πιο εμφανές ενώ αντιμετώπιζε μια επίσημη έρευνα μετά την εμφάνιση βίντεο που την έδειχνε να πίνει και να χορεύει με φίλους.
"Η σεξιστική κάλυψη των μέσων ενημέρωσης μπορεί να έχει επίδραση στην ικανότητα των γυναικών ηγετών να συγκεντρώνουν χρήματα και να εξασφαλίζουν δωρεές για προεκλογικές εκστρατείες", λέει ο Caso. "Είναι δύσκολο να συνεχίσεις να κολυμπάς ενάντια στο ρεύμα όταν σε αμφισβητούν συνεχώς για το φύλο σου, σε αντίθεση με τις πολιτικές σου".
Οι άνισες πιέσεις των οικογενειακών δεσμεύσεων και των ευθυνών φροντίδας θεωρούνται επίσης ένας πιθανός λόγος που η θητεία της γυναίκας ηγέτη - μια διάμεση διάρκεια 2,1 ετών σύμφωνα με την Pew Research - είναι τόσο σύντομη. "Δεν θέλουμε να γενικεύουμε, αλλά ακόμη και στην κορυφή της πολιτικής, η φροντίδα της οικογένειας εξακολουθεί να πέφτει συχνά στις γυναίκες", λέει Δρ. Federica Caso.
38 χώρες έχουν γυναίκες υπουργούς Εξωτερικών
Ενώ ο αριθμός των γυναικών υπουργών Εξωτερικών σε όλο τον κόσμο είναι στην πραγματικότητα αρκετές φορές υψηλότερος από τον αριθμό των γυναικών ηγετών, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά εμπόδια. Στοιχεία από το UN Women δείχνουν ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι πολύ πιο πιθανό να αναλάβουν χαρτοφυλάκια υπουργικού συμβουλίου που σχετίζονται με οικογενειακές και παιδικές υποθέσεις ή γυναίκες και ισότητα των φύλων παρά με εξωτερικές υποθέσεις, την άμυνα ή τις οικονομικές θέσεις.
Αυτό σημαίνει ότι ο παραδοσιακός δρόμος προς την εξουσία –η άνοδος μέσω της κυβέρνησης και των ανώτερων υπουργικών θέσεων– παραμένει πιο δύσκολος για τις γυναίκες να διασχίσουν. Ορισμένες χώρες έχουν θεσπίσει ποσοστώσεις φύλου με την ελπίδα να προχωρήσουν στην ίση εκπροσώπηση. Μια μελέτη του ΟΗΕ του 2021 διαπίστωσε ότι οι χώρες που νομοθέτησαν τις υποψήφιες ποσοστώσεις σημείωσαν αύξηση στην εκπροσώπηση των γυναικών. Ωστόσο, τα στατιστικά στοιχεία παραμένουν χαμηλά: μόλις 13 χώρες έχουν υπουργικά συμβούλια που έχουν ίσο αριθμό γυναικών και αντρών. Η εκπροσώπηση στα εθνικά κοινοβούλια είναι ακόμη πιο άνιση: από το 2023 μόνο έξι χώρες έχουν κοινοβούλια που περιέχουν 50% ή περισσότερες γυναίκες.
Οι γυναίκες στην πολιτική στην Ελλάδα
Στην πρόσφατη ημερίδα του Madame Figaro "Women who Dare - Η Θέση της Γυναίκας στην Ελλάδα του Σήμερα. Ιδέες και Δράσεις για ένα Καλύτερο Αύριο", η Όλγα Κεφαλογιάννη (Βουλευτής Α' Αθηνών, ΝΔ), η Έφη Αχτσιόγλου (Βουλευτής Επικρατείας, ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ) και η Μιλένα Αποστολάκη (Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαμεσολάβησης & Διαιτησίας, Υποψήφια Βουλευτής Βόρειου Τομέα Β' Αθήνας, ΠΑΣΟΚ), μίλησαν για το φαινόμενο της άνισης μεταχείριση που υφίστανται οι γυναίκες πολιτικοί στη χώρα μας.
"Τελικά, όσο και να μην το θέλουμε μας προσδιορίζει το φύλο μας. Είμαστε υποψήφιες με ισότιμες σπουδές, ισότιμες ικανότητες και δυνατότητες, αν και εφόσον μας δοθούν οι ευκαιρίες. Το ζητούμενο είναι οι ευκαιρίες. Μας δίνονται οι ίδιες με εκείνες των αντρών; Η απάντηση είναι όχι. Οι ποσοστώσεις έρχονται να καλύψουν αυτό το κενό. Υπάρχει ποσόστωση πλέον στα ψηφοδέλτια, όμως ακόμα και μετά από αυτό δεν έχει αλλάξει το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στη Βουλή, το οποίο και πάλι παραμένει στο 20%. Για να λειτουργήσουν οι ποσστώσεις, πρέπει να καλλιεργήσουμε τη συνείδηση ότι χρειάζονται περισσότερες γυναίκες στα κοινά", επισήμανε η Όλγα Κεφαλογιάννη στην ημερίδα.
Η Έφη Αχτσιόγλου αναφέρθηκε στο ποια θεωρεί ότι είναι η ρίζα του προβλήματος. "Εδώ μιλάμε για προκατασκευασμένους ρόλους. Πρέπει να δούμε το ιστορικό βάρος της πατριαρχίας και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την καθημερινότητα των γυναικών. Ότι η γυναίκα δηλαδή γίνεται αντιληπτή ως ένα αντικείμενο η οποία έχει συγκεκριμένους ρόλους να επιτελέσει. Η γυναίκα είναι αυτή η οποία πρέπει να φροντίζει τα του οίκου της, τα παιδιά, το σπίτι, δεν πρέπει να εκτίθεται δημόσια ή το πολύ πολύ να φτάνει μέχρι να έχει την προσωπική της εργασία. Και αυτό το βάρος της πατριαρχικής κουλτούρας είναι που ακόμα δυσκολευόμαστε να ξεπεράσουμε", είπε η κυρία Αχτσιόγλου.
Η Μιλένα Αποστολάκη με την σειρά της μίλησε για ποσοστά τονίζοντας: "Η χώρα μας όσον αφορά στο δείκτη ισότητας στην Ε.Ε.βρίσκεται στην τελευταία θέση. Στον δείκτη της ισχύος είμαστε προτελευταίοι. Στην Ε.Ε, οι γυναίκες καταλαμβάνουν διευθυντικές θέσεις σε ομίλους και φορείς σε ποσοστό 9%. Στην Ελλάδα αυτό το ποσοστό είναι κάτω του 4%". Όσον αφορά τις ποσοστώσεις δήλωσε: "Είμαι φανατικά υπέρ, και απόδειξη είναι το γεγονός ότι συζητάμε πλέον για αυτά τα πράγματα".
Ένας κόσμος ανάποδα
Έρευνα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2021 δείχνει ότι οι κοινωνίες ισότητας των φύλων απολαμβάνουν καλύτερη υγεία, ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη και υψηλότερη ασφάλεια. Ίσως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι γυναικείοι πληθυσμοί έχουν πολύ καλύτερες παροχές, όταν εκπροσωπούνται σε ρόλους λήψης αποφάσεων. Για παράδειγμα, στη Νορβηγία, μια μελέτη βρήκε μια άμεση σχέση μεταξύ της παρουσίας γυναικών στα δημοτικά συμβούλια και του επιπέδου κάλυψης της παιδικής μέριμνας που προσφέρεται. H Δρ. Federica Caso εξηγεί ότι "οι μελέτες δείχνουν επίσης ότι οι γυναίκες τείνουν να διαπραγματεύονται και να μεσολαβούν περισσότερο, επομένως όταν υπάρχουν δύσκολες θέσεις στο τραπέζι, τείνουν να είναι πιο διπλωματικές".
