Αποκλειστική συνέντευξη με την ηθοποιό που πρωταγωνιστεί στην παράσταση "Κουαρτέτο" του Χάινερ Μύλλερ σε σκηνοθεσία του Θανάση Σαράντου. Από τις 3 Μαρτίου στο Θέατρο Από Μηχανής.
Στο έργο του διεθνούς φήμης Γερμανού θεατρικού συγγραφέα Χάινερ Μύλλερ, Κουαρτέτο,, η Μερτέιγ και ο Βαλμόν λειτουργούν σαν να είναι ταυτόχρονα θύτες και θύματα σε ένα ανελέητο παιχνίδι σεξ και εξουσίας, προσπαθώντας να δώσουν νόημα στη ζωή τους και να αντιμετωπίσουν τον θάνατο. Στη μοιραία τελευταία επαφή τους επιδίδονται σε μία ερωτική χορογραφία των σωμάτων, εναλλάσσοντας ρόλους και ταυτότητες υπερβαίνοντας τα όρια των φύλων. Ο έρωτας ως μέσο σαγήνευσης και καταδυνάστευσης τούς οδηγεί στην ολοκληρωτική καταστροφή.
Ο συγγραφέας προσδιορίζει τον χρόνο που διαδραματίζεται το έργο "πριν από τη Γαλλική Επανάσταση και μετά τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο" και τοποθετεί την πλοκή του σ’ ένα τοπίο ερειπωμένο και παγερό. Το "Κουαρτέτο" είναι μια μαύρη φάρσα, μια τραγική κωμωδία που σκιαγραφεί με χιούμορ και σαρκασμό την πτώση και την αυτοκαταστροφή των δυτικών κοινωνιών καθώς και την παρακμή του αστικού πολιτισμού.
Η Κερασία Σαμαρά που υποδύεται τη Μερτέιγ, εξηγεί...
O Μύλλερ έγραψε το "Κουαρτέτο" στο τέλος της δεκαετίας του ’80. Σε ποια σημεία είναι επίκαιρο σήμερα;
Στο Κουαρτέτο ερωτοτροπούν άγρια, ψυχορραγώντας, δύο ήρωες-σύμβολα, που μιλούν μέσα από την κόλαση της ψυχής τους. Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα των ίδιων, αλλά και της ατμόσφαιρας που τους περιβάλλει, είναι η φθορά και η παρακμή των συναισθημάτων τους και της προσωπικής τους σχέσης. Ένας διάχυτος ναρκισσισμός περιβάλλει τα πρόσωπα, ενώ παντού είναι ορατή η υποκριτική τους δεινότητα. Μέσα στο θανάσιμο σεξουαλικό παιχνίδι τους υποκρίνονται ότι είναι πάντοτε νικητές, αδιάβλητοι από τα αισθήματά τους και απαιτούν από τον εαυτό τους να είναι αιώνια πρότυπα σφρίγους, δύναμης και σεξουαλικής διέγερσης.
Αν ρίξουμε μια ουσιαστική ματιά στη σημερινή εικόνα της κοινωνίας στην οποία ανήκουμε, θα δούμε πόσο έχουμε απαρνηθεί την ειλικρινή, αφτιασίδωτη επαφή με τον Άλλον, πόσο περιχαρακωνόμαστε μέσα στο προσωπικό μας συμφέρον, πόσο έχουμε μετατραπεί σε διαφημίσεις προϊόντων που υπόσχονται αιώνια νεότητα, πόσο δεν αντέχουμε την ήττα και δεν μπορούμε να μάθουμε τίποτε από αυτήν. Ένας άκρατος εγωισμός, συνδυασμός κερδοσκοπίας και ματαιοδοξίας επικρατεί παντού. "Ο θάνατός σου η ζωή μου" είναι το αγαπημένο ρητό της κοινωνίας μας, από τα παιχνίδια reality μέχρι την πολιτική.
Υποδύεσαι την Μαρκησία Μαρτέιγ. Πες μας λίγα λόγια για την ηρωίδα σου.
Η Μαρκησία Μερτέιγ, η εμβληματική διεστραμμένη ηρωίδα του Λακλό και κατόπιν του Μύλλερ, αποτελεί την κλειδοκρατόρισσα του παιχνιδιού της σεξουαλικής αποπλάνησης. Με αντεστραμμένη την έννοια της Ηθικής, η Μερτέιγ απαρνείται και απεχθάνεται κάθε τι που η κοινωνία χαρακτηρίζει ως "ευπρεπές" ή "σεπτό". Σκοπός της ζωής της είναι η σαρκική απόλαυση και η ηθική εκμηδένιση των άλλων κι αυτός ο σκοπός περνά αδιάφορα μέσα από τη βλασφημία και τον ευτελισμό κάθε κοινωνικού ή θρησκευτικού θεσμού. Φαίνεται να είναι ο ίδιος ο "Εξαποδώ", αν και ο θεατής διακρίνει την ρωγμή της γυναικείας της φύσης στον σιδερένιο μανδύα της, αν κοιτάξει λίγο πιο προσεκτικά. Η Μερτέιγ αγαπά μέχρι Θανάτου, κυριολεκτικά. Σκάβει, με λύσσα, τον πάτο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και τραβά μαζί της τον αγαπημένο της εραστή. Παρακολουθούμε την ιερή στιγμή που ο άνθρωπος αγγίζει το "ναδίρ" του. Το μεγαλείο του έργου έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο ζοφερό. Αναγκαστικά, οραματιζόμαστε την Κάθαρση.
Το "Κουαρτέτο" είναι ένα αντισυμβατικό έργο για τις ανθρώπινες σχέσεις αλλά και για την αυτοκαταστροφή των δυτικών κοινωνιών. Βάζουμε τρικλοποδιές στον εαυτό μας ως πολίτες του δυτικού κόσμου;
Φυσικά. Έτσι λειτουργεί ο δυτικός κόσμος. Πριονίζοντας τα πόδια του. Ο αγώνας δρόμου με τέρμα το Χρήμα δεν τελειώνει ποτέ. Η ψαλίδα ανάμεσα στις οικονομικές τάξεις μεγαλώνει διαρκώς. Τα όνειρα των νέων ανθρώπων γίνονται όλο και πιο κοντόφθαλμα, σαν το βλέμμα στο κινητό τους τηλέφωνο. Ενώ έχουμε τεράστιες ευκαιρίες επιμόρφωσης και ενημέρωσης, αποδεχόμαστε το να αυξάνουμε όλο και περισσότερο τις ανάγκες μας. Αυτή είναι και η κατάρα του σημερινού ανθρώπου, η μεγάλη Αμαρτία του. Και αυτή η Αμαρτία θα ακολουθεί τον 20ο και 21ο αιώνα ως ενοχή. Δεν μάθαμε να μοιραζόμαστε, παρά τους δύο παγκόσμιους πολέμους και την ταυτόχρονη, ταχύτατη ανάπτυξη της Επιστήμης, των Τεχνών και των Γραμμάτων. Η απληστία, μας οδηγεί στην καταστροφή, στην υπεράντληση φυσικών πόρων, ενέργειας, τροφής, νερού, εδάφους, αλλά και στην απομύζηση ολόκληρων ηπείρων που παραμένουν παράδοξα υποβαθμισμένες και πληγωμένες θανάσιμα στο ανθρώπινο δυναμικό τους. Το αύριο αχνοφαίνεται σκοτεινό για τον δυτικό μας κόσμο.
Οι ήρωες είναι θύτες και θύματα μαζί. Αυτός ο φαύλος κύκλος επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά σε διάφορα πεδία, από τον σχολικό εκφοβισμό, μέχρι τις οικογενειακές σχέσεις. Τι μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να σπάσει αυτή την αλυσίδα;
Η αληθινή Καλλιέργεια. Η ουσιαστική Παιδεία. Η ταπεινότητα απέναντι στη Φύση και τα πλάσματά της. Η μελέτη της Ποίησης, της Φιλοσοφίας που τόσο έχουν παραγκωνιστεί από το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Η αποδοχή των δικαιωμάτων του Άλλου, είτε τον γνωρίζουμε είτε όχι, είτε είναι δικός μας, είτε "από τους άλλους", είτε είναι άνθρωπος είτε δέντρο. Είμαστε άπληστοι, γιατί μάθαμε από νωρίς ότι ο κόσμος μας ανήκει. Μας το μάθανε στο σχολείο: "ο άνθρωπος είναι η κορωνίδα της δημιουργίας". Καθόλου σίγουρο δεν είναι αυτό. Ίσως αν ρωτούσαμε μια μέλισσα να έλεγε κάτι άλλο. Κατόπιν, μας είπαν το ίδιο στην οικογένεια, που μας θεωρούσε το κέντρο του σύμπαντος. Ε, δεν είμαστε, έχει κι άλλα παιδιά ο πλανήτης. Πρέπει να ξαναδούμε τα θέματα της Ανθρωπιστικής Παιδείας. Δεν γίνεται να συμπεριφερόμαστε ακόμη όπως στη νεολιθική περίοδο, δεν μπορεί να λειτουργεί ως θέσφατο το δίκιο του ισχυροτέρου.
Ο Βαλμόν και η Μερτέιγ γνωρίζουν ότι το τέλος τους πλησιάζει. Πώς το διαχειρίζονται;
Το επιταχύνουν, γιατί η περίοδος του επερχόμενου τέλους είναι αβάσταχτη για κάθε άνθρωπο.
Εσύ τι σχέση έχεις με τον χρόνο; Είσαι συμφιλιωμένη μαζί του;
Προσπαθώ να συμφιλιωθώ με το πέρασμα του χρόνου και τις συνέπειές του και νομίζω ότι τα έχω καταφέρει. Ίσως να έχουν παίξει κάποιον ρόλο σ’ αυτό και οι σπουδές μου στη Βιολογία, η οποία σε κάνει να βλέπεις τα πράγματα πιο "ψυχρά" κατά κάποιον τρόπο. Ίσως, πάλι, να είμαι φύσει υπεραισιόδοξη ή να έχω μεγάλη αυτοπεποίθηση, πάντως με προβληματίζει πολύ περισσότερο το πέρασμα του χρόνου σε σχέση με άλλους ανθρώπους, παρά μ’ εμένα την ίδια. Μπορεί, επίσης, να είμαι απλώς τυχερή και τα σημάδια της φθοράς να μην είναι ακόμη αρκετά ανησυχητικά.
Οι ήρωες χρησιμοποιούν τον έρωτα ως μέσο σαγήνευσης και καταδυνάστευσης. Για εσένα τι σημαίνει έρωτας;
Ο έρωτας υπήρξε η πιο επώδυνη και συναρπαστική εμπειρία της ζωής μου και παραμένει ως ένα εξαιρετικά επικίνδυνο πεδίο μέσα μου. Δεν ξέρω γιατί υπήρξε τόσο σημαντικός τομέας για τη ζωή μου, όμως ήταν τόσο καίριος, που δεν θα ησύχαζα αν δεν τον απέκλεια για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ώστε να "αναρρώσω", πράγμα που κάνω ακόμη και σήμερα. Γνωρίζω ότι αυτού του είδους οι συμπεριφορές και τα συναισθήματα προέρχονται από βαθύτερα και πιο ουσιαστικά τραύματα τα οποία προηγήθηκαν και που ίσως δεν τα έχουμε αξιολογήσει. Αλλά τι σημασία έχει; Αυτό που σε πονάει, αυτό αναγνωρίζεις ως επικίνδυνο.
Ζούμε σε τρικυμιώδεις και ζοφερούς καιρούς. Είσαι αισιόδοξη για το μέλλον;
Όχι. Ο Άνθρωπος δεν δείχνει να μαθαίνει από τα λάθη του, ούτε να προσαρμόζεται ευγενώς στις εξελισσόμενες συνθήκες. Η καταστροφή θα έρθει σίγουρα, ευτυχώς που δεν θα ζούμε για να την δούμε κι εμείς. Όμως, ακόμη κι έτσι, έχουμε την ευκαιρία, την σπάνια ευκαιρία να γευτούμε το θείο δώρο της Ζωής και να πιούμε το γλυκό κρασί της Ύπαρξης. Καθένας μας, κάποιο αποτύπωμα θα αφήσει, κάποιο πολύτιμο ίχνος, που θα συνδιαμορφώσει την πορεία της Ανθρωπότητας, όπως ένα λιθαράκι συμμετέχει στο μεγάλο κυκλικό κύμα που δημιουργείται όταν το ρίχνουμε στα ήρεμα νερά της λίμνης. Ας είμαστε προσεκτικοί και σεβαστικοί απέναντι στο προσωπικό μας ίχνος, που, όπως το πέταγμα μιας πεταλούδας, μπορεί να προκαλέσει καταιγίδα σε κάποιο μακρινό χρονικό τοπίο.
