Η Δανέζα εικαστικός σε μια συζήτηση για τη γυναικεία εμπειρία, την τέχνη και τη μόδα, με αφορμή την έκθεση Τα πάντα, παντού, διαρκώς, που παρουσιάζεται στο ΕΜΣΤ.
Κάτι συναρπαστικό συμβαίνει στο ισόγειο του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, όπου η έκθεση της Hannah Toticki, μιας εικαστικού που δουλεύει κυρίως με τα γλυπτά και την performance (με την πολύ ευρεία έννοια των δύο όρων), σε κάνει να αισθάνεσαι σαν να κυκλοφορείς υπνωτισμένος σε έναν μεταλλαγμένο παρισινό ναό της μόδας, π.χ. στο Musée des Arts Décoratifs, και τα εκθέματα γύρω σου να μεταλλάσσονται σε κάτι άλλο καθώς τα κοιτάς. Για παράδειγμα, τα παρανόρμαλ ρούχα που φτιάχνει, τα κοστούμια, οι στολές και τα κράνη της αρχικά και στιγμιαία μοιάζουν με εντυπωσιακές δημιουργίες υψηλής ραπτικής. Όταν όμως τα πλησιάζεις, συνειδητοποιείς ότι είναι κάτι άλλο: έργα τέχνης που σε κάνουν να δεις την πραγματικότητα αλλιώς, ενδεχομένως στις αληθινές της διαστάσεις.
Είναι η δουλειά και η τέχνη σου τα πιο ισχυρά κομμάτια της ταυτότητάς σου ή έχεις άλλες ταυτότητες που να τις θεωρείς εξίσου ή πιο σημαντικές από το να εργάζεσαι ως καλλιτέχνις;
Hannah Toticki: Νομίζω ότι στην κοινωνία που ζούμε η έννοια της εργασίας είναι στενά συνδεδεμένη με αυτήν της ταυτότητας. Σίγουρα, λοιπόν, πιστεύω ότι το να είμαι καλλιτέχνις είναι μέρος της ταυτότητάς μου, αλλά όχι περισσότερο απ’ ό,τι θα ήταν αν ήμουν δασκάλα ή αν δούλευα σε μια οικοδομή ή ήμουν άνεργη. Η δουλειά που κάνει ο καθένας μας έχει να κάνει με την έννοια της αυτοπραγμάτωσης μέσω του επαγγέλματος, που μας κάνει να νιώθουμε χαρά και περηφάνια. Την ίδια στιγμή όμως αυτό είναι κάτι επικίνδυνο: Η δουλειά μας έχει τόσο κεντρική θέση στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον ίδιο μας τον εαυτό και τη θέση μας στην κοινωνία –αλλά και το πώς μπορεί να μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι–, που, αν δεν είμαστε σε θέση να εργαστούμε, μόνιμα ή για ένα διάστημα, δεν επηρεάζεται μόνο η οικονομική μας ευημερία, αλλά μπορεί να αισθανθούμε ότι απειλείται η ύπαρξή μας.
Προσωπικά, εκτός από καλλιτέχνις, είμαι επίσης γονιός, φίλη, σύντροφος, ιδιότητες που θεωρώ εξίσου σημαντικές. Απλά, επειδή, όπως όλοι, περνάω τις καλύτερες ώρες της ημέρας και τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας δουλεύοντας, μένει πολύ λίγος χώρος και χρόνος για όλα τα άλλα πράγματα που θέλω να είμαι. Δεν έχω βρει λύση σε αυτό το πρόβλημα, αλλά υποθέτω ότι το νόημα της έκθεσης Τα πάντα, παντού, διαρκώς είναι ακριβώς αυτό: ότι ορισμένα από τα προβλήματα που βιώνουμε ως πολύ προσωπικά αποτελούν πολιτισμικά ζητήματα, τα οποία μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να λύσουμε σε ατομικό επίπεδο. Χρειαζόμαστε μια άλλου τύπου αλλαγή.
Το εικαστικό σου λεξιλόγιο αντλεί έμπνευση από τη μόδα, την ποπ κουλτούρα, το design και το θέατρο. Τι σε ιντριγκάρει περισσότερο σε αυτά τα πεδία;
Πρόκειται για πεδία που έχουν σχεδιαστεί για να μας δελεάσουν να αγοράσουμε κάτι, να καταναλώσουμε ένα προϊόν ή να μας ψυχαγωγήσουν. Όταν μιμούμαι αυτές τους τις ιδιότητες, θέλω τα έργα μου να είναι ιντριγκαδόρικα, να δελεάζουν το κοινό να τα πλησιάσει. Θέλω να ξεκινάω μια "συζήτηση" μέσω των έργων, συχνά για σοβαρά και μερικές φορές για πιο ευαίσθητα θέματα, όπως είναι η οικονομία, η εργασιακή ζωή ή το άγχος. Θέλω η εικόνα των έργων μου να προκαλεί το ενδιαφέρον του κοινού, να του προξενεί μια περιέργεια, που ελπίζω να το κάνει να ενδιαφερθεί όχι μόνο για την αισθητική τους αξία, αλλά και για το περιεχόμενό τους, για τις σκέψεις που κρύβουν.
Ένα τέτοιο παράδειγμα έργου μου θα μπορούσε να είναι το Orgyia antiquoides, που έχει τη μορφή ενός παπουτσιού, ενός "λαχταριστού εμπορεύματος". Η έμπνευση για το σχήμα του όμως προήλθε από το ομώνυμο είδος πεταλούδας, το οποίο απειλείται με εξαφάνιση. Τα φτερά σε αυτά τα παπούτσια παραπέμπουν στην τάση μας ως ανθρώπων να πιστεύουμε ότι είμαστε θεοί και να αντιμετωπίζουμε το φυσικό μας περιβάλλον σαν ο πρωταρχικός του σκοπός να ήταν το να μας υπηρετεί, κάτι που οδηγεί στην ταχεία εξαφάνιση πολλών ειδών. Η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι ένα θλιβερό και βαρύ θέμα και ως καλλιτέχνις χρειάζομαι ένα εικαστικά ενδιαφέρον όχημα για να μιλήσω γι’ αυτό.
Υπάρχουν ορισμένα γλυπτά στην έκθεση που έχουν να κάνουν με την (εργασιακή) εμπειρία των γυναικών. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι στο δελτίο Τύπου που τη συνοδεύει δεν υπάρχει πουθενά η λέξη "φεμινισμός". Εσύ θεωρείς τον εαυτό σου φεμινίστρια;
Εννοείται ότι θεωρώ τον εαυτό μου φεμινίστρια. Το μισθολογικό χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα είναι πολύ εμφανές ακόμα και στη Δανία, παρότι μας αρέσει να θεωρούμε ότι είμαστε μια "πολύ δίκαιη" χώρα. Επιπλέον, υπάρχουν και οι "ανεπαίσθητες" ανισότητες, που είναι πολύ πιο περίπλοκες, για παράδειγμα, το ότι οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να επιφορτίζονται με την εκτέλεση αυτού που ονομάζω "συναισθηματική εργασία", τόσο στο εργασιακό τους περιβάλλον όσο και στο σπίτι, καθώς και το πλύσιμο των ρούχων, το μαγείρεμα, το να μπουν τα πιάτα στο πλυντήριο ή το να φέρουν ένα κέικ σε ένα meeting στο γραφείο. Νομίζω ότι ένα μεγάλο μέρος της ανισότητας που υπάρχει στην κοινωνία μας είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτό επειδή ανατραφήκαμε σε ένα περιβάλλον ανισοτήτων. Τουλάχιστον εγώ αισθάνομαι ότι εξακολουθώ να εκπαιδεύω τον εαυτό μου πάνω σε αυτό το ζήτημα και να ανακαλύπτω διαστάσεις της ανισότητας που δεν αντιλαμβανόμουν πριν.
Info: Η έκθεση Τα πάντα, παντού, διαρκώς της Hannah Toticki παρουσιάζεται στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων στο ισόγειο του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης έως τις 28 Μαΐου.
