Η Αννέτα Παπαθανασίου εξηγεί στη Madame Figaro πώς κατάφερε με το "Γελώντας στο Αφγανιστάν" να σώσει τη ζωή του Καρίμ Ασίρ.
Η Αννέτα Παπαθανασίου μετρά αντίστροφα για την επίσημη πρεμιέρα του "Γελώντας στο Αφγανιστάν" που είναι προγραμματισμένη για τις 21 Σεπτεμβρίου στον Δαναό. Πριν το ντοκιμαντέρ της ξεκινήσει το ταξίδι του στην Ελλάδα, προβλήθηκε στα κινηματογραφικά φεστιβάλ του Σεράγεβο και της Μαδρίτης.
"Μπαίνεις στη ζωή του και καταλαβαίνεις τι ακριβώς συμβαίνει χωρίς να υποφέρεις. Για λίγο, καταλαβαίνεις αυτό τον λαό και τον διπλανό που θα έρθει πρόσφυγας" λέει στη Madame Figaro η δημιουργός του ντοκιμαντέρ. Τη συναντήσαμε στο υπέροχο σπίτι της στα βόρεια προάστια της Αθήνας και μας μίλησε για το πώς κατάφερε μέσα από το νέο της ντοκιμαντέρ να σώσει τον Αφγανό κωμικό που πρωταγωνιστεί στην ταινία της. Ο στόχος της είναι να μεταφέρει σε όλο τον κόσμο ότι "οι άνθρωποι είναι πάρα πολύ ίδιοι και τα συναισθήματα είναι ολόιδια παντού".
Στο βιογραφικό της έχει πολλά milestones που και να θέλαμε δεν θα μπορούσαμε να τα χωρέσουμε σε μία μόνο συνέντευξη. Έχει ασχοληθεί με σχεδόν κάθε πτυχή της τέχνης που υπηρετεί έχοντας τα τελευταία χρόνια μια ιδιαίτερη αδυναμία στο ντοκιμαντέρ και μάλιστα έχει πια και τη θέση της Προέδρου της Ένωσης Ελληνικού Ντοκιμαντέρ.
Την ενδιαφέρουν τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά όχι από την πολιτική σκοπιά, θέλει να αναδείξει την ανθρώπινη πλευρά. Αυτό καταφέρνει να κάνει και στο "Γελώντας στο Αφγανιστάν" για το οποίο χρειάστηκε να ζήσει πολλές επικίνδυνες καταστάσεις αλλά στο τέλος κατάφερε να σώσει τη ζωή ενός ανθρώπου.
"Η περιέργειά μου είναι τόσο μεγάλη που εκτοπίζει τους φόβους μου" μας λέει η Αννέτα Παπαθανασίου και την αφήνουμε να μας περιγράψει, εν συντομία, όλη τη διαδρομή της μέχρι το ντοκιμαντέρ με τον Καρίμ Ασίρ.
Τα "όχι" που δεν έλεγε έχτισαν την καριέρα της
Όταν ξεκίνησα ως ηθοποιός, δεν έλεγα "όχι" σε τίποτα. Μου άρεσε να εξερευνώ τις διαστάσεις αυτού του επαγγέλματος. Γιατί είναι τέτοιου είδους η δουλειά, δεν ξέρεις αν θα έχεις. Εγώ έκανα τα πάντα και η αλήθεια ήταν όλα αυτά που έκανα μου άρεσαν. Μου άρεσε να κάνω θεατρικό παιχνίδι στα παιδιά, να κάνω σειρά στην τηλεόραση για παιδιά, μεταγλωττίσεις, να κάνω σεμινάρια σεναρίου με διεθνείς δασκάλους, να παίζω στο θέατρο, μέσα σε χώρους πρωτοποριακούς για την εποχή, όπως στο εργοστάσιο του Φιξ. Όταν είσαι έτσι, σου τυχαίνουν δουλειές και έχεις μάθει να μη λες όχι. Γιατί για εμάς δεν είναι απλά ένα επάγγελμα, η τέχνη του ηθοποιού, είναι η ζωή μας και είναι πολύ σημαντικό. Έλεγα ότι οι σχέσεις μπορεί να με αφήσουν και όλα μπορεί να με αφήσουν αλλά αυτή είναι η δουλειά μου την αγαπώ και εξαρτάται από εμένα.
Ένα συνεργείο αυτοκινήτων έγινε το θεατρικό της σπίτι
Το Eliart το φτιάξαμε μαζί με τον Γιώργο Φρατζεσκάκη και λειτουργεί πάνω από 10 χρόνια. Ήταν συνεργείο αυτοκινήτων. Το ονομάσαμε έτσι από το Ελιά και το Αrt. Φέραμε μια ελιά από την Καλαμάτα και τη φυτέψαμε απ' έξω. Η αλήθεια είναι ότι κανένας δεν τη βλέπει αλλά την έχουμε. (Γελάει.) Και το βάψαμε και πράσινο το θέατρο.
Μεγαλώνοντας έχεις την ανάγκη να έχεις γύρω σου ανθρώπους που μπορείς να συνεννοηθείς. Με τον Γιώργο ήμασταν μαζί στη δραματική σχολή κι επί χρόνια ήταν το παιχνίδι μας να βρούμε ένα θέατρο. Ψάχναμε χώρους, κοιτάζαμε από εδώ, κοιτάζαμε από εκεί αλλά ποτέ δεν το αποφασίζαμε. Ήρθε η συγκυρία κάποια στιγμή βρέθηκε ο Θανάσης Ρουμελιώτης, ο ιδιοκτήτης, που είχε σχέση με το θέατρο (ηχολήπτης). Ήθελε κι αυτός να το κάνει θέατρο οπότε συνεργαστήκαμε. Αυτό βοήθησε στο να μη χρειάζεται να βάλουμε μια περιουσία. Το διαμορφώσαμε όλο. Ήταν καλά γιατί ξαφνικά έχεις κάτι σαν σπίτι. Από ένα σημείο και πέρα είναι κουραστικό να έχεις το άγχος αν θα έχεις ή όχι δουλειά. Έτσι συνεχίζουμε να συνεργαζόμαστε με διάφορους τρόπους μέχρι τώρα στο θέατρο Eliart. Εμένα βέβαια πιο πολύ με ενδιέφερε το κομμάτι της υποκριτικής και της σκηνοθεσίας περισσότερο από το να χειρίζομαι ολόκληρο θέατρο. Η σκηνή πάντα με τραβούσε και μ΄αρέσει να παίζω.
Ο γοητευτικός κόσμος του ντοκιμαντέρ
Τώρα, τα τελευταία περίπου 20 χρόνια κάνω ταινίες ντοκιμαντέρ. Πλέον παίρνουν όλο και περισσότερο χώρο. Κάτι που ποτέ δε φανταζόμουν. Από 4η Δημοτικού έλεγα ότι θέλω να γίνω ηθοποιός και δεν μου άλλαζες το μυαλό. Και είναι περίεργο πώς μπήκα σ’ αυτόν τον άλλο χώρο που είναι τόσο διαφορετικός.
Έκανα βέβαια σπουδές κινηματογράφου αλλά όταν τις έκανα ήταν ως ηθοποιός για να ξέρω πώς να στέκομαι μπροστά στην κάμερα. Όμως άρχισε να μου αρέσει να γράφω σενάρια, μπήκα σε αυτή τη διαδικασία και μου άρεσαν πολλά πράγματα αισθητικής. Τα τεχνικά εξακολουθώ να μη συμπαθώ και ξέρω λίγα πράγματα αλλά είμαι πολύ καλή στο να επιλέγω καλούς συνεργάτες. (Γελάει.)
Μπήκα στο ντοκιμαντέρ από τη μεριά του θεάτρου. Ήθελα να μεταδώσω στον κόσμο όσα έζησα μέσα από αυτό και πήρα ένα βραβείο για την πρώτη μου ταινία, "Θα βγάλω Φτερά”. Αφορούσε ανθρώπους με κινητικά προβλήματα και η έμπνευση ήρθε από μία παράσταση που έκανα και υποδυόμουν μια γυναίκα με σκλήρυνση κατά πλάκας.
Η συνεργασία με τους Γιατρούς του Κόσμου και το ντοκιμαντέρ στη Σρι Λάνκα
Κάποια στιγμή όταν δεν είχα δουλειά στο θέατρο πήγα στους Γιατρούς του Κόσμου για να πάω μαζί τους στην Αφρική και δεν με παίρνανε. Μου είπαν ότι πρέπει να είμαι η γιατρός ή νοσοκόμα και πήγα και ρώτησα πόσο καιρό θα χρειαζόμουν και μου είπαν δύο με τρία χρόνια. Μου είπαν ότι παίρνει λιγότερο αν γίνεις μαία και λέω "αδύνατον". (Γελάει.) Τους πρότεινα μετά να βγάζω φωτογραφίες και μου απάντησαν πως έχουν φωτογράφο. Και προσπαθούσα να σκεφτώ πως να τους πείσω και θυμήθηκα το ντοκιμαντέρ και τους είπα ότι στην πραγματικότητα ήθελα να κάνω ένα ντοκιμαντέρ για αυτούς και αρχίζω να τους ψήνω να με πάρουν στην Αφρική. Τελικά με πήραν για να κάνω ντοκιμαντέρ. Ταυτόχρονα όμως γίνεται το τσουνάμι στην Ινδονησία έτσι προέκυψαν τα ντοκιμαντέρ για αυτό. Πήγα στη Σρι Λάνκα πρώτα και έκανα ένα ημερολόγιο με τους Γιατρούς του Κόσμου, και μετά έκανα το Μετά το Τσουνάμι Σουμάτρα και έκανα το δεύτερο ντοκιμαντέρ εκεί.
Έτσι μπήκα στη διαδικασία να βρίσκομαι σε δύσκολες καταστάσεις, να πρέπει να λύνω θέματα σε δύσκολα μέρη. Μπήκα δηλαδή στα βαθιά και αυτό ήταν πολύ ωραία εμπειρία και από εκεί και πέρα ξεκίνησαν όλα. Μπήκε ο σπόρος γιατί μέσα μου υπήρχε και το εκδρομικό και υπάρχει και η ευκολία, λόγω της ιδιότητας της ηθοποιού, να συναναστρέφομαι με ανθρώπους.
Τα ταξίδια στο Αφγανιστάν
Έχω κάνει τρεις ταινίες με θέμα το Αφγανιστάν, στο τελευταίο ντοκιμαντέρ "Γελώντας στο Αφγανιστάν", αυτό που προβάλλεται τώρα, ήθελα πάρα πολύ να δει ο κόσμος ότι υπάρχει Τέχνη στο Αφγανιστάν. Το προηγούμενο που έκανα, το "Παίζοντας με τη φωτιά", ήταν για τις γυναίκες ηθοποιούς στο Αφγανιστάν και τώρα πρόκειται για έναν Αφγανό κωμικό, τον Καρίμ Ασιρ.
Από το Αμερικάνικο Κολλέγιο Deree, όπου δίδασκα θέατρο, μου έδωσαν χρήματα για να πάω να κάνω μάθημα στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ. Τους είπα ότι θέλω να πάω στο Αφγανιστάν και να διδάξω την Αντιγόνη του Σοφοκλή και ενθουσιάστηκαν. Μαθητής μου στο πρώτο έτος ήταν ο Καρίμ. Τον ξεχώρισα γιατί ήταν πάντα μπροστά, έτοιμος να παίξει οτιδήποτε ήθελα.
Τον παρακολούθησα μετά στο Facebook και έγινε διάσημος στο Αφγανιστάν ως ο Αφγανός "Τσάρλι Τσάπλιν". Ίσως επειδή συνεργάστηκε με πολλές ξένες οργανώσεις έδωσε πολλές συνεντεύξεις σε δίκτυα όπως Reuters, BBC. Εμφανίστηκε στην κινέζικη τηλεόραση, στην ισπανική, στην ινδική και αν θυμάμαι καλά έγινε αναφορά και στην Ελλάδα.
Η ταινία και ο αγώνας για να σωθεί ο Καρίμ Ασίρ
Αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε τα γυρίσματα της ταινίας "Γελώντας στο Αφγανιστάν" τον Σεπτέμβρη του 2021. Όμως μπήκαν οι Ταλιμπάν στην Καμπούλ και δεν προλάβαμε να πάμε και έγινε ένας αγώνας δρόμου να σώσουμε τον Καρίμ γιατί είχε λάβει γράμμα θανάτου και κινδύνευε. Ταυτόχρονα ξεκινήσαμε την ταινία με το να περιγράφουμε τι συνέβαινε. γιατί αυτό είναι το ντοκιμαντέρ να παρακολουθεί την πραγματικότητα.
Η ταινία είχε οργανωθεί από το 2019. Ήθελα να εξερευνήσω το θέμα γέλιο και γιατί σε κάποιες χώρες και σε κάποιες θρησκείες δεν είναι επιτρεπτό.
Ο Αφγανός "Τσάρλι Τσάπλιν" δεν έκανε καμία πολιτική σάτιρα. Ήταν πάντα κοινωνικά τα θέματά του. Συμπορευόταν και με την κυβέρνηση του Αφγανιστάν -καμία φορά τον προστάτευαν.
Σε κάποιους όμως πολύ σκληροπυρηνικούς πολιτικούς, που λένε ότι στο Ισλάμ δεν επιτρέπεται το δυνατό γέλιο - το ίδιο ισχύει και για τους Ταλιμπάν που τον έπιασαν.
Στην ταινία, ένας υπουργός των Ταλιμπάν, που βγάζει αυτούς τους κανονισμούς και τους νόμους στην χώρα, μας μιλάει και εξηγεί το γιατί. Ήταν δύσκολο να τον βρούμε αλλά παρά τη δυσκολία μας έδωσε συνέντευξη.
Πού βρίσκεται ο Καρίμ Ασίρ σήμερα
Την ώρα που μπήκαν η Ταλιμπάν ο Καρίμ ήταν μέσα σε ένα φωτοτυπάδικο και έβγαζε φωτοτυπίες να παραδώσει την εργασία για το μεταπτυχιακό του. Το παρέδωσε αλλά μετά δεν του το υπέγραψαν γιατί είχε αλλάξει η κυβέρνηση και ήταν άλλος πρόεδρος.
Μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες καταφέραμε να σώσουμε τον Καρίμ και να έρθει στην Ελλάδα. Όταν ήρθε στην Ελλάδα έμειναν μαζί μου, μαζί με τη γυναίκα του και το παιδί τους για τρεις μήνες. Το μωρό ήταν 9 μηνών. Ολοκληρώσαμε την ταινία εδώ. Ήταν μεγάλος αγώνας η διάσωσή του αλλά το καταφέραμε.
Τώρα, είναι στη Γερμανία. Θα επιστρέψει στην Ελλάδα για τις προβολές του ντοκιμαντέρ. Από 21 Σεπτεμβρίου ξεκινούν οι προβολές στο κινηματογράφο Δαναός.
Το ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα σήμερα
Έχει αλλάξει πολύ το ντοκιμαντέρ και οι Έλληνες ντοκιμαντερίστες κάνουν πολύ ωραία ντοκιμαντέρ.
Η ΕΡΤ, είναι η μόνη που δείχνει ντοκιμαντέρ (και η Cosmote TV) όμως σπάνια (ή και καθόλου) δείχνει η ιδιωτική τηλεόραση. Δυστυχώς η ΕΡΤ δεν τα δείχνει σε ώρα prime time για να τα δει ο κόσμος.
Τα ντοκιμαντέρ των Ελλήνων ανεξάρτητων δημιουργών που έχουν μία ώρα διάρκεια και πάνε και πολύ καλά στα Φεστιβάλ έχουν τη δομή μιας fiction ταινίας. Έχουν αρχή, μέση και τέλος. Έχουν μια ιστορία να διηγηθούν. Δεν είναι βαρετά όπως ίσως να φαντάζεται κανείς. Και τα θέματα είναι σημαντικά, για την κοινωνία, για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την Τέχνη. Δεν τα βάζουν σε μια κανονική ώρα.
Μέχρι τώρα προβάλλονταν αυτού του είδους τα ντοκιμαντέρ μία φορά την εβδομάδα, μετά τις 12:00 Και μετά φυσικά θα γυρίσει ο διευθυντής της ΕΡΤ και θα μου πει: "Κυρία Παπαθανασίου δεν έχετε ακροαματικότητα". Ναι, δεν έχουμε γιατί μετά τις 12 δεν παρακολουθεί εύκολα κάποιος ένα ντοκιμαντέρ.
Θα ήταν καλό να το δοκιμάσει η ΕΡΤ και να μη το φοβάται. Να βάλει τα καλά ελληνικά ντοκιμαντέρ σε μία ώρα που να είναι prime time. Εκεί να τσεκάρουν την ακροαματικότητα. Ο κόσμος εκπαιδεύεται και αν το βλέπει θα μπορέσει να κρίνει αν του αρέσει ή όχι.
Διαβάστε επίσης: Γελώντας στο Αφγανιστάν | Η απίστευτη ιστορία του "Τσάρλι Τσάπλιν" του Αφγανιστάν
