Η βιομηχανία της μόδας παραμένει η δεύτερη πιο ρυπογόνος του πλανήτη, όμως για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό διαφαίνεται ότι κάτι αλλάζει
Πόσες φορές έχεις διαβάσει τη φράση "Η μόδα είναι από τις πιο ρυπογόνους βιομηχανίες του πλανήτη"; Αμέτρητες. Όμως, πόσες φορές έχεις αναρωτηθεί πού φτιάχνονται τα ρούχα που φοράς; Υπό ποιες συνθήκες; Από ποιους ανθρώπους;
Έχεις ψάξει να δεις τι μέτρα λαμβάνουν τα αγαπημένα σου brands για τη βιωσιμότητα και ποιους κανονισμούς και προτροπές της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλουν πλέον να υιοθετούν όλοι οι παραγωγοί κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στα κράτη-μέλη της; Και, κυρίως, έχεις σκεφτεί τι μπορείς να κανείς εσύ για να γίνει η γκαρνταρόμπα σου περισσότερο βιώσιμη;
Όχι άλλο snooze στο ξυπνητήρι του sustainability
Έχοντας βιώσει (ξανά) ένα καλοκαίρι με καταστροφικές πυρκαγιές και μετρώντας ακόμα τις πληγές που άφησε πίσω της η καταστροφική κακοκαιρία Daniel, είναι εξαιρετικά δύσκολο να κλείσει κανείς τα μάτια μπροστά στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Εξακολουθούμε να προσπερνάμε τους συμπαθητικούς εθελοντές των περιβαλλοντολογικών οργανώσεων στην είσοδο του μετρό, αλλά δεν μπορούμε και να δεχτούμε την επωδό των τελευταίων μηνών: "Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτά". Η συζήτηση για το περιβάλλον έχει γίνει πια κραυγή απόγνωσης.
Τα στοιχεία της Ε.Ε. για τις συνέπειες της βιομηχανίας της μόδας στο περιβάλλον
• Η παγκόσμια παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων σχεδόν διπλασιάστηκε από το 2000 μέχρι το 2015 και η κατανάλωση ενδυμάτων και υποδημάτων αναμένεται να αυξηθεί κατά 63% έως το 2030 – από 62 εκατομμύρια τόνους σήμερα σε 102 εκατομμύρια τόνους το 2030.
• 5,8 εκατομμύρια τόνοι κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων απορρίπτονται κάθε χρόνο στην Ε.Ε. Αυτό αντιστοιχεί σε 11,3 κιλά ανά άτομο.
• Κάθε 1 δευτερόλεπτο καίγεται ή θάβεται σε χώρο υγειονομικής ταφής ποσότητα ρούχων που αντιστοιχεί σε ένα γεμάτο φορτηγό.
• Μόνο το 1% των υλικών που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως για την κατασκευή ενδυμάτων ανακυκλώνεται σε νέα ρούχα.
• Στα εργοστάσια παγκοσμίως ποσοστό μεταξύ 25% και 40% του συνόλου των χρησιμοποιούμενων υφασμάτων είτε περισσεύει είτε γίνεται απόβλητο.
• Έως και το 35% όλων των μικροπλαστικών μπορεί να αποδοθεί σε συνθετικά υφάσματα. Αυτά τα μικροσκοπικά πλαστικά σωματίδια φτάνουν στη θάλασσα, όπου καταναλώνονται από το πλαγκτόν και στη συνέχεια από τα ψάρια που τρώμε καταλήγοντας στον οργανισμό μας.
• Υπολογίζεται ότι περίπου μισό εκατομμύριο τόνοι μικροπλαστικών προέρχονται από τα συνθετικά ρούχα. Αυτό ισοδυναμεί με περίπου 50 δισεκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια.
• Η κατανάλωση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων είναι μία από τις τρεις μεγαλύτερες πιέσεις στη χρήση νερού και γης.
• Το 80% του περιβαλλοντικού αποτυπώματος ενός προϊόντος καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του καθορίζεται κατά τον σχεδιασμό του.
ReSetting the Trend
Η νέα στρατηγική της Ε.Ε. για τα βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα είναι ένα από τα σημαντικότερα βήματα προς τη βιωσιμότητα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια. Προβλέπει ότι έως το 2030 τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα στην αγορά της Ε.Ε. θα πρέπει να είναι ανθεκτικά και ανακυκλώσιμα, να κατασκευάζονται σε μεγάλο βαθμό από ανακυκλωμένες ίνες, να είναι απαλλαγμένα από επικίνδυνες ουσίες και να παράγονται με φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο και με σεβασμό προς τα κοινωνικά δικαιώματα.
Η στρατηγική αυτή εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 2023 με την καμπάνια ReSet The Trend, η οποία έχει στόχο να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει σχετικά με μια σειρά μέτρων, που, για να λειτουργήσουν, προϋποθέτουν τη συνέργεια των κρατών-μελών. Μεταξύ άλλων, από την Ε.Ε. προτείνεται:
- Νέος κανονισμός για τον οικολογικό σχεδιασμό, ο οποίος θεσπίζει υποχρεωτικές ελάχιστες απαιτήσεις για τη συμπερίληψη ανακυκλωμένων ινών στα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, καθιστώντας τα μακροβιότερα και ευκολότερα στην επισκευή και την ανακύκλωση.
- Το άκρως απαραίτητο Ψηφιακό Διαβατήριο Προϊόντων (σε ισχύ από το 2026) για όλα τα ρυθμιζόμενα προϊόντα σε μορφή QR code, το οποίο περιέχει υποχρεωτικές πληροφορίες για την κυκλικότητα και άλλες περιβαλλοντικές πτυχές, όπως προέλευση πρώτων υλών, παρουσία επικίνδυνων χημικών, απελευθέρωση μικροπλαστικών και συνθήκες παρασκευής – κοινώς, το traceability, έναν όρο πάνω στον οποίο σκοντάφτουμε, ευτυχώς, όλο και συχνότερα.
Η στρατηγική αναγνωρίζει επίσης τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι δημόσιες συμβάσεις των κρατών-μελών στην παροχή κινήτρων για πιο βιώσιμη παραγωγή από πλευράς επιχειρηματιών στον τομέα της μόδας αλλά και στην κατανάλωση από πλευράς Ευρωπαίων πολιτών και υπόσχεται να εισαγάγει υποχρεωτικά κριτήρια για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις.
Παράλληλα, η πρόταση οδηγίας για την Εταιρική Δέουσα Επιμέλεια Βιωσιμότητας (CSDD), η οποία εγκρίθηκε τον Φεβρουάριο του 2023, θεσπίζει την υποχρέωση των μεγάλων εταιρειών να αξιολογούν, να προλαμβάνουν και να μετριάζουν τις δυσμενείς επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τους.
Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία του παγκόσμιου κινήματος Fashion Revolution Greece, η προτεινόμενη οδηγία CSDD καλύπτει μόνο τις πολύ μεγάλες εταιρείες αφήνοντας εκτός πεδίου εφαρμογής τις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες αντιπροσωπεύουν πάνω από το 90% του τομέα της κλωστοϋφαντουργίας.
Τα ευρήματα του Fashion Transparency Index 2023
Ο Δείκτης Διαφάνειας της Μόδας (Fashion Transparency Index), μια πρωτοβουλία του κινήματος Fashion Revolution, είναι μια ετήσια ανασκόπηση 250 από τα μεγαλύτερα brands και retailers παγκοσμίως, που κατατάσσονται ανάλογα με το επίπεδο της δημόσιας αποκάλυψης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις περιβαλλοντικές πρακτικές, την αλυσίδα εφοδιασμού τους και τις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους στο περιβάλλον και στην κοινωνία. Τα φετινά ευρήματα του Δείκτη Διαφάνειας της Μόδας παρέχουν αισιόδοξες πληροφορίες, αλλά παράλληλα προβληματίζουν. Ακολουθούν τα πιο σημαντικά:
Τα θετικά
• Για πρώτη φορά από το 2017 που δημοσιεύεται ο Δείκτης δύο brands σημείωσαν ποσοστό διαφάνειας από 80% και πάνω. Το ιταλικό brand OVS κατέγραψε το υψηλότερο ποσοστό, με 83%, ενώ ακολουθεί η Gucci με 80%, που εδώ και χρόνια βρίσκεται σταθερά στις υψηλότερες θέσεις.
• Ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι τη μεγαλύτερη πρόοδο σημειώνουν μερικά από τα πιο επιδραστικά luxury brands. Αναλυτικά τη μεγαλύτερη αύξηση φέτος σημείωσαν οι οίκοι Gucci (+21% μονάδες από το 2022), Armani (+19% μονάδες από το 2022), Jil Sander (+17% μονάδες από το 2022), Miu Miu (+17% μονάδες από το 2022) και Prada (+17% μονάδες από το 2022).
• Συνολικά 71 από τα 250 brands (28%) βαθμολογούνται από 0-10%. Αυτό αποτελεί μικρή βελτίωση από το 32% της περασμένης χρονιάς.
• Για πρώτη φορά φέτος περισσότερα από τα μισά brands (52%) δημοσιοποίησαν τους καταλόγους των προμηθευτών πρώτης βαθμίδας.
Τα αρνητικά
• Το 99% των fashion brands δεν αποκαλύπτουν τη δέσμευση για τη μείωση στον αριθμό των νέων προϊόντων που παράγουν.
• Ενώ η κλιματική κρίση μαίνεται, το 94% των brands εξακολουθούν να μην αποκαλύπτουν τι καύσιμο χρησιμοποιείται στην κατασκευή των ρούχων τους.
• 99% των μεγαλύτερων brands δε μας λένε τον αριθμό των εργαζομένων που αμείβονται με μισθό που εξασφαλίζει τα προς το ζην στην αλυσίδα εφοδιασμού τους.
• Παρά τις μελέτες που δείχνουν ότι οι επικίνδυνες χημικές ουσίες μπορούν ακόμα να βρεθούν στα ρούχα μας, μόνο το 7% των brands δημοσιεύουν τα αποτελέσματα του ελέγχου των υγρών αποβλήτων τους.
Καινοτομίες που μας κάνουν να ελπίζουμε
Παρά τα απογοητευτικά ποσοστά του Δείκτη Διαφάνειας της Μόδας σε αρκετούς τομείς, υπάρχουν πολλές καινοτομίες που υιοθετούν οι μεγάλοι οίκοι, οι fast fashion αλυσίδες αλλά και μικρότερα brands που μας κάνουν να αισιοδοξούμε.
Δέρμα από μανιτάρια
Ένα επαναστατικό νέο υλικό που έχει υιοθετηθεί από μερικά από τα μεγαλύτερα brands, όπως Stella McCartney, Adidas, Gucci, Hermès και Lululemon, είναι το μικκύλιο ή, αλλιώς, δέρμα από μύκητες. Το Reishi™, το οποίο προέρχεται από το λεπτό μικκύλιο ή, αλλιώς, Fine Mycelium™, την κατοχυρωμένη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τεχνολογία της εταιρείας MycoWorks, είναι ένα προηγμένο υλικό μικκυλίου με την εμφάνιση και την αίσθηση εξαιρετικής ποιότητας δέρματος.
Στην ίδια λογική κινείται και το Mylo™, ένα "μη δέρμα" που κατασκευάζεται από μικκύλιο και δημιουργήθηκε από τους επιστήμονες και τους μηχανικούς της εταιρείας λύσεων υλικού Bolt Threads. Ως υλικό το Mylo™ προσφέρει τη διαχρονική αισθητική και την πολυτελή αίσθηση του δέρματος, αλλά χωρίς τις επιπτώσεις που σχετίζονται με την εκτροφή ζώων. Αναπτύσσεται σε λιγότερο από δύο εβδομάδες μέσα σε μια υπερσύγχρονη εγκατάσταση κάθετης καλλιέργειας, που τροφοδοτείται από 100% ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια.
Ένα από τα πρώτα εναλλακτικά δέρματα που εμφανίστηκαν στην αγορά είναι και το Piñatex από απορρίμματα ανανά. Έχει υιοθετηθεί από brands όπως η H&M και η Hugo Boss. Επίσης, φυτικής προέλευσης δέρμα είναι το Vegea, που παρασκευάζεται από απόβλητα σταφυλιών από την οινοποιία και έχει χρησιμοποιηθεί από εταιρείες όπως οι Ganni, Pangaia και Calvin Klein.
Ανακυκλωμένα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα
To NuCycl της start-up Evrnu, είναι κατά 100% από ανακυκλωμένα ρούχα και αποτελείται κυρίως από απορρίμματα βαμβακιού. Είναι ίσως το πιο διάσημο ανακυκλωμένο κλωστοϋφαντουργικό προϊόν, καθώς ταυτίστηκε με τη Stella McCartney, που το χρησιμοποίησε στη δημιουργία της σειράς Infinite Hoodie με την Adidas το 2019.
Το υλικό Circulose της εταιρείας Renewcell κατασκευάζεται σε ποσοστό 100% από ρούχα που έχουν πεταχτεί. Χρησιμοποιώντας ανανεώσιμη ενέργεια, το βαμβάκι από τα ρούχα διαχωρίζεται και διαλύεται σε ξυλοπολτό, πριν μετατραπεί σε έναν τύπο βισκόζης. Η H&M ήταν η πρώτη που λάνσαρε προϊόν κατασκευασμένο από Circulose το 2020, ενώ η Levi’s δημιούργησε το εμβληματικό 501 από Circulose το 2022.
Με έδρα τη Φινλανδία, η εταιρεία Spinnova έχει αναπτύξει μια πρωτοποριακή τεχνολογία για την παραγωγή κυτταρινικών υφαντικών ινών από ξύλο ή απόβλητα, όπως δέρμα, υφάσματα ή απορρίμματα τροφίμων, χωρίς επιβλαβείς χημικές ουσίες, με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Η επίσης φιλανδική Infinited Fiber Company επεξεργάζεται χαρτί, χαρτόνια, υφάσματα και αγροτικά απόβλητα σε πολτό, ο οποίος στη συνέχεια μετατρέπεται σε ίνες που μοιάζουν με βαμβάκι. Η τεχνολογία της περιλαμβάνει διεργασίες κατοχυρωμένες με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, όπως η δημιουργία της κλωστής Infinna™ από ουρία και νερό.
Αντί συνθετικών
Η εύρεση μιας βιώσιμης εναλλακτικής έναντι του πολυεστέρα και του νάιλον αποτελεί κρίσιμο βήμα για τη βιομηχανία και ευτυχώς δύο καινοτόμα υλικά έρχονται να δώσουν τη λύση. Το Kintra, που έρχεται να αντικαταστήσει τον παραδοσιακό πολυεστέρα, είναι κατασκευασμένο από ζάχαρη που προέρχεται από καλαμπόκι και σιτάρι, ενώ η τεχνολογία Clarus της Natural Fiber Welding, που συνεργάστηκε την περασμένη χρονιά με τον Ralph Lauren στην παραγωγή πουκαμίσων, μετατρέπει φυσικές ίνες, όπως το βαμβάκι, η κάνναβη και το μαλλί, σε υφάσματα υψηλής απόδοσης με τις ίδιες ιδιότητες με αυτές των συνθετικών.
Πώς μπορείς να κάνεις την γκαρνταρόμπα σου βιώσιμη
Όσο η μόδα προχωρά προς τη βιωσιμότητα με πιο γρήγορους ρυθμούς από ό,τι στο πρόσφατο παρελθόν, υπάρχουν και εκείνα που μπορούμε να κάνουμε εμείς για μια περισσότερο βιώσιμη γκαρνταρόμπα. Στις σελίδες του τεύχους που κρατάς στα χέρια σου μπορείς να ανακαλύψεις νέους Έλληνες σχεδιαστές που πρωτοπορούν στην εγχώρια βιώσιμη μόδα για να επενδύσεις σε κομμάτια "made to last" προστατεύοντας το περιβάλλον και ενισχύοντας την εγχώρια οικονομία.
Ανακάλυψε τη μαγεία του thrift/vintage shopping δίνοντας νέα ζωή σε ρούχα που έχουν αγαπηθεί από κάποιον άλλο πριν από εσένα χωρίς προκαταλήψεις. Θα εντυπωσιαστείς με τους θησαυρούς που μπορείς να ανακαλύψεις. Τρύπωσε στην ντουλάπα της μαμάς, της γιαγιάς, της θείας και μάθε πώς υιοθετούσαν οι γυναίκες την ήσυχη πολυτέλεια πολύ πριν γίνει cool.
Και, φυσικά, επιδιόρθωσε και μεταποίησε. Ειδικότερα φέτος που τα trends έχουν έντονη νοσταλγική διάθεση, αντί να πετάξεις, δώσε μια δεύτερη ευκαιρία σε παλιότερα αγαπημένα ενδύματα με μια επίσκεψη στη μοδίστρα. Κι αν υπάρχει κάτι που πραγματικά δεν έχει πια θέση στην γκαρνταρόμπα σου, δώρισέ το ή και ανακύκλωσέ το έχοντας πρώτα κάνει την έρευνά σου για να διασφαλίσεις ότι τα ρούχα αυτά δε θα καταλήξουν σε χώρο υγειονομικής ταφής.
Δωρεά/Ανακύκλωση
- Δώρισε ό,τι δε σε εκφράζει πια στη Fabric Republic, ένα καινοτόμο και ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης πλεονάζοντος ρουχισμού, το οποίο εστιάζει στις κοινωνικές ανάγκες του σήμερα, τη βιωσιμότητα και την αειφόρο ανάπτυξη. fabricrepublic.gr
- Ανακύκλωσε τα ρούχα που δε χρειάζεσαι στη Recycom, η οποία σε συνεργασία με μεγάλους δήμους της Ελλάδας βοηθά στην περισυλλογή και την ανακύκλωση ενδυμάτων και υποδημάτων που συγκεντρώνονται στους κόκκινους και τους µοβ κάδους σε κεντρικά σημεία κάθε πόλης. recycom.gr
Must watch
- Το ντοκιμαντέρ Fashion Reimagined (2022) της Becky Hutner, το οποίο ακολουθεί το δύσκολο sustainable "ταξίδι" της σχεδιάστριας του βρετανικού οίκου μόδας Mother of Pearl, Amy Powney. Έχε τον νου σου για την επόμενη προβολή.
-Το Fashionscapes (2021), το ντοκιμαντέρ των Andrew Morgan και Livia Firth, που ερευνά τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού μόδας και στρέφει την κάμερα προς ελπιδοφόρες και αισιόδοξες ιστορίες από όλο τον κόσμο, από την παραγωγή μαλλιού στην Τασμανία μέχρι τις τεχνίτριες στη Γουατεμάλα. Διαθέσιμο στο YouTube.
- Το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ Made in Bangladesh (2019) της Rubaiyat Hossain, που ακολουθεί τη Shimu, μια 23χρονη εργάτρια κλωστοϋφαντουργίας που αγωνίζεται για δίκαια εργασιακά δικαιώματα μετά τον θάνατο ενός συναδέλφου της στο εργοστάσιο όπου εργάζεται στο Μπαγκλαντές. Διαθέσιμο στο made-in-bangladesh-movie.com.
