Από τη NASA και το Δημόκριτο μέχρι την Εβδομάδα Μόδας του Παρισιού η απόσταση είναι εξαιρετικά μικρή -κυρίως όταν γνωρίζεις καλά πόσο μεγάλο είναι το σύμπαν.
Ξεκινήσαμε την κουβέντα μας από την Εβδομάδα Μόδας του Παρισιού και την παρουσίαση της -viral πια- τσάντας που κατασκεύασε για λογαριασμό του οίκου Coperni και καταλήξαμε να μιλάμε για την Καρυάτιδα που λείπει και για τραπεζομάντιλα που καθαρίζονται μόνα τους, αφού ενδιάμεσα εξήγησε γιατί η άυλη ύλη θα γίνεται όλο και πιο απαραίτητη, μιας και σύντομα θα ταξιδέψουμε σε άλλους πλανήτες... Αυτά συμβαίνουν όταν μιλάς με κάποιον που είναι ταυτόχρονα καλλιτέχνης, designer, ακαδημαϊκός και ερευνητής της NASA, αλλά κυρίως ένας τρομερά ευφυής και ενδιαφέρων άνθρωπος! (Μπορείς να διαβάσεις το βιογραφικό του εδώ)
Κύριε Μιχαλούδη, πώς προέκυψε η συνεργασία με τον οίκο Coperni;
Eίμαι ο πρώτος -νομίζω και ο μοναδικός- εικαστικός καλλιτέχνης που χρησιμοποιεί στην Τέχνη το aerogel, ένα νανοϋλικό που δημιούργησε η NASA και στο σάιτ μου, skyforsale.com, διαθέτω ένα προϊόν που λέγεται "εμφιαλωμένος ουρανός". Το συγκεκριμένο προϊόν το διαθέτει κι ένας συνάδελφος και φίλος στην Αμερική, ο Steve. Η Coperni, λοιπόν, επικοινώνησε πριν από μερικούς μήνες με email με την εταιρεία του Steve για να του προτείνουν να κατασκευάσει την γνωστή Swipe bag του οίκου με aerogel. Μάλιστα, ανέφεραν και το deadline, ότι θα ήθελαν να είναι έτοιμη την 1η Μαρτίου για να την δείξουν στην Εβδομάδα Μόδας του Παρισιού κατά την παρουσίαση της συλλογής για τη σεζόν Φθινόπωρο/Χειμώνας 2024-25.
Εκείνος, επειδή δεν ασχολείται με γλυπτά, προώθησε την πρότασή τους σε μένα. Έτσι, ξεκίνησε η δική μου επικοινωνία με τον Sebastian Meyer (σ.σ. συνιδρυτή και καλλιτεχνικό διευθυντή του οίκου), ο οποίος από την πρώτη στιγμή μου είπε πόσο αγαπάει την Ελλάδα. Λίγες μέρες μετά, ήρθε ο εικονογράφος της Coperni στο Institute of Nanoscience & Nanotechnology του Δημόκριτου, όπου εργάζομαι για να πάρει πλάνα για ένα ντοκιμαντέρ που ετοιμάζει οίκος και θα προβληθεί το Σεπτέμβριο. Εκεί φτιάξαμε μια μακέτα της τσάντας στο 1/10 του τελικού μεγέθους. Όταν ολοκληρώθηκε άρχισα να δουλεύω στο τελικό πρωτότυπο.
Πόσο χρόνο πήρε η κατασκευή του;
Χρειάστηκαν 90 μέρες, αλλά δεν δούλευα στο συγκεκριμένο project καθημερινά. Επειδή είμαι κοσμήτορας και διδάσκω στη σχολή Τεχνών και Ανθρωπιστικών Σπουδών στο American University στην Κύπρο, με την Coperni ασχολιόμουν στην πραγματικότητα 4 μέρες την εβδομάδα, όταν ερχόμουν στην Ελλάδα.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στο συγκεκριμένο project;
To να προσαρμόσω το σχέδιο της δικής τους Swipe Bag στις διαστάσεις που έπρεπε προκειμένου να αντέξει το υλικό. Για να στεγνώσει το aerogel απατείται μια διαδικασία που ονομάζεται υπερκριτική ξήρανση, όπου όσο μεγαλύτερος είναι ο όγκος τόσο περισσότερος χρόνος χρειάζεται για να στεγνώσει. Είναι σαν το ψωμί: στεγνώνει από έξω προς τα μέσα. Αν είναι πολύ "παχύ” δεν θα μπορέσει να στεγνώσει μέχρι το κέντρο του και εκεί θα προκύψει ένα "σύννεφο” όπου θα προκληθούν ρωγμές. Τα πρώτα ήταν γεμάτα τέτοια "σύννεφα”.
Και πόσες δοκιμές χρειάστηκαν για να τελειοποιήσετε το αποτέλεσμα;
Έγιναν εννέα προσπάθειες μέχρι την τελική. Στην επιστήμη υπάρχει αυτό που λέμε R&D, Research and Development, δηλαδή έρευνα και ανάπτυξη. Όσο καταλαβαίνεις πώς λειτουργεί μια διαδικασία, τόσο περιορίζεις τα σφάλματα μέχρι στο τέλος να καταφέρεις να την ολοκληρώσεις σωστά.
Πόσο εύχρηστη είναι αυτή η τσάντα, γιατί είδαμε να τη μεταφέρουν πολύ προσεκτικά μέσα σε μια ειδική θήκη...
Το συγκεκριμένο κομμάτι δεν είναι ένα χρηστικό αντικείμενο, αλλά ένα εικαστικό έργο. Πρόθεση του οίκου Coperni ήταν να κάνει μια μεταφορά, μια αλληγορία για την ποιότητα του αέρα. Ωστόσο, επειδή έχουν ήδη γίνει οι πρώτες παραγγελίες, θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να γίνει χρηστικό. Θα χρειαστεί να αλλάξει κάπως η σύσταση του υλικού για να μπορεί κανείς να τη χρησιμοποιήσει. Ο αρχικός σκοπός όμως ήταν καθαρά συμβολικός.
Τι ακριβώς είναι αυτό το υλικό από το οποίο κατασκευάστηκε;
Καταρχάς να σας πω ότι είναι κάτι που όταν το βλέπεις και κυρίως όταν το αγγίζεις, μένεις άναυδος. Σαν να ανακαλύπτεις ξανά τον κόσμο. Είναι σαν να πιάνεις ένα ολόγραμμα, κάτι άυλο που όμως έχει οντότητα! Στη NASA το ονομάζουν "Solid smoke”, παγωμένο καπνό. Στην πραγματικότητα, είναι στερεοποιημένος αφρός γυαλιού. Η διαδικασία για να το φτιάξουμε, είναι όπως φτιάχνουμε ζελέ στο σπίτι και στη συνέχεια να αφαιρούμε την υγρασία χωρίς όμως να μεταβληθεί ο όγκος του. Το 1937 κάποιοι χημικοί μηχανικοί έβαλαν στοίχημα για το πώς μπορεί να γίνει αυτό. Το κέρδισε ο Kiesler στο Πανεπιστήμιο Stanford ανακαλύπτοντας την υπερκριτική ξήρανση, μια διαδικασία όπου εκτός από το να ανεβάσουμε τη θερμοκρασία ενός αντικειμένου (όπως γίνεται στην απλή ξήρανση) ανεβάζουμε και την πίεση. Έτσι, από το alcogel (αλκοόλη και τζελ) που χρησιμοποιήθηκε, αφαιρείται το υγρό και μένει το aerogel, που είναι "τσέπες” γυαλιού που μέσα έχουν ουρανό. Σαν να κλείνεις τις παλάμες σου και να φυλακίζεις μέσα τους αέρα. Είναι το πιο ελαφρύ υλικό στον κόσμο, γιατί είναι 99% αέρας και 1% γυαλί και είναι στερεό, που σημαίνει ότι όταν το ακουμπάς ή το πιέζεις δεν αλλοιώνεται. Όμως, αν το κρατήσεις για αρκετή ώρα στα χέρια σου, θα πάρει υγρασία από το δέρμα και θα αλλάξει το χρώμα του, θα ασπρίσει. Γι' αυτό και στις φωτογραφίες βλέπετε την κόρη μου, τη Ρωμύλια, να την κρατάει με γάντια. Αυτό είναι άλλο ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε για να γίνει η τσάντα Coperni εμπορικό προϊόν.
Σε ποιες άλλες περιπτώσεις έχετε χρησιμοποιήσει αυτό το υλικό;
Το χρησιμοποιώ σε έργα τέχνης και design. Το 2006 είχαμε κάνει μια έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τεχνης με έντεκα γλυπτά που ονομάσαμε "aer()sculptures” και αποτελούσαν μια μετάφραση του κυκλαδίτικου μαρμάρου σε πυρηνική αερογέλη, όπως λέγεται στα ελληνικά το συγκεκριμένο υλικό. Πριν από πέντε χρόνια σε συνεργασία με τον οίκο Boucheron φτιάξαμε κοσμήματα με aerogel, διαμάντια και λευκόχρυσο. Μάλιστα, το κολιέ από αυτή τη συλλογή πουλήθηκε πριν από μερικούς μήνες στην Ιαπωνία για 500.000 ευρώ, ενώ το βραχιόλι εκτίθεται αυτή την περίοδο.
Μου αρέσει να συνδυάζω το aerogel με χρυσό και ασήμι, επειδή είναι ευγενή μέταλλα που δημιουργούν πολύ όμορφο αποτέλεσμα. Η τσάντα Coperni που είδατε είναι μια πολύ απλή τσάντα στο χρώμα του ουρανού. Αν αρχίσουμε να παίζουμε βάζοντας μέσα χρυσά ή ασημένια σύννεφα ή μαγνητικά πεδία, μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι ακόμα πιο ιδιαίτερο.
Είναι ένα ακριβό υλικό;
Ναι, όλα αυτά τα υλικά που ονομάζονται νανοϋλικά είναι πολύ ακριβά και επιπλέον χρειάζεσαι μεγάλη ποσότητα χημικών για να κατασκευάσεις ένα μικρό αντικείμενο. Αλλά στην τιμή του τελικού προϊόντος δεν μετράει η αξία, αλλά η υπεραξία, γιατί πρόκειται για κάτι πραγματικά ονειρικό.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της νανοΰλης;
Στην ουσία, πρόκειται για δημιουργία από μέσα. Δεν σκαλίζεις κάτι απ' έξω για να πάρει μορφή, αλλά το ορίζεις από μέσα, από εκεί που ξεκινάει. Όπως είναι η δημιουργία της ζωής, δηλαδή. Στη νανοτεχνολογία ξεκινάς από το κέντρο και μπορείς να ορίσεις πώς θα φαίνεται κάτι, για παράδειγμα πόσο μεγάλοι θα είναι οι πόροι, πόσο μπλε, λευκό ή μαύρο θα δείχνει. Βέβαια, πάντα υπάρχουν και οι εκπλήξεις. Αυτή είναι, άλλωστε, και η γοητεία της τέχνης. Το ωραίο στην όσμωση επιστήμης & τέχνης είναι ότι αν συνδυάσεις τη μεθοδολογία της πρώτης με την "τρέλα” της δεύτερης, μπορείς να ξεφύγεις από την πεπατημένη και να συνδυάσεις πράγματα που φαίνονται ασυνδύαστα. Εμένα, μου αρέσει να δημιουργώ σε αυτά τα ενδιάμεσα σημεία, θέλω τα έργα μου να μοιάζουν σαν να υπάρχουν και να μην υπάρχουν ταυτόχρονα και να νιώθεις την ανάγκη να τα εξερευνήσεις και με άλλες αισθήσεις, πέρα από την όραση.
Πιστεύετε ότι τα νανοϋλικά θα γίνονται όλο και πιο δημοφιλή στο μέλλον;
Αυτό είναι σίγουρο. Ήδη χρησιμοποιούνται σε προϊόντα τεχνολογίας, όπως στα κινητά. Από aerogel φτιάχνονται επιφάνειες για μπαταρίες και data. Στο μέλλον, είναι βέβαιο ότι θα μπούμε στην εποχή της νανοΰλης και όλα τα υλικά θα είναι νανοϋλικά. Ο λόγος είναι ότι μπορείς να ορίσεις τις ιδιότητές τους εκ των προτέρων και να τα φορτώσεις με μνήμη, αλλά και ότι είναι πολύ ελαφριά. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται να ταξιδέψουμε σε άλλους πλανήτες και, προφανώς, δεν θα μπορούμε να πάρουμε μαζί μας τον Παρθενώνα ή τις Πυραμίδες. Θα πάρουμε πιο ελαφριά πράγματα. Ο άυλος πολιτισμός, στον οποίο μπαίνει η ανθρωπότητα, αυτή η άυλη ύλη είναι ένα από δέκα ερευνητικά πεδία που πρόκειται να χρηματοδοθητούν από τώρα και στο εξής. Θεωρώ ότι το πολύ σε δέκα χρόνια, όλα τα υλικά που χρησιμοποιούμε θα είναι τέτοια. Για παράδειγμα, τα τραπεζομάντιλα θα φτιάχνονται από υφάσματα με "έξυπνο” υφάδι και στημόνι και θα καθαρίζονται μόνα τους!
Τελικά, εσείς πώς συστήνεστε; Ως επιστήμονας ή ως καλλιτέχνης;
Δεν μου αρέσουν οι ταμπέλες, προτιμώ να καταλαμβάνω έναν ξεχωριστό "in between" χώρο. Καλλιτέχνης, designer, ακαδημαϊκός, ερευνητής...έχω πολλά "καπέλα” και φοράω όποιο θέλω κάθε φορά.
Τι άλλο ετοιμάζετε αυτή την περίοδο;
Ετοιμάζω μια ατομική έκθεση που θα γίνει το Μάιο στη Βενετία με έργα από πυρίμαχο γυαλί και silica aerogel. Θα έχει τίτλο SOS / Save Our Sky, μια αναφορά στο γεγονός ότι ο ουρανός έχει αρχίσει να "σκάει” κι εμείς παίρνουμε τα κομμάτια του και τα κάνουμε γλυπτά. Υπάρχει ακόμα ένα project που με ενδιαφέρει πολύ: θέλω να φτιάξω ένα καλούπι από τα χέρια της Καρυάτιδας που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο και να τα φτιάξω από aerogel -γιατί μπορεί να έχουν πάρει μία Καρυάτιδα αλλά όχι τον ουρανό γύρω της. Γενικά, μου αρέσει να αντιμετωπίζω τον ουρανό σαν το ένδυμα του πλανήτη μας, μιας και είναι το τελευταίο στρώμα της Γης, το οποίο αν το βάλεις γύρω από γλυπτά, τα κάνεις να δείχνουν πανέμορφα. Είχα παρουσιάσει στην Κίνα τον Έφηβο του Μαραθώνα, με κομμάτια aerogel γύρω από το κεφάλι του και έμοιαζε σαν να είναι από άλλο κόσμο.
Γι' αυτό και η τσάντα της Coperni έγινε τελικά viral. Ο κόσμος διψάει για ομορφιά, μόλις δούμε λίγη ομορφιά στεκόμαστε...
