O Αμερικανός σκηνοθέτης μιλάει για την επιτυχία, τις πρωταγωνίστριές του, τη βαβούρα της Νέας Υόρκης και τον πανικό που του προκαλεί η σιωπή.
Ήταν μεγάλη έκπληξη
για μένα η επιτυχία της Θλιμμένης Τζασμίν. Γενικά, πάντα έχω την αίσθηση ότι οι ταινίες μου θα είναι μια πανωλεθρία. Για την Ευρώπη είμαι συνήθως πιο αισιόδοξος, πιο σίγουρος ότι οι δουλειές μου μπορεί να αρέσουν, αλλά στην Αμερική το να κάνεις μια σοβαρή ταινία, σημαίνει αυτομάτως ότι έχεις κάνει μια κακή αρχή, αφού πρόκειται για μια αγορά όπου οι ταινίες καταστροφής και οι οικογενειακές κωμωδίες είναι πια καθεστώς.
Η επιτυχία για μένα δεν είναι σημαντική, σε πρακτικό επίπεδο. Γιατί μια αποτυχία δεν θα με αποτρέψει από το να δουλέψω. Με επιτυχία ή χωρίς, η ζωή μου συνεχίζεται κανονικά. Θα συνεχίσω να σηκώνομαι κάθε πρωί, να κάνω λίγη γυμναστική, να πηγαίνω τα παιδιά μου στο σχολείο και να εξασκούμαι στο κλαρινέτο.
Για ποια επιτυχία μιλάμε; Για την επιτυχία στους κριτικούς ή στο κοινό; Δεν αισθάνομαι καμία πίεση επί του θέματος. Αυτό που μετράει για μένα είναι η προσωπική εκπλήρωση. Αυτό θεωρώ σημαντικό. Άλλωστε βλέπουμε πολύ συχνά αποτυχημένες ταινίες να σπάνε τα ταμεία.
Για παράδειγμα, εγώ μίσησα το πρώτο μου σενάριο στο Χαρέμι για Δύο (What’s New Pussycat, 1965), παρόλο που το φιλμ γνώρισε τεράστια επιτυχία διεθνώς. Επίσης, το Μανχάταν (1979) θεωρείται μέχρι σήμερα μία από τις πιο αντιπροσωπευτικές μου ταινίες κι όμως εμένα δεν μου αρέσει και πολύ. Θυμάμαι τότε είχα θερμοπαρακαλέσει τα υψηλόβαθμα στελέχη της United Αrtists, της εταιρείας παραγωγής, να μην τη βγάλουν στους κινηματογράφους και ως αντάλλαγμα τούς είχα προτείνει να σκηνοθετήσω δωρεάν οποιαδήποτε ταινία ήθελαν. Αρνήθηκαν. Ακόμα δεν μου αρέσει το Μανχάταν, δεν αλλάζω ποτέ γνώμη για τις ταινίες μου, αφού έτσι κι αλλιώς δεν τις ξαναβλέπω ποτέ μετά το μοντάζ. Από την άλλη, έχω γυρίσει ταινίες, που ενώ εγώ τις θεωρώ εξαιρετικές, κανείς άλλος δεν τις εκτίμησε. Το Παίζοντας στα Τυφλά (Hollywood Ending 2002), για παράδειγμα, είναι μία από αυτές. Οι κριτικοί το χαντάκωσαν κι έτσι έκοψε πολύ λίγα εισιτήρια. Κι όμως, εγώ θεωρώ πως είναι μια από τις καλύτερες κωμωδίες μου.
Δεν ξαναβλέπω ποτέ τις ταινίες μου. Όταν ολοκληρώνω ένα πρότζεκτ, τελειώνει και μέσα μου κι αμέσως περνάω στο επόμενο. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 είχα γνωρίσει τον Ρίτσαρντ Μπάρτον στο Παρίσι, πρωταγωνιστούσε στο The Sandpiper τότε, και μου αποκάλυψε πως είχε υποσχεθεί στον εαυτό του να μην βλέπει ποτέ τις ταινίες του ως «επαγγελματίας» παρά μόνο ως απλός θεατής. Τότε, μου είχε φανεί εντελώς παράλογο, αλλά σήμερα πιστεύω ότι είχε απόλυτο δίκιο.
Είχα προσέξει την Κέιτ Μπλάνσετ στο Ο Ταλαντούχος Κύριος Ριπλέι – ήταν ό,τι καλύτερο υπήρχε σ’ αυτήν την ταινία. Αναρωτήθηκα «Μα, ποιο είναι αυτό το κορίτσι;» και έκτοτε παρακολουθούσα συστηματικά τις δουλείες της. Πρόκειται για μια εξαιρετική ηθοποιό και πάντα ήλπιζα ότι θα είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ μαζί της, την κατάλληλη στιγμή φυσικά. Γράφοντας τη Θλιμμένη Τζασμίν την σκέφτηκα και εκείνη ευτυχώς δεν είχε άλλες επαγγελματικές υποχρεώσεις.
Τα πήγαμε πάρα πολύ καλά με την Κέιτ. Είναι όμορφος άνθρωπος, καθόλου επιτηδευμένη και με πολύ ανοιχτό μυαλό. Το μυστικό των επιτυχημένων ταινιών έγκειται στο ελάχιστο: αρκεί να προσλάβεις σπουδαίους ηθοποιούς. Μετά αφήνεις απλώς τα πράγματα να κυλήσουν. Καμία ανάμειξη, καμία επιβάρυνση, μόνο να αφεθείς και να σωπάσεις.
Αν είσαι ερωτευμένος ή γοητεύεσαι από την πρωταγωνίστριά σου, τότε σίγουρα τα γυρίσματα είναι πολύ καλύτερα. Αλλά προσωπικά, έχω δουλέψει μόνο με τις καλύτερες ηθοποιούς και η Κέιτ Μπλάνσετ ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία. Δεν μπορεί το κριτήριο επιλογής σου να είναι μόνο η ομορφιά, γιατί έτσι η συνεργασία δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Οι πρωταγωνίστριές μου δεν ήταν μόνο όμορφες, κομψές και με φινέτσα, ήταν γυναίκες σύνθετες, με βάθος και μεγάλο υποκριτικό ταλέντο: Νταϊάν Κίτον, Μία Φάροου, Μέριλ Στρίπ, Τζίνα Ρόουλαντς, Νταϊάν Γουίστ, Μορίν Στέιπλετον, Τζεραλντίν Πέιτζ. Είναι όλες τους ηθοποιοί πολύ υψηλού επιπέδου.
Δεν έχω απωθημένο να δουλέψω με κάποια ηθοποιό. Ευτυχώς έχω συνεργαστεί με όλες τις σπουδαίες ηθοποιούς των τελευταίων ετών, ακόμη και με τη Ζόι Κάλντγουελ (σμτμ. θρύλος του Μπρόντγουει), η οποία έκανε μόνο μία ταινία σε ολόκληρη τη ζωή της, κι αυτή ήταν μαζί μου. Και αν μου ζητήσετε να ανατρέξω στις εκλιπούσες, θα επέλεγα τη Βίβιαν Λι, η οποία διέθετε και ομορφιά και ταλέντο.
Οι χαρακτήρες της ταινίας, η Τζασμίν και ο σύζυγός της, είναι γνήσιοι Νεοϋορκέζοι. Δεν θα μπορούσα λοιπόν να γυρίσω πουθενά αλλού αυτό το έργο πέρα από τη Νέα Υόρκη. Στη συνέχεια, μετακινηθήκαμε στο Σαν Φρανσίσκο, το οποίο είναι μια από τις αγαπημένες μου πόλεις στις Η.Π.Α. Είναι ίσως η μόνη πόλη που θα μπορούσα να με φανταστώ να για μερικές εβδομάδες.
Συνέχεια στη σελίδα 2
Ανέκαθεν ονειρευόμουν να είμαι Ευρωπαίος σκηνοθέτης και το να δουλεύω στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στη Ρώμη ή στην Ισπανία με Ευρωπαίους ηθοποιούς μου έδωσε αυτή την ευκαιρία. Πολλοί θεωρούν ότι το Θλιμμένη Τζασμίν σηματοδοτεί την επιστροφή μου στην Αμερική, την έναρξη ενός νέου αμερικάνικου κύκλου, όμως μόλις ολοκλήρωσα τα γυρίσματα του Magic in The Moοnlight στη Γαλλία με τους Κόλιν Φέρθ και Έμα Στόουν.
Από τις νέες ηθοποιούς με ενδιαφέρει πολύ η Λέα Σεϊντού. Αυτό το κορίτσι είναι φανταστικό.
Δεν ήταν στις προθέσεις μου να γυρίσω ένα πολιτικό έργο, για την «κρίση και τη μετά-Μάντοφ εποχή», όπως το χαρακτήρισαν. Για να είμαι ειλικρινής, το κοινωνικό πλαίσιο δεν με ενδιέφερε καθόλου, ήθελα να επικεντρωθώ αποκλειστικά στη συναισθηματική απόγνωση, τη διάλυση της ηρωίδας μου. Επειδή η Αμερική όμως βιώνει τραυματισμούς που είναι δύσκολο να απομονώσει, η ταινία μου απέκτησε κατά συνέπεια –και κατά λάθος θα έλεγα– κοινωνικοπολιτική χροιά. Ξαφνικά, εκατομμύρια εκατομμύρια Αμερικάνοι συνειδητοποίησαν πως η χρηματοοικονομική τους ασφάλεια ήταν μια απάτη. Οι πλούσιοι έγιναν φτωχοί, οι μεσαίες τάξεις βούλιαξαν και οι φτωχοί έχασαν και αυτά τα λίγα που είχαν.
Νεοϋορκέζος είναι κάποιος που, όπως κι εγώ, αισθάνεται συναισθηματικά δεμένος με αυτή την πόλη, γνωρίζει την καρδιά, ακούει το τέμπο της. Αγαπώ τη Νέα Υόρκη, τους δρόμους της, τα σπίτια της, τη ζωή των ανθρώπων, τον θόρυβο, την υπερδιέγερση. Ποτέ δεν θα μπορούσα να ζω στην ηρεμία, στην εξοχή, στην όχθη μιας λίμνης. Μου αρέσει η οχλοβοή, το μποτιλιάρισμα, οι σειρήνες της αστυνομίας, ο κόσμος που τρέχει στις λεωφόρους, τα εστιατόρια που μπορείς να ανακαλύψεις, οι γκαλερί Τέχνης, τα θέατρα του Μπρόντγουεϊ. Με πανικοβάλλει η σιωπή. Δεν αντέχω την ησυχία.
Όταν δεν δουλεύω ή όταν δεν είμαι συγκεντρωμένος σε μία δραστηριότητα, είμαι στις μαύρες μου. Με κυριεύει η αίσθηση της απελπισίας, της ζοφερότητας, βλέπω τη ζωή σαν τραγωδία. Η δουλειά είναι το αντίδοτό μου, είναι η θεραπεία για το σώμα και το μυαλό.
Οι feelgood ταινίες, αυτές που «σε κάνουν να νιώθεις καλά», είναι μια μετριότητα. Επιπλέον, αυτό το είδος ταινιών διαιωνίζει συνήθως τα χειρότερα στερεότυπα.
Τα blockbusters είναι μια άλλη ιστορία, δημιουργούνται από ιδιοτελείς ανθρώπους που τους ενδιαφέρει μόνο το κέρδος. Δεν τις βλέπω, τις αγνοώ, δεν με ενδιαφέρουν. Πρόκειται για προϊόντα που σε κάνουν να παλιμπαιδίζεις.
Το να ζεις σε έναν κόσμο που δεν είναι κι ο πιο εκλεπτυσμένος, μπορεί να είναι απελπιστικό, να δημιουργεί ένα αίσθημα στέρησης και απομόνωσης. Όμως, πάντα θα υπάρχει κι ένα σοφιστικέ, σκεπτόμενο και ευαίσθητο κοινό για να ανταλλάξεις απόψεις. Δεν έχω ανάγκη από το κοινό των blockbusters…
ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΤΥΧΕΙ ΕΝΑΣ ΓΑΜΟΣ, πολλοί θεωρούν πως πρέπει να ξέρεις να πολεμάς. Αυτή η σκέψη θεωρώ ότι εμπεριέχει ένα είδος σοφίας. Οι άνθρωποι που ζουν μαζί, συχνά λογομαχούν. Όσο είσαι νέος, οι όποιες διαφωνίες τείνουν να κλιμακώνονται ή, για να το θέσω διαφορετικά, δεν υπάρχει η σοφία να τις δεις από μια άλλη οπτική. Όσο μεγαλώνεις, αρχίζει να λειτουργεί και η εμπειρία και χαλαρώνεις - «Εντάξει, μωρέ, δε συμφωνούμε αλλά δεν ήρθε και το τέλος του κόσμου».
Η ΜΗΤΕΡΑ ΜΟΥ ΜΕ ΔΙΔΑΞΕ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑΣ. Ο πατέρας μου δεν έβγαζε πολλά λεφτά, κι εκείνη είχε αναλάβει τόσο την οικογένεια όσο και τη διαχείριση των οικονομικών. Δεν είχε χρόνο για ανάλαφρες σκέψεις, πάντα έβλεπε το ποτήρι μισοάδειο. Εκείνη μου έμαθε να είμαι εργατικός και να μη σπαταλάω το χρόνο μου.
ΕΙΧΑ ΚΑΝΕΙ ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ αργά το πρωί και κοίταξα κάτω προς το Ηρώδειο. Ένιωσα μια σύνδεση. Είναι το μέρος όπου ο Οιδίποδας ανέβηκε για πρώτη φορά. Είναι εκπληκτικό για κάποιον που πέρασε τη ζωή του μέσα στη σόουμπιζ ή υπηρέτησε τη δραματική τέχνη να κοιτάζει αυτό το θέατρο, όπου χιλιάδες χρόνια πριν ηθοποιοί –κάτι σαν τον Μάικλ Νίκολς και τον Ντέιβιντ Μάμετ της εποχής- ήταν με χιτώνες και έλεγαν «Όλοι νύχτα δούλευα αυτόν τον στίχο, αλλά δεν μου βγαίνει με τίποτα» μπροστά σε ανθρώπους όπως ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης και ο Αριστοφάνης, που φώναζαν «Πού είναι τα κουστούμια; Έχουμε καθυστερήσει πολύ!».
ΑΝ ΕΧΕΙΣ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ΜΕ ΚΑΠΟΙΟ ΧΑΡΙΣΜΑ είναι λάθος να συμπεριφέρεσαι σαν αυτό να είναι προσωπικό σου κατόρθωμα.
ΣΕ ΕΝΑ ΔΕΙΠΝΟ ΜΕ ΤΟΝ ΙΝΓΚΜΑΡ ΜΠΕΡΓΚΑΝ ένιωσα όπως ένας μπογιατζής δίπλα στον Πικάσο.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Γεννήθηκε το 1935 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Στα 15 του άρχισε να γράφει σύντομα ανέκδοτα στην τοπική εφημερίδα και έγινε διάσημος ως stand up κωμικός. Έγραψε το πρώτο του σενάριο το 1965 (Χαρέμι για Δύο) και σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία το 1966. Θεωρείται από τους πλέον παραγωγικούς του κινηματογράφου, αφού από το 1969 έως σήμερα δημιουργεί –ως παραγωγός, σκηνοθέτης, σεναριογράφος, πρωταγωνιστής ή και όλα μαζί- περίπου μία ταινία τον χρόνο. Από τις 18 υποψηφιότητες στα Όσκαρ έχει κερδίσει 4 φορές, λατρεύει τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο και θεωρείται ο πιο εύστοχος σημειολόγος των νευρωτικών νεοϋρκέζων. Έχει παντρευτεί 3 φορές και διατηρούσε μακροχρόνιες σχέσεις με τις Νταϊάν Κίτον και Μία Φάροου. Αγαπημένο του χόμπι είναι τα μαγικά τρικ και να παίζει κλαρινέτο με την μπάντα του.
Σχετικά θέματα:
Emma Stone: Η νέα μούσα του Woody Allen
Πρεμιέρα: "Blue Jasmine"
