Τον διέκρινα από μακριά. Η γοτθική του φιγούρα συνέβαλε καθοριστικά. 'Ηταν το πηγαίο χαμόγελο και η ευγενής του ενέργεια εκείνα τα στοιχεία που τελικά με αφόπλισαν. Σχεδόν αβίαστα – όπως ο λόγος του. Γεννημένος στο Τόκιο και μεγαλωμένος στη Γερμανία, ο Jonathan Meese συνειδητοποίησε την ημέρα των 22ων γενεθλίων του πως η Τέχνη συνιστά τον αυτοσκοπό του. Η ίδια, πάντως, ήταν διαρκώς παρούσα στη ζωή του.
Δεν θα μπορούσε και διαφορετικά. Υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι που έχουν γεννηθεί με αυτή την αρετή και ο Jonathan Meese είναι σίγουρα ένας από εκείνους. Στα 54 του χρόνια, η ψυχή του παραμένει ρωμαλέα, η σκέψη του ενεργή, η παρουσία του μικροσύμπαν της σύγχρονης τέχνης καταλυτική. Δεν διαπραγματεύεται την ελευθερία του – είναι ο λόγος που δεν επιβιβάζεται ποτέ σε αεροπλάνο, δεν αποδέχεται τα στενά όρια που επιβάλλονται, αμφισβητεί την πολιτική και τη θρησκεία όπως αποκρυσταλλώνονται σήμερα και ελπίζει ότι η Τέχνη θα εξακολουθήσει να κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα από τον καθένα: να αλλάζει τον κόσμο.
Ισορροπημένος, οξυδερκής, με αεικίνητη φαντασία και ιδιαίτερη αγάπη στα παραμύθια, ο Jonathan Meese έχει κατακτήσει το μεγαλύτερο επίτευγμα: να είναι χωρίς δεύτερες σκέψεις ο εαυτός του. Ίσως, τελικά, η αλήθεια του να είναι και το πιο γοητευτικό πέπλο του μωσαϊκού που δομεί την προσωπικότητά του. Ο ίδιος βρέθηκε στην Αθήνα για τα εγκαίνια της νέας του – τρίτης κατά σειρά – έκθεσης στην γκαλερί Bernier/Eliades, στον προαύλιο χώρο της οποίας πραγματοποιήσαμε τη δική μας σύναντηση.
Ένα από τα πρώτα στοιχεία που μου κίνησε την περιέργεια για την έκθεση (Peter Pan Alarm! Kunstlove de Large! (''Art-Bombe Surprise” in Snowlabyrinth”) Munin is back in Town!) ήταν πως ο τίτλος της είναι πραγματικά αρκετά μεγάλος κι διόλου συνοπτικός. Μπορείς να μας βοηθήσεις στην αποκωδικοποίηση σου;
Για να είμαι ειλικρινής, πολλές φορές αντιμετωπίζω τους τίτλους των εκθέσεων σαν ένα μικρό, μα σημαντικό μανιφέστο. Αυτή είναι μία από εκείνες τις φορές. Το πρώτο όνομα που συναντά κανείς είναι ο Peter Pan, ένα αγόρι που δεν επιθυμεί να μεγαλώσει ποτέ. Αυτό, λοιπόν, είναι ένα από τα βασικά θέματα της έκθεσης: η παιδική ηλικία, η παιδικότητα και ο τρόπος με τον οποίο την χάνουμε μεγαλώνοντας. Το γεγονός ότι σήμερα συναντάμε όλο και πιο "κακούς” επηρεαστές γνώμης οφείλεται σε αυτή την απώλεια (σ.σ. της παιδικότητας από τον χαρακτήρα μας). Όταν είσαι παιδί, θες να ζήσεις και να χαράξεις το μέλλον (σου).
Είναι σημαντικό, δηλαδή, το να καταφέρεις να μείνεις για πάντα παιδί;
Ξεκάθαρα. Προσωπικά, είναι ίσως ο μοναδικός τρόπος να γίνει κανείς καλλιτέχνης και άνθρωπος σήμερα.
Είναι το μυστικό για να αποτελέσεις έναν "υγιή" ενήλικα;
Κατηγορηματικά, ναι. Το κλειδί είναι να παραμείνεις παιδί στην καρδιά και στον τρόπο σκέψης. Αν δεν διατηρήσουμε αυτή την παιδικότητα και τα χαρακτηριστικά της, κινδυνεύουμε να γίνουμε κακοί ενήλικες στο παρόν και το μέλλον. Μπορείς να το διαπιστώσεις από τα πρόσωπα και τις εκφράσεις ανθρώπων που πλέον δεν έχουν μέσα τους καμία αρετή της παιδικής ηλικίας. Είναι αντίθετοι σε κάθε έννοια σεβασμού, συμπαράστασης, αγάπης, ελευθερίας.
Πώς μπορεί κανείς σήμερα να διατηρήσει την παιδική του καρδιά ανόθευτη;
Δεδομένων των συνθηκών, είναι πραγματικά δύσκολο. Πρέπει να είσαι ευγενικός, με καλή διαγωγή και συμπεριφορά απέναντι στους γονείς σου, τους φίλους, τους συναδέλφους, τους ανθρώπους που θες να έχεις στη ζωή σου. Πολύ γλυκός και φιλικός με όλους. Σε αυτό, παίζει καθοριστικό ρόλο και το περιβάλλον. Για παράδειγμα, εμένα η Αθήνα μού απελευθερώνει μία ευγενή πλευρά του ευατού μου. Αισθάνομαι ειλικρινά υπέροχα εδώ.
Είναι αυτός ένας από τους λόγους που επέλεξες την Αθήνα για να παρουσιάσεις την έκθεσή σου;
Βεβαίως. Γενικότερα, μέσα από τις συνεργασίες μου προσπαθώ να δημιουργώ μία οικογενειακού τύπου συνθήκη. Είναι η τρίτη φορά που βρίσκομαι στην Αθήνα και στην γκαλερί Bernier / Eliades. Αγαπώ τους ανθρώπους της, τους δημιουργούς, σέβομαι την πορεία και το κριτήριο τους. Το να βρίσκομαι εδώ αποτελεί συνειδητή επιλογή. Ακόμη και σε πρακτικό επίπεδο, χρειάστηκε να οδηγήσω τρεις ημέρες από το Βερολίνο, να μείνω τρεις στην πόλη σας και να αξιοποιήσω άλλες τρεις για την επιστροφή. Και αυτό, διότι δεν μπαίνω ποτέ σε αεροπλάνο. Μετακινούμαι συχνά με το οικογενειακό μας τροχόσπιτο.
Για ποιον λόγο δεν χρησιμοποιείς το αεροπλάνο; Δεν είναι ένας εύκολος τρόπος μετακίνησης;
Στη δική μου κοσμοθεωρία, το αεροπλάνο είναι ένας αφιλόξενος χώρος. Με προβληματίζει ιδιαίτερα το γεγονός ότι οι άνθρωποι στενεύουν το σώμα και την προσωπικότητά τους προκειμένου να "χωρέσουν” σε θέσεις προκαθορισμένες. Ακόμη μού φαίνεται παράλογο πως μόλις περνάς τα σύνορα και φτάνεις σε μία ξένη χώρα με το εισιτήριο σου, χρειάζεται να περάσεις ενδελεχή – αρκετές φορές πολύωρο – έλεγχο, μέχρι να αποδείξεις ότι είσαι πράγματι εσύ. Προσωπικά, όταν ταξιδεύω σε μία άλλη χώρα, θέλω να αισθάνομαι φιλόξενος και καλοδεχούμενος. Μέσα από το τροχόσπιτο μου, ρομαντικά θαρρώ ότι προσθέτω το δικό μου ληθαράκι σε αυτό που ονομάζεται slow travelling.
Επομένως, είσαι υποστηρικτής του slow living;
Απολύτως. Το να μπορείς να αισθανθείς τη φύση, να έχεις χρόνο να παρατηρείς την οικογένειά σου στα μάτια, να διαβάζεις το πώς και τί νιώθουν είναι σπουδαίο.
Έχει επηρεάσει αυτή η κοσμοθεωρία τον τρόπο που δημιουργείς την Τέχνη σου;
Στη ζωή μου, ανέκαθεν εμπιστευόμουν δύο πράγματα: τους ανθρώπους και την Τέχνη. Έχω πληγωθεί μερικές φορές στο παρελθόν, όμως αυτό δεν ήταν αρκετό για να αλλάξω τον τρόπο που ζω και δραστηριοποιούμαι. Παραμένω ένας ανοιχτόκαρδος άνθρωπος, ένας καλλιτέχνης που μεταδίδει θετική ενέργεια. Ίσως, αυτή να είναι και η αποστολή μου. Εξάλλου, μέσα από την Τέχνη δύναται κανείς να αλλάξει τον κόσμο.
Το πιστεύεις;
Χωρίς αμφιβολία. Δεν είναι η πολιτική εκείνη που χαράζει την πορεία μας, αλλά η Τέχνη, η οποία μάς δείχνει τον δρόμο.
Μπορεί η Τέχνη να μάς απαλύνει;
Αυτός θα πρέπει να είναι ο αυτοσκοπός της. Η Τέχνη είναι η γλώσσα που όλοι μπορούν να αντιληφθούν, αρκεί να έχουν "ανοιχτή" καρδιά. Είναι παντού και μπορεί να κουμπώσει σε όλους και όλα.
Ας επιστρέψουμε στη δική σου Τέχνη. Ποια είναι τα βασικά θέματα που θίγει η τωρινή σου έκθεση;
Σε αυτό το κράμα, δημιουργικότητας, συναντάς πολλά. Παραμύθια, πορτρέτα, τη μητέρα μου, την Αλίκη στη χώρα των Θαυμάτων να την αγκαλιάζει, να της προσφέρει ασφάλεια, αγάπη, ζωή. Όλα τα έργα και τα αντικείμενα της έκθεσης είναι ένα διεγερτικό ταξίδι της φαντασίας.
Αυτό που παρατηρώ εγώ είναι μία ισορροπημένη μείξη ανάμεσα στη σκοτεινή χρωματική παλέτα και τα φωτεινά χρώματα. Τι σε οδήγησε σε αυτή την επιλογή;
Αυτό ήθελα. Να υπάρχουν και οι δύο οπτικές. Όπως το Yin και το Yang που συνυπάρχουν αρμονικά. Πρόκειται για μία ανταλλαγή ενέργειας, μία διεργασία από την οποία το καλό πρέπει πάντα να νικάει στο τέλος. Για την ακρίβεια, το κακό δεν μπορεί να έχει καν πιθανότητα νίκης σε αυτή την άτυπη κόντρα. Πρόκειται για μία αρχέγονη διαδικασία, στην οποία η Τέχνη είναι ο δίαυλος για ένα καλύτερο παρόν.
Πόσο χρόνο χρειάστηκες να συγκροτήσεις αυτή την πολυσυλλεκτική έκθεση;
Όλα ξεκίνησαν τη στιγμή που έμαθα ότι πρέπει να παρουσιάσω ένα νέο δρώμενο. Όλα ξεκινούν να αναπτύσσονται τότε: από την ιδέα και την κεντρική θεματική, τον τίτλο, τις βασικές παραμέτρους. Στη συνέχεια, άρχισα να δημιουργώ τα έργα που την απαρτίζουν. Η τελική επιλογή φέρει την υπογραφή των ανθρώπων της γκαλερί, τους οποίους εμπιστεύομαι απόλυτα. Συνολικά, για αυτή την έκθεση εργάστηκα περίπου 1,5 με 2 χρόνια. Η όλη διαδικασία θυμίζει ένα τραγούδι: έχει αρχή, μέση, τέλος και ενδιάμεσα ρυθμό. Κάθε έκθεση είναι ένα ξεχωριστό τραγούδι. Αυτό που στην πραγματικότητά συνιστά την παρακαταθήκη σου. Όπως συνηθίζω να λέω: "μία ημέρα εγώ θα πεθάνω, η Τέχνη, όμως, θα ζήσει για πάντα και μέσω αυτής θα υπάρχω κι εγώ”.
Βασική πηγή έμπνευσης της έκθεσης αποτελεί η παιδική ηλικία. Εσύ, πότε συνειδητοποίησες ότι η Τέχνη είναι το μονοπάτι που επιθυμείς να περπατήσεις στη ζωή σου; Μήπως, όταν ήσουν παιδί;
Όχι, ακριβώς. Συνέβη όταν ήμουν 22 ετών, αλλά μέσα μου ίσως τα πρώτα βήματα να είχαν γίνει νωρίτερα χωρίς να το έχω συνειδητοποιήσω. Μου άρεσε να ταξιδεύω στους δικούς μου κόσμους, συντιθέμενους από τα βιβλία που διάβαζα και τη μουσική που άκουγα. Να αναπτύσσω τη σκέψη μου και να επαναπροσδιορίζω τον εαυτό μου. Μετά το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, σπούδασα Τέχνη σε ένα φιλελεύθερο Πανεπιστήμιο στο Αμβούργο, μέχρι τη στιγμή που αποφάσισα να το παρατήσω.
Γιατί κάποιος που σπουδάζει αυτό που τον εκφράζει, αποφασίζει να το εγκαταλείψει;
Στη ζωή μου, αναζητούσα πάντα την ελευθερία μου. Στο Πανεπιστήμιο, οι καθηγητές μου συνήθιζαν να μου λένε ότι "είμαι πολύ καλός, σαν να μη χρειάζεται να μάθω κάτι περισσότερο". Την αγάπησα τη σχολή μου. Ήταν σαν ένα ζωντανό παραμύθι – η σχολή μου στεγαζόταν εντός ενός αληθινού κάστρου. Δεν υπήρχαν δεύτερες σκέψεις, ούτε φόβος. Υπήρχε χαρακτήρας. Ήθελα, όμως, να προχωρήσω. Και κάπως έτσι, έκανα το επόμενο βήμα πριν αποφοιτήσω.
Μου δημιουργείς την εικόνα ενός ανθρώπου που δεν μεταβάλλει εύκολα τον τρόπο σκέψης του...
Στο παρελθόν, ορισμένοι προσπάθησαν να τρυπώσουν στο μυαλό μου και να αλλάξουν τη σκέψη μου. Δεν τα κατάφερε κανείς. Δεν είναι απλά δύσκολο, αλλά και μάταιο. Το μυστικό της επιτυχημένης κοινωνικής συμβίωσης είναι να αποδεχτούμε τον τρόπο που ο καθένας αντιμετωπίζει τη ζωή. Αυτή είναι μία ειλικρινής ελευθερία. Μία ελευθερία που μετουσιώνεται μοναδικά μέσω της Τέχνης. Στην Τέχνη μπορείς κανείς να είναι οτιδήποτε θέλει: άντρας, γυναίκα, δημιουργός, αντικείμενο, νεογνό, μεσήλικας, ακμαίος με διαφορετικό τύπο δέρματος, άλλα μαλλιά, ποικίλη εμφάνιση.
Στις αποφάσεις σου, εμπιστεύεσαι περισσότερο το μυαλό ή την καρδιά σου;
Το στομάχι μου. Επίσης, μιλάω πριν σκεφτώ και αποφασίσω. Συζητάω. Διαφορετικά, αισθάνομαι ότι κολλάω σε μία συγκεκριμένη στρατηγική, η οποία στο τέλος σε εξαφανίζει. Στη συνέχεια, δουλεύω ακολουθώντας την καρδιά μου. Αν ακούς την καρδιά σου, δεν κάνεις ποτέ λάθος. Απλώς, την ακολουθείς. Αν η καρδιά σου είναι αυτό που αποκαλούμε πέτρα, τότε δεν μπορείς να είσαι πραγματικός καλλιτέχνης.
Από ποια οπτική αντικρίζεις την είσοδο της AI τεχνολογίας στην Τέχνη;
Αν την αντιμετωπίσουμε με θετική ματιά και χιούμορ, τότε μπορεί να βοηθήσει. Τίποτα από τη φύση του δεν είναι κακό, το πρόσημο του αλλάζει και αποκτάται ανάλογως τον τρόπο που το αξιοποιείς. Για παράδειγμα, ένα μαχαίρι ως εφεύρεση δεν είναι αυτό καθαυτό κάτι κακό. Αν το χρησιμοποιήσεις, όμως, για να τραυματίσεις τον διπλανό του, τότε αποκτά αρνητική δυναμική. Υπό αυτό το πρίσμα, θεωρώ ότι η συμβολή της AI τεχνολογίας στο δικό μας καλλιτεχνικό μικροσύμπαν μπορεί να είναι ευεργετική, αν την μετατρέψουμε σε σύμμαχό μας. Δεν ταυτίζομαι με όσους τη φοβούνται. Μου θυμίζει αρκετά εκείνους τους αρχαιολόγους που πεισματικά αρνούνται οτιδήποτε καινούριο χωρίς να το αξιολογήσουν πρώτα. Αν μεταδώσεις θετική ενέργεια σε κάτι καινούριο, τότε η δράση του μόνο ευεργετική μπορεί να είναι.
Στην Ελλάδα, πάντως αισθανόμαστε περήφανοι για τα επιτεύγματα των αρχαίων προγώνων μας όσον αφορά τον πολιτισμό. Εσύ τι θαυμάζεις στον ελληνικό πολιτισμό;
Η Ακρόπολη και ο Παρθενώνας αποτελούν δύο αρχιτεκτονικά επιτεύγματα που θαυμάζω και, μάλιστα, στο μυαλό εξακολουθούν να αποτελούν νέες δημιουργίες. Βασική αιτία συνιστά το γεγονός ότι ανατροφοδούνται διαρκώς με νέα ενέργεια. Είναι παραδείγματα κλασικής ιστορίας, η οποία δεν μένει αφημένη στο παρελθόν, αλλά συνεχίζει να υπάρχει στο παρόν.
Όταν έψαχνα πληροφορίες για τις ερωτήσεις μου παρατήρησα ότι αρκετά Μέσα σε περιγράφουν ως "προκλητικό καλλιτέχνη", κάτι το οποίο δεν μπορώ να πω ότι παρατήρησα σήμερα. Πού πιστεύεις ότι οφείλεται αυτό;
Αν θεωρείται προκλητικό σήμερα να ενδυναμώνεις την έννοια της ελευθερίας, τότε πράγματι ίσως και να είμαι. Δεν είναι, όμως, κάτι καινούριο. Το έκανα ανέκαθεν. Η εποχή, όμως, ήταν διαφορετική. Αισθάνομαι ότι αυτή η σταθερή επιθυμία μου για ελευθερία εισχώρησε σε έναν δίαυλο διασταύρωσης παρουσιάζοντας με ως εχθρό της εκάστοτε καθεστηκυίας τάξης. Πιστεύω όμως ότι πλέον "έχουν σηκώσει τα χέρια ψηλά" (γελάει). Αυτό που πάντως έχουν (ευτυχώς) αντιληφθεί είναι ότι η Τέχνη μπορεί να αποτελέσει το πιο επικίνδυνο στοιχείο για την θρησκεία, την πολιτική, για όλα. Το λυπηρό είναι ότι σήμερα οι άνθρωποι εμπιστεύονται περισσότερο τους πολιτικούς και λιγότερο τους καλλιτέχνες.
Μήπως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ελάχιστοι πιστεύουν πλέον ότι μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο;
Συμφωνώ. Οι άνθρωποι σήμερα φοβούνται ακόμη και τον ίδιο τους τον εαυτό. Δύσκολα, εμπιστεύονται κάποιον. Αν, όμως, είσαι καλλιτέχνης, δεν μπορείς να μην εμπιστεύεσαι τη δύναμη της ίδιας της τέχνης. Σε αυτή την περίπτωση, δεν θεωρείσαι πραγματικός καλλιτέχνης υπό μία ολιστική ματιά.
Info
Peter Pan Alarm! Kunstlove de Large! (''Art-Bombe Surprise” in Snowlabyrinth”) Munin is back in Town!
Bernier/Eliades Gallery Athens (Επταχάλκου 11, Αθήνα)
Μέχρι τις 10 Ιουλίου
