Η Αναστασία Παπαστάθη σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στην παράσταση "Βρικόλακες" και μιλάει στη Madame Figaro για τις πανανθρώπινες του έργου του Χένρικ Ίψεν.
"Τα κλασικά έργα παραμένουν επίκαιρα γιατί θίγουν πανανθρώπινες αλήθειες" λέει στη Madame Figaro η Αναστασία Παπαστάθη που, από τις 8 Νοεμβρίου, σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στην παράσταση "Βρικόλακες". Το αριστούργημα του Χένρικ Ίψεν παρουσιάζεται στο θέατρο Radar στο οποίο μάλιστα έχει και την καλλιτεχνική διεύθυνση. Το έργο είναι γραμμένο το 1881 και θεωρείται σήμερα από τα πιο σημαντικά έργα της παγκόσμιας δραματουργίας. Για την ίδια ήταν μια ευκαιρία να ερευνήσει ακόμα παραπάνω και τις σχέσεις εντός της οικογένειας, με τις οποίες καταπιάνεται τα τελευταία χρόνια.
Γιατί επιλέξατε να προσθέσετε στο ρεπερτόριο του θεάτρου το συγκεκριμένο έργο;
Οι επιλογές μου βασίζονται στην έρευνα που κάνω κάθε φορά. Οι "Βρικόλακες" είναι ένα έργο που μου έδωσε την δυνατότητα να ερευνήσω όχι μόνο τις σχέσεις εντός της οικογένειας, με τις οποίες καταπιάνομαι τα τελευταία χρόνια, αλλά και την σχέση της οικογένειας με την κοινωνία. Εμβαθύνει στη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης και στις κοινωνικές συμβάσεις που μας εγκλωβίζουν. Ο Ίψεν τολμά να θέσει ζητήματα που παραμένουν καίρια: την υποκρισία, την διαφθορά, τον φόβο για την αλήθεια, τις αόρατες αλυσίδες που κληροδοτούνται από γενιά σε γενιά και κρατούν τον άνθρωπο δέσμιο. Είναι ένα έργο που μιλά για την προσωπική απελευθέρωση, αλλά και για το πόσο δύσκολη είναι αυτή η πορεία. Αυτά τα ζητήματα αποτελούν πρόκληση για μένα.
Ο Χένρικ Ίψεν έγραψε το έργο το 1881 αλλά παρόλα αυτά μοιάζει επίκαιρο. Τι είναι αυτό που κάνει, κατά τη γνώμη σας, αυτά τα κλασικά έργα συμβατά με κάθε εποχή που ανεβαίνουν;
Τα κλασικά έργα όπως αυτό του Ίψεν παραμένουν επίκαιρα γιατί θίγουν πανανθρώπινες αλήθειες. Η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχής, οι προσωπικές και κοινωνικές συγκρούσεις, τα ηθικά διλήμματα που περιγράφει, είναι θέματα που δεν χάνουν την αξία τους. Ειδικά στους "Βρικόλακες", η αναμέτρηση με τα τραύματα του παρελθόντος, η ανάγκη για ειλικρίνεια και η ανάληψη ευθύνης, είναι ακόμα πιο σημαντικά ζητήματα σήμερα, σε μια εποχή που ψάχνει να βρει τον δρόμο της ανάμεσα στην κοινωνική αναγνώριση και στην ανάγκη για ελεύθερη αυτοδιάθεση.
Υπογράφετε την απόδοση και την σκηνοθεσία του έργου ενώ την ίδια ώρα συμμετέχετε και ως ηθοποιός. Αυτή η πολλαπλή ιδιότητα ανεβάζει τον βαθμό δυσκολίας ή λειτουργεί βοηθητικά λόγω της πολύπλευρης προσέγγισης του έργου;
Η πολλαπλή ιδιότητα σίγουρα ανεβάζει τον βαθμό δυσκολίας, αλλά την ίδια στιγμή μου δίνει μια πιο σφαιρική κατανόηση του έργου. Ως σκηνοθέτης, μπορώ να δω την μεγάλη εικόνα που φωτίζει τα πολλαπλά επίπεδα του έργου, ενώ ως ηθοποιός έχω την ευκαιρία να εμβαθύνω στα συναισθήματα και στις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των χαρακτήρων. Το πιο απαιτητικό και ταυτόχρονα δημιουργικό κομμάτι αυτής της διαδικασίας είναι η ισορροπία μεταξύ των δυο ρόλων του ηθοποιού και του σκηνοθέτη. Για μένα αποτελεί κάθε φορά μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση.
Γνωρίζω ότι τα τελευταία χρόνια σας ενδιαφέρουν αρκετά και τα ψυχαναλυτικά βιβλία. Είναι το θέατρο συγγενική πράξη με την ψυχανάλυση;
Το θέατρο και η ψυχανάλυση μοιράζονται την ίδια ανάγκη να κατανοήσουν την ανθρώπινη ψυχή. Και στις δύο περιπτώσεις, πρόκειται για μια διαδικασία αποκάλυψης: στο θέατρο, ο ηθοποιός φέρνει στην επιφάνεια τις αθέατες πλευρές του χαρακτήρα που υποδύεται, ενώ στην ψυχανάλυση, ο άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει τον δικό του εαυτό, να ανακαλύψει την δική του αλήθεια. Για μένα, το θέατρο λειτουργεί ως ένας καθρέφτης που βοηθά τόσο τον ηθοποιό όσο και τον θεατή να έρθουν σε επαφή με τα πιο βαθιά τους συναισθήματα, πιο κοντά στην συνειδητότητα.
Οι θεατές θα πρέπει να φεύγουν από την παράσταση έχοντας πάρει απαντήσεις ή θέτοντας νέα ερωτήματα στον εαυτό τους;
Η πρόθεση μου δεν είναι να δώσω απαντήσεις, αλλά να προκαλέσω σκέψη. Στόχος μου είναι οι θεατές να φεύγουν με ερωτήματα, όχι μόνο για αυτά που διαδραματίζονται στην σκηνή, αλλά και για τον ίδιο τους τον εαυτό. Να φωτίζονται πλευρές της ζωής τους με αφορμή την παράσταση. Το θέατρο έχει τη δύναμη να γεννά διάλογο, να ξυπνά συναισθήματα και να ανοίγει δρόμους για την αυτογνωσία. Οι απαντήσεις, αν υπάρχουν, είναι προσωπικές και μοναδικές για κάθε θεατή.
Το φετινό έργο παίρνει τη σκυτάλη από το έργο "Τρομεροί γονείς" όπου πάλι σας απασχόλησαν τα ζητήματα της οικογένειας. Είναι, για εσάς, η οικογένεια ο δρόμος για να νικήσουμε τους βρικόλακες που είναι ριζωμένοι μέσα μας ή αυτή που τελικά τους θρέφει;
Η οικογένεια είναι και τα δύο, είναι ένα δίπολο. Είναι ο τόπος όπου δημιουργούνται οι πρώτοι μας "Βρικόλακες", τα τραύματα, οι προσδοκίες, οι φόβοι, αλλά μπορεί να γίνει και ο χώρος όπου μαθαίνουμε να τα αντιμετωπίζουμε. Το έργο του Ίψεν μας δείχνει πώς η σιωπή και η υποκρισία μέσα στην οικογένεια μπορούν να έχουν καταστροφική επιρροή. Όμως εξετάζει και πώς η αλήθεια μπορεί να αποτελέσει λύτρωση, ακόμη κι αν αυτή είναι επώδυνη.
Θεωρείτε ότι η νέα γενιά μπορεί να σπάσει, με τις γνώσεις που πλέον έχει στα χέρια της, τον κύκλο που θέλει τις αμαρτίες των γονιών να παιδεύουν τα παιδιά τους;
Η νέα γενιά έχει περισσότερες γνώσεις και εργαλεία, περισσότερα εφόδια αλλά αυτός ο κύκλος δεν σπάει εύκολα. Χρειάζεται θάρρος, αυτοκριτική, ρήξη με τα πρότυπα που μας κληροδοτήθηκαν και κυρίως ανάληψη ευθύνης. Να πάψουμε να πιστεύουμε ότι για όλα φταίνε οι άλλοι. Βλέπω ότι η νέα γενιά έχει μια κριτική ματιά για το παρελθόν που κληρονόμησε, έχει τόλμη, ίσως και ένα θάρρος-θράσος. Παρ’ όλα αυτά έχω την πεποίθηση και την ελπίδα ότι οι νέοι μας θα διεκδικήσουν μια ζωή χαρούμενη και ελεύθερη.
