Απέναντι μου αντικρίζω μία ήρεμη δύναμη. Μία γυναίκα που κινείται στον χώρο αθόρυβα, επιλέγοντας να συστήνεται αποκλειστικά μέσα από το έργο της. Ίσως αυτό να είναι το μυστικό που έχει χαρίσει στην Αγγελική Παπούλια μία όμορφη πορεία. Μία διαδρομή που ακροβατεί ανάμεσα στη μεγάλη οθόνη και το θέατρο – εκεί, ίσως, τη γνωρίσεις (και) μέσα από τον ρόλο της σκηνοθέτιδος.
Η δική μας συνάντηση έγινε στο 65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, λίγες στιγμές μετά την πρεμιέρα της ταινίας Αρκάντια, στην οποία πρωταγωνιστεί – το ντεμπούτο της στις κινηματογραφικές αίθουσες πραγματοποιείται σήμερα, 23 Ιανουαρίου. Στη νέα κινηματογραφική πρόταση του Γιώργου Ζώη, είναι η Κατερίνα, μία γυναίκα που προσπαθεί να βρει λύση σε απορίες του μυαλού και της καρδιάς της σε ένα δυστωπικό σκηνικό με παρτενέρ τον Γιάννη (σ.σ. Βαγγέλης Μουρίκης). Μαζί επιδιώκουν να ενώσουν τα κομμάτια ενός παζλ που απλώνεται σε δύο διαφορετικά επίπεδα (πραγματικό και μετα-φυσικό). Ίσως, όμως, το πιο ενδιαφέρον μωσαϊκό να είναι εκείνο που συνθέτει η ίδια η Αγγελική Παπούλια με την αισθαντική αύρα και τη θετική ενέργειά της.
Πώς θα περιέγραφες την ταινία Αρκάντια, στην οποία πρωταγωνιστείς;
Θα μπορούσα να πω ότι πρόκειται για μία συνύπαρξη δύο κόσμων: του πραγματικού και του μετα-φυσικού. Εκεί εστιάζει. Στο πώς αυτοί οι δύο κόσμοι συμπορεύονται, αν συνυπάρχουν κι αν μπορούν κάποια στιγμή να εξισωθούν. Κατά τη διάρκεια της ταινίας, εγείρονται απορίες. Αναρωτιέσαι ποιος κόσμος τελικά είναι περισσότερο αληθινός: αυτός που ζούμε ή εκείνος που ορίζεται ως παράλληλος, το σύμπαν των ζωντανών ή των νεκρών.
Στην ταινία είσαι η Κατερίνα. Ποια στοιχεία σε σαγήνευσαν σε αυτόν τον ρόλο;
Αρχικά, οφείλω να παραδεχτώ ότι μου άρεσε πάρα πολύ το σενάριο. Έχει μεγάλη σημασία για εμένα το κείμενο, η ιδέα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, έχω την ευτυχία να με έχει συνεπάρει και ο ρόλος αυτός καθαυτός, καθώς και ο τρόπος που ξεδιπλώνεται σε σχέση με τον παρτενέρ της (σ.σ. τον Γιάννη): η σχέση των δύο βασικών πρωταγωνιστών, ο τρόπος που αγαπιούνται κι αγαπήθηκαν, η πολυπλοκότητα και η δυναμική της σχέσης που έχουν αναπτύξει μεταξύ τους. Η αλλλεξάρτησή τους κατά τη διάρκεια της ταινίας και της ζωής, τα άλυτα ζητήματα που προσπαθούν να επιλυθούν, οι ενοχές και το "σώμα” (σ.σ. το τι κουβαλά ο καθένας μέσα του). Νομίζω ότι αυτά τα στοιχεία αρκούν για να απαντήσω στην ερώτηση. Συνολικά, πάντως, είναι ο κόσμος της ταινίας εκείνος που με γοητεύεσαι σε βαθμό του να πω το ναι.
Είναι εύκολο να αποκωδικοποιήσεις σε εμάς την Κατερίνα;
Για να είμαι ειλικρινής, αποφεύγω να περιγράφω με λέξεις τους ρόλους μου. Η ουσία της Κατερίνας συνίσταται στην απώλεια. Στον τρόπο με τον οποίο επιλέγει κανείς να τη διαχειριστεί, να σταθεί απέναντι της. Όχι αποκλειστικά προσώπων, αλλά και καταστάσεων, περιόδων της ζωής μας. Πιστεύω ότι πάνω σε αυτή την ιδέα δομείται η Κατερίνα: στον τρόπο που η ίδια προσπαθεί να βρει τον εαυτό της μέσα από την και στην απώλεια.
Αν και κάθε απώλεια είναι ένα διαφορετικό πλήγμα μέσα μας, εσύ προσωπικά έχεις τον δικό σου μηχανισμό διαχείρισης;
Δεν έχω εγχειρίδιο (γελάει). Νομίζω ότι αυτό που είναι σημαντικό είναι το πόσο επιτρέπεις στην απώλεια να σε στοιχειώσει, να σε καταβάλλει και σε τι βαθμό από την άλλη προσπαθείς να προχωρήσεις, να ξεπεράσεις, να κάνεις το επόμενο βήμα. Είναι ένα ερώτημα, το οποίο πραγματεύεται και η ταινία μας: αυτή την αγκρίστρωση σε όσα τελικά χάνουμε.
Μιλάς για τον ρόλο σου με μία τρυφερότητα, σαν να έχεις μπει πλήρως στα παπούτσια του. Κρατάς στοιχεία από τους ρόλους σου ακόμα κι μετά την περάτωσή τους στη σκηνή ή την μεγάλη οθόνη;
Θεωρώ ότι συνδέομαι περισσότερο με τους ανθρώπους που δουλεύω, παρά με τον εκάστοτε ρόλο μου. Μετά από κάθε ταινία, έχω αναπτύξει μία διαφορετική, πιο βαθιά σχέση με τους συνεργάτες μου. Κι αυτό είναι κάτι που μου αρέσει κι απολαμβάνω πραγματικά στη δουλειά μου.
Αδιαμφισβήτητα, μία εκ των σπουδαιότερων "συνδέσεων" σου είναι εκείνη με τον Γιώργο Λάνθιμο. Πέρα από πρωταγωνίστρια σε τρεις ταινίες του, υπήρξες και μούσα του. Τι είναι αυτό που θαυμάζεις στον διεθνή – πλέον – Γιώργο Λάνθιμο;
Χωρίς καν να χρειαστώ να σκεφτώ, τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει, αλλά κι εκείνον που αντιμετωπίζει τη δουλειά του. Το πώς θέλει να κάνει και τελικά συνθέτει τις ταινίες που επιθυμεί. Συνοπτικά, την οπτική και την επαγγελματική του ηθική.
Τόσο οι ταινίες της λανθιμικής σου εποχή όσο και η Αρκάντια έχουν αποσπάσει θετικές κριτικές και διακρίσεις σε Φεστιβάλ του εξωτερικού. Στο Φεστιβάλ Βενετίας του Σεπτεμβρίου, η πρόεδρος του, Isabelle Huppert, είχε δηλώσει ότι τα φεστιβάλ είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον του κινηματογράφου. Ποια είναι η δική σου άποψη;
Το σινεμά ανθεί στα κινηματογραφικά φεστιβάλ. Είμαι από τις ηθοποιούς που έχουν ταξιδέψει και συμμετάσχει σε πολλά φεστιβάλ μέσα στα χρόνια. Τους ανθρώπους του σινεμά, νεότερους και παλαιότερους, με ίδια ή διαφορετικά μεθολογία, τους γνωρίζεις εκεί. Σε ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ, συμβαίνει μία ανταλλαγή που όμοια της δεν συναντάς αλλού. Άνθρωποι από διαφορετικές χώρες, πολιτισμούς που συνδέονται με βασικό σημείο τομής την αγάπη για την έβδομη τέχνη. Τι πιο υπέροχο!
Αναζητώντας τη διαδρομή σου, παρατήρησα ότι οι ρόλοι σου κινούνται εντός ενός αισθαντικού πλαισίου. Ήταν επιλογή σου;
Νομίζω ότι περισσότερο έτσι τα έφερε η ζωή. Προσωπικά, μου αρέσουν οι κωμικοί ρόλοι πολύ. Δεν έκανα ποτέ διάκριση ανάμεσα σε κωμικούς ή δραματικούς ρόλους. Τις περισσότερες φορές, οι προτάσεις που είχα την εκάστοτε στιγμή όριζαν και τους ρόλους που τελικά υποδυόμουν.
Πότε αποφάσισες ότι θέλεις να γίνεις ηθοποιός;
Τότε που αποφάσισα ότι θα γίνω αθλήτρια (γελάει). Αν γυρίσω πίσω τον χρόνο, τέσσερα πράγματα ονειρευόμουν να γίνω όταν μεγαλώσω: ή αθλήτρια ή ηθοποιός ή χορεύτρια ή ζωγράφος. Κάπως, τα κατάφερα σε ορισμένα.
Υπήρξες αθλήτρια;
Από πολύ μικρή, έκανα γυμναστική σε σχεδόν επαγγελματικό επίπεδο. Γενικότερα, μου αρέσει η κίνηση και ο τρόπος που επιλέγω να έχω το σώμα μου σε κίνηση. Στην εφηβεία μου, έκανα στίβο σε μη ερασιτεχνικό επίπεδο, κάτι που αποδείχθηκε θετικό.
Λένε ότι στον αθλητισμό αποκτάς στοχοπροσήλωση. Σε βοήθησαν οι αρχές αυτές στην μετέπειτα πορεία σου ως ηθοποιός;
Ναι. Υπάρχει μία πειθαρχία στον αθλητισμό. Μία επιμονή στο να φτάσεις στον στόχο σου. Στην κοσμοθεωρία του, αυτό ονομάζεται προσήλωση. Υπάρχει, επίσης, προσπάθεια να υπερβείς τα εμπόδια, είτε τα σωματικά είτε τα ψυχικά, τους νοητικούς περιορισμούς. Να ωθείς πάντα τον εαυτό σου να ξεπεράσει κάθε όριο. Μία διεργασία εφάμιλλη της υποκριτικής. Και στο επάγγελμα μας, υπάρχει μία διακύμανση, η οποία δομείται στο ότι κάποιες ημέρες μπορείς να μην είσαι τόσο καλός ή αποδοτικός.
Είσαι ήρεμη με την προοπτική του να μην είσαι πάντα καλή;
Σήμερα, ναι. Η υποκριτική μία δουλειά και μία συνθήκη που πάντα αναθεωρώ. Μέσα μου, πιστεύω διαρκώς ότι θα μπορούσα να κάνω κάτι διαφορετικά, ίσως καλύτερα - μπορεί κι όχι. Μετά από ένα σημείο της καριέρας μου, συνειδητοποίησα ότι δεν έχει και τόση σημασία. Ειδικά, στο σινεμά που η σκηνή θα γυριστεί μία φορά και οτιδήποτε έχεις υποδυθεί έχει καταγραφεί εκείνη τη συγκεκριμένη ημέρα και μετά το cut δεν αλλάζει, κατάλαβα ότι υπάρχει λόγος που ο σκηνοθέτης κρίνει ότι αυτή είναι η ερμηνεία που θέλει. Η διαφορά με το θέατρο είναι ότι σε μία παράσταση έχεις πολύ χρόνο στις πρόβες να κάνεις αλλαγές, τροποποιήσεις, βελτιώσεις. Ακόμα, και να το πάρεις όλο από την αρχή.
Στην ταινία, η Κατερίνα έχει ανεπτυγμένα τα αντανακλαστικά ενσυναίσθησης της. Στην πραγματική ζωή, πιστεύεις ότι ισχύει το ίδιο για τους περισσότερους;
Θα μπορούσε. Πιστεύω, όμως, ότι ζούμε σε μία απροκάλυπτα βίαιη στιγμή της ιστορίας. Με τρομάζει το πόσο αναίσχυντα συμβαίνουν ορισμένες κακές πράξεις σε ατομικό ή παγκόσμιο επίπεδο. Ο θύτης δεν έχει ενοχές. Ούτε αισθάνεται την ανάγκη να το καλύψει, να το κρύψει, να δράσει με έναν τρόπο υπόγειο. Αυτό που γινόταν στο παρελθόν (σ.σ. ο έμμεσος τρόπος) δεν υπάρχει στο παρόν. Είναι κάτι που με τρομάζει ότι δεν ξέρω πώς να το αντιμετωπίσω.
Σε τρομάζει ή σε απωθεί;
Για να είμαι ειλικρινής, προσπαθώ να κατανοήσω τον λόγο για τον οποίο γίνεται, αλλά και τη διαδρομή που ακολουθήθηκε μέχρι να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα. Δεν είναι εύκολο.
Σε συνέντευξή σου στο παρελθόν, είχες αναφέρει ότι μεγάλωσες σε ένα δύσκολο περιβάλλον.
Εννούσα, την Ελλάδα (γέλια). Ουσιαστικά, μεγάλωσα σε έναν τόπο σεξιστικό με τρομερές προκαταλήψεις. Σήμερα, η κατάσταση έχει βελτιωθεί. Στο παρελθόν, δεν υπήρχε δυνατότητα αναρώτησης, αμφισβήτησης - πόσω μάλλον αλλαγής.
Είναι δύσκολο να είσαι γυναίκα στην Ελλάδα σήμερα;
Αν σκεφτούμε ότι καλείσαι συνέχεια να αναμετρηθείς με στερεότυπα και προκαταλήψεις που δυστυχώς έχουν περάσει άκριτα μέσα μας, καθώς και ότι πρέπει διαρκώς να αποδείξεις ότι τα πράγματα δεν είναι όπως έχουν εντυπωθεί μέσα μας, τότε νομίζω πως ναι.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο στερεότυπο που πρέπει να αντιμετωπίσεις στην καθημερινότητά σου;
Αδυνατώ να τα τοποθετήσω σε κλίμακα, κάτι που είναι, μεταξύ άλλων, λυπηρό.
