Σκηνοθέτις, θεατρική συγγραφέας αλλά και επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, η Ιόλη Ανδρεάδη αποτελεί μια ξεχωριστή φωνή του ελληνικού θεάτρου δημιουργώντας παραστάσεις υψηλής αισθητικής, που αγγίζουν, προβληματίζουν και ανοίγουν νέους δρόμους.
Η Ιόλη Ανδρεάδη σπούδασε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και παράλληλα στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης, ενώ έκανε μεταπτυχιακές σπουδές πολιτιστικής διαχείρισης στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και σκηνοθεσίας θεάτρου στη Royal Academy of Dramatic Art στο Λονδίνο και διδακτορικές στο King’s College London.
Έχει σκηνοθετήσει πάνω από 40 θεατρικές παραστάσεις, ενώ μαζί με τον Άρη Ασπρούλη έχουν ήδη μεταφέρει στη σκηνή δύο σπουδαία λογοτεχνικά έργα μέσα από πρωτότυπες θεατρικές διασκευές, το Πόλεμος και ειρήνη του Tolstoy και το Περηφάνια και προκατάληψη της Jane Austen. Φέτος επιστρέφουν με το εμβληματικό Όσα παίρνει ο άνεμος της Margaret Mitchell, που παρουσιάζεται στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Παράλληλα, σκηνοθετεί την Ελένη του Ευριπίδη, που ανεβαίνει αυτό τον μήνα στο φημισμένο θέατρο The Tank της Νέας Υόρκης.
Τι σε συγκίνησε περισσότερο στην Ελένη του Ευριπίδη;
Με συγκινεί το ίδιο το κείμενο της Ελένης, η γλώσσα του Ευριπίδη, καθώς και η μετάφρασή της από τα αρχαία ελληνικά από τον Γιάγκο Ανδρεάδη, τον πατέρα μου και δάσκαλό μου στο θέατρο, στην οποία βασιστήκαμε στην απόδοσή μας. Με συγκινεί, ακόμη, η έννοια της παρεξήγησης της στηριγμένης στην ψευδαίσθηση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το να πιστεύεις ότι ένας άνθρωπος είχε μια άλφα πρόθεση ή έκανε κάτι με ένα άλφα πρόσημο απέναντι σε κάποιον ή σε μια κοινωνία ανθρώπων και, τελικά, να διαψεύδεσαι.
Γιατί επέλεξες να ανεβάσεις το συγκεκριμένο έργο;
Είχα αγαπήσει ιδιαίτερα τον Ίωνα του Ευριπίδη, που σε μετάφρασή μου από τα αρχαία ελληνικά και διασκευή με τον Άρη Ασπρούλη παίχτηκε στην Αθήνα, σε περιοδεία και στη Νέα Υόρκη. Η παράσταση αυτή πραγματοποιήθηκε χάρη στο κάλεσμα του Θοδωρή Γκόνη στην πολύτιμη εμπειρία του Εργαστηρίου του για το Αρχαίο Δράμα στο Φεστιβάλ Φιλίππων το 2017. Το έργο εκείνο είχε ως κεντρικό θέμα την επιθυμία της γυναίκας για παιδί. Το 2020 ο Θοδωρής Γκόνης με κάλεσε ξανά. Του πρότεινα την Ελένη του Ευριπίδη –με έμφαση στον πόλεμο, τον έρωτα και την ψευδαίσθηση– με τη στενή μου συνεργάτιδα και φίλη Βασιλική Τρουφάκου.
Είναι εντυπωσιακό πόσο επίκαιρος παραμένει ο Ευριπίδης. Τι μας λέει, κατά τη γνώμη σου, για τη δύναμη των γυναικών;
Στην Ελένη, νομίζω, διακρίνονται η καθαρότητα της σκέψης, το ήθος, η ανάληψη ευθύνης ως χαρακτηριστικά που δεν αποτελούν αποκλειστικότητα του ανδρικού φύλου. Ακόμη, υπενθυμίζονται η ανθεκτικότητα και η υπομονή της γυναίκας, αλλά και η ομορφιά της, ως "κατάρα" και ως δύναμη.
Τελικά, πόσο έχει αλλάξει η θέση της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία;
Μια στροφή στον συντηρητισμό που παρατηρείται παγκοσμίως, η οικονομική κρίση και η ανισότητα, που καθιστούν τη γυναίκα ανήμπορη να πάρει "τη ζωή στα χέρια της" και καθιστούν "γραφτό της" να εξαρτάται για μια ζωή από τον άνδρα, η αδυναμία ικανοποίησης των ανθρώπων από τη ζωή τους, αυτά και άλλα στρέφουν την επιθετικότητα της κοινωνίας προς τη γυναίκα.
Διαβάστε Επίσης
Η παράσταση Όσα παίρνει ο άνεμος έγινε sold out με το που ανακοινώθηκε. Τι σε ώθησε να μεταφέρεις αυτό το μνημειώδες μυθιστόρημα στη θεατρική σκηνή;
Με συγκινεί η πίστη στη ζωή όταν όλα ωθούν τον άνθρωπο προς το αντίθετο. Και, βέβαια, η ανατομία του πολέμου που προσφέρεται ως μάθημα για την κατανόηση του μηχανισμού του πολέμου (και της ειρήνης) μέχρι σήμερα.
Μία από τις κορυφαίες φωνές στον ακαδημαϊκό χώρο του θεάτρου παγκοσμίως, η Laura L. Tesman, αποθέωσε την ελληνική διασκευή του Όσα παίρνει ο άνεμος γράφοντας, μεταξύ άλλων: "Αυτό δεν είναι θεατρική διασκευή. Αυτό είναι ιστορική διόρθωση [...] μια ισχυρή πράξη διαπολιτισμικής χειρονομίας". Πώς ένιωσες με αυτά τα σχόλια;
Τα λόγια της με συγκίνησαν πάρα πολύ. Γιατί δεν ήξερα αν θα μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε τόσο καθαρά, που να φτάσει το έργο εύκολα στον παραλήπτη του. Το χαίρομαι που "έφτασε" σε κάποιον παραλήπτη. Και ας προϋπέθετε αυτό μια από μέρους της μεγάλη γενναιοδωρία, μιας και το έργο είναι ανάγνωση Ελλήνων συγγραφέων μιας κομβικής στιγμής της "δικής της", αμερικανικής Ιστορίας.
Γιατί σπανίζουν οι γυναίκες σκηνοθέτες, ενώ το συντριπτικό θεατρόφιλο κοινό είναι γυναίκες;
Ίσως περιμένουμε παραδοσιακά ως κοινωνία μια παθητικότητα από τη γυναίκα και τη λήψη πρωτοβουλιών στην εργασία πρέπει να την έχει ο άνδρας. Προσωπικά, με αφορά μόνο πώς μπορεί να υπάρξει μια γυναίκα μέσα σε αυτό το κλίμα με τρόπο αυθεντικό. Αυτό διεκδικώ για μένα την ίδια και, στον βαθμό που μπορώ, για τις συνεργάτιδες και τις φοιτήτριές μου.
Από τις συζητήσεις με αρκετές γυναίκες ηθοποιούς προκύπτει ότι υπάρχει ένα κοινό βίωμα, αυτό του ηλικιακού ρατσισμού, και ότι μετά από μια ηλικία περιορίζεται δραματικά η γκάμα ρόλων. Βλέπουμε σαραντάρες να παίζουν τις μαμάδες τριαντάρηδων… Πώς το σχολιάζεις αυτό;
Ο ρατσισμός τις εξοργίζει δικαίως. Παράλληλα, ίσως πρέπει να αναθεωρήσουμε το τι θα πει να παίζεις "μαμάδες". Γιατί "μαμά" είναι και η Αγαύη στις Βάκχες, "μαμά" και η Κρέουσα στον Ίωνα. Μήπως καλούμαστε να γράψουμε με πιο ουσιαστικό τρόπο για τις "μαμάδες" και την πραγματική φύση τους, που περιλαμβάνει τη δύναμη της δημιουργίας, της καταστροφής και άλλα;
Ποιο είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της δουλειάς σου;
Το πιο δύσκολο κομμάτι για μένα κρύβεται στην αναζήτηση των σωστών όρων για να ξεκινήσει η κάθε δουλειά. Και μετά στο να αποδεχτείς ότι η κάθε δουλειά πρέπει να τελειώσει. Και να προχωρήσεις στην επόμενη, που ξέρεις ότι θα είναι πάλι τόσο εφήμερη.
Μετά από αρκετά χρόνια εμπειρίας έχεις αποκωδικοποιήσει τους λόγους για τους οποίους την επέλεξες;
Την αγαπώ πολύ και ταιριάζει στον χαρακτήρα μου.
Τι κάνει, κατά την άποψή σου, έναν καλό ηθοποιό σπουδαίο;
Ίσως όταν όλη του η τεχνική και η εμπειρία ενσωματώνονται και βρίσκουν διεξόδους έτσι που κάποιος να μη στέκεται σε αυτές. Όταν κατακτά πάλι και πάλι, την κάθε μέρα, μια "παιδική" αθωότητα, που μέσα της κρύβεται η δύναμη της δημιουργίας ενός ολόκληρου κόσμου.
Ως παιδί, ποια θυμάσαι να είναι η πρώτη σου επαφή με την τέχνη;
Ήταν μια επιθεώρηση με τον Σταμάτη Φασουλή, τον Μίμη Χρυσομάλλη, την Άννα Παναγιωτοπούλου και άλλους όταν ήμουν 2 ετών. Με είχαν πάρει μαζί τους οι γονείς μου.
Με μια απαιτητική δουλειά και δύο μικρά παιδιά, μένει χρόνος για τον εαυτό σου;
Είναι δύο απαιτητικές, full time δουλειές, το θέατρο και το πανεπιστήμιο, και δύο μικρά παιδιά. Ίσως όλα αυτά να είναι χρόνος για "τον εαυτό μου". Κάνω και αρκετά πράγματα σωματικά σε σταθερή βάση – γιόγκα, κολύμπι, περπάτημα. Διαβάζω. Σκέφτομαι. Ωστόσο, έχω ανάγκη τον χρόνο για λίγη "τεμπελιά", να πιω έναν καφέ έξω ή ένα ποτό, να πάω σινεμά κ.ά. Αυτός ο χρόνος οπωσδήποτε αξίζει τον κόπο, μιας και τροφοδοτεί όλα τα υπόλοιπα.
Εκτός από την τέχνη, τι άλλο σου δίνει χαρά στη ζωή;
Τα παιδιά μου, η οικογένειά μου, ο έρωτας, τα ταξίδια, τα νέα σχέδια, μια προοπτική. Το να ανακαλύπτω ξανά τον κόσμο μέσα από μια συνάντηση με έναν άνθρωπο ή μέσα από μια τυχαία καθημερινή κουβέντα. Και η έρευνα, με την έννοια της ανακάλυψης.
Διαβάστε Επίσης
Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σου σχέδια;
Ετοιμάζομαι για το The Tank της Νέας Υόρκης και την παράσταση της Ελένης του Ευριπίδη, η οποία πραγματοποιείται με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια, το οποίο στηρίζει αυτή τη σημαντική χειρονομία εξωστρέφειας του ελληνικού θεάτρου, καθώς και με την υποστήριξη της Carnegie Hospitality Group. Και για δύο ακόμη ταξίδια στην Ευρώπη με ήδη υπάρχουσα δουλειά που περιοδεύει και άλλες δύο νέες δουλειές στην Ελλάδα από το φθινόπωρο. Φυσικά έχω τη χαρά να συνεχίζω να εργάζομαι σταθερά στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, όπου έχω την τύχη να βρίσκομαι μέσα σε ένα αξιόλογο Τμήμα, όπου εκπαιδεύω –και εκπαιδεύομαι από– φοιτήτριες και φοιτητές.
Ευχαριστούμε θερμά το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά για τη φιλοξενία.
