Τελικά, ο κορσές επιστρέφει ως διαχρονικό σύμβολο καταπίεσης που παρουσιάζει μία μη ρεαλιστική εικόνα για το γυναικείο σώμα ή την ελευθερία κάθε γυναίκας να φοράει ό,τι θέλει;
Ο διττός και κυρίως, οξύμωρος, συμβολισμός του κορσέ στην ποπ κουλτούρα μας απασχολεί διαχρονικά: Δημιουργημένος για να παρουσιάζει το γυναικείο σώμα σε σχήμα "S” - δηλαδή πληθωρικό μπούστο, στενή μέση, επίπεδη κοιλιά και το τονισμένους γοφούς κατηγορήθηκε ότι προκαλούσε προβλήματα υγείας στις γυναίκες - όπως παραμόρφωση των πλευρών, αναπνευστικά προβλήματα, αλλά μειωμένη αναπαραγωγή -.
Μέχρι που, προς το τέλος της Belle Époque οι πρώτοι σημαντικοί σχεδιαστές του 20ου αιώνα, όπως ο Paul Poiret, η Madeleine Vionnet και ο Mariano Fortuny με τις πρωτοποριακές τους δημιουργίες, όπως το σουτιέν, το bias cut και pleated dress αντίστοιχα απελευθέρωσαν το γυναικείο σώμα από τον ασφυκτικό κορσέ ο οποίος έκτοτε απέκτησε τον χαρακτήρα σύμβολου - εκείνου της γυναικείας καταπίεσης.
Ο κορσές ως σύμβολο καταπίεσης
Ως τέτοιο των συναντάμε σε ταινίες εποχής. Στο Όσα παίρνει ο άνεμος (1939), η Σκάρλετ Ο' Χάρα κρατιέται κόντρα από τον στύλο του κρεβατιού για να της δέσει τον κορσέ η υπηρέτρια της μία σκηνή που έκτοτε βλέπουμε να επαναλαμβάνεται στον Τιτανικό (1997), στους Πειρατές της Καραϊβικής (2003) και πιο πρόσφατα στο πρώτο επεισόδιο της δημοφιλούς σειράς Bridgerton και στην ταινία Κορσές (2022) που πραγματεύεται μία φανταστική περιγραφή ενός έτους από τη ζωή της αυτοκράτειρας Σίσσυ (της οποίας ο θάνατος επηρεάστηκε από τον κορσέ της) σε σχέση με τη δημόσια εικόνα της μετά τα 40.
Σε αυτό το πλαίσιο, η "ηρωίδα των ημερών” Bella Baxter του Poor Things, παρά το γεγονός ότι το ένδυμα συνάδει με την εποχή της ταινίας, δεν φοράει ποτέ κορσέ καθώς, όπως έχει δηλώσει η βραβευμένη σχεδιάστρια των κοστουμιών της ταινίας Holly Waddington, "Αυτό είναι εν μέρει που κάνει τα ρούχα να μοιάζουν τόσο απελευθερωμένα. Πρόκειται για μια φεμινιστική ταινία - δεν ταιριάζει πολύ καλά εννοιολογικά, αν προσπαθείς να γυρίσεις μια φεμινιστική ταινία, να βάλεις την πρωταγωνίστριά σου σε αυτό το ένδυμα (σ.σ. τον κορσέ) που εγκλωβίζει το σώμα σε ένα εξιδανικευμένο σχήμα.
Poor Things, Φωτογραφία: Searchlight Images
Από την αρχή, ο Γιώργος ένιωσε ότι αυτό θα ήταν γελοίο. Από σωματική άποψη, δεν υπήρχε περίπτωση να μπορέσει να κάνει η Emma Stone αυτό που έπρεπε να κάνει. Η κίνηση της Bella είναι σαν ενός πολύ μικρού παιδιού. Είναι ατίθαση και εκτός ελέγχου. Υπάρχει ολόκληρη αυτή η χορογραφία που επινόησε η Stone που δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει με τον κορσέ, και μόλις δεις αυτόν τον χαρακτήρα και πώς είναι, ξέρεις ότι απλά θα έσκιζε τον κορσέ και θα τον πέταγε στο πάτωμα!".
Ο κορσές ως σύμβολο γυναικείου ερωτισμού
Στον αντίποδα, τη δεκαετία του 1970 η Vivienne Westwood γράφει ιστορία μετατρέποντας τον κορσέ από σύμβολο καταπίεσης σε σύμβολο δυναμισμού. Ακολουθεί ο Thierry Mugler sta 80’s, ο οποίος θα ταυτίσει το όνομά του με τη στενή μέση και θα υπηρετήσει τον κορσέ ακόμα και μετά τη συνταξιοδότηση του, αφήνοντας λίγο πριν τον θάνατό του ίσως την πιο δυνατή εικόνα στην ποπ κουλτούρα των 10’s - εκείνη της Kim Kardashian στο Met Gala του 2019 μέσα σε ένα αριστουργηματικό latex wet dress (hoamge στη διάσημη σκηνή από την ταινία "Το παιδί και το Δελφίνι” με τη Σοφία Λόρεν να αναδύεται βρεγμένη από τη θάλασσα) με αδιανόητα στενή μέση.
H Kim Kardashian στο Met Gala 2019, Φωτογρίες: Splash News/ Ideal Images
Η επιχειρηματίας και reality star θα δηλώσει μετά πώς δεν έχει ξανά νιώσει τέτοιο πόνο στη ζωή της. Στο λυκαυγές της δεκαετίας του ΄90, ο Jean-Paul Gaultier και η Madonna θα εξελίξουν τον κορσέ σε σύμβολο της ελεύθερης έκφρασης της γυναικείας σεξουαλικότητας με το τον διάσημο ροζ σατέν κομμάτι με το κωνικό σουτιέν που φόρεσε η τελευταία στην περιοδεία της Blonde Ambition. Αυτό το εκρηκτικό μείγμα θα επανοηματοδοτήσει τον κορσέ ο οποίος για χρόνια θα συμβάλει στη δημιουργία ερωτικά φορτισμένων εικόνων στη μόδα.
Δύο αναρτήσεις μία της Anya Taylor Joy και μία της Kim Kardashian μέσα σε σφιχτούς κορσέδες πυροδότησαν πληθώρα αρνητικών σχολίων. Όπως ήταν αναμενόμενο, η προκατάληψη και ο σεξισμός που ακολουθούν την Kim Kardashian εξαιτίας των αισθητικών επιλογών της εκφράστηκαν και κάτω από την ανάρτησή της στην οποία φορά - τι άλλο;- έναν bridal Thierry Mugler κορσέ που τονίζει τη μέση και το μπούστο της. "Γιατί; Αυτό φαίνεται βασανιστικό", "Χρειάζεται βοήθεια αν πιστεύει ότι αυτή η εικόνα μοιάζει σωστή", "Μοιάζει σαν να της λείπουν δύο πλευρά", γράφουν κάποια από τα σχόλια ενώ φυσικά εικάζεται και ότι για την συγκεκριμένη εικόνα έχει γίνει χρήση photoshop.
Στην περίπτωση της Anya Taylor Joy τα σχόλια υπήρξαν εξίσου αιχμηρά, εκφράζοντας ανησυχία για το κατά πόσο η επιλογή της ηθοποιού και μοντέλου να φορέσει έναν στενό κορσέ μέσα από ένα από τα φορέματα που ξεχώρισαν στην τελευταία και πλέον ιστορική συλλογή S/S 24 Artisanal του John Galliano για τον Maison Margiela, είναι υγιής. "Είναι καλά τα πλευρά σου; Μπορείς να αναπνεύσεις;" ρώτησε ένας. "Δεν μπορούμε να κοινωνικοποιούμε το να λιμοκτονείς" είπε ένας άλλος. "Αντιλαμβάνεσαι ότι οι κορσέδες βλάπτουν την υγεία των γυναικών και δεν πρέπει να προωθούνται;", καταλήγει ένα ακόμη σχόλιο.
Και η ερώτηση είναι η εξής: Είναι η μόδα που επαναφέρει αναχρονιστικά σύμβολα όπως ο κορσές ή σκέψη μας που είναι συντηρητική; Η μόδα δεν είναι μόνο πρακτικότητα. Είναι και όμορφες εικόνες, τέχνη, παραίσθηση, αφήγημα. Δεν θέλουμε από τους σχεδιαστές να μας πουν ένα όμορφο παραμύθι; Αν όχι, τότε γιατί διαμαρτυρόμαστε τόσο καιρό για την "φλαταδούρα” που έχει πλήξει της ready-to-wear συλλογές τις τελευταίες σεζόν και την ατολμία των νεαρών creative directors που αντικαθιστούν σιγά - σιγά τα τελευταία ιερά τέρατα των 90’s και των early 00’s;
Κινδυνεύουμε πραγματικά από τον κορσέ;
Οι λίγες ώρες για τις οποίες μία σταρ θα επιλέξει (τονίζω το ρήμα) να φορέσει έναν κορσέ για να προσφέρει μία fashion εικόνα με perfomative στοιχεία ή ένα Couture fashion show δεν είναι αρκετά για να προωθήσουν διαστρεβλωμένα πρότυπα. Ο κορσές δεν είναι πια μέρος της καθημερινότητας μιας γυναίκας και παρά τη διαρκή παρουσία του και την ερμηνεία του με όλο και πιο σύγχρονους τρόπους στην εικονογραφία της μόδας, δύσκολα θα γίνει και πάλι κομμάτι της γκαρνταρόμπας μας παρακινώντας μας να "λιμοκτονήσουμε”, όπως αναφέρουν τα σχόλια κάτω από τις αναρτήσεις των δύο διασημοτήτων, για να χωρέσουμε μέσα σε αυτόν.
Άλλωστε, δύο από τις πιο ανερχόμενες σχεδιάστριες μόδας του τώρα με ξεκάθαρη φεμινιστική ταυτότητα η δική μας Di Petsa και η Τουρκάλα Dilara Findikoglu παίζουν σταθερά με διάφορες ερμηνείες του κορσέ στις συλλογές τους. Λέτε να θέλουν να προωθήσουν μη ρεαλιστικά πρότυπα για το γυναικείο σώμα; Μάλλον, όχι. Αντίθετα, θέλουν να φτιάξουν ποιητικές εικόνες που το υμνούν.
Dilara Findikoglu F/W 24, Φωτογραφία: Pixel Formula
Αν και είναι απόλυτα λογικό να βλέπει κανείς την εικόνα μιας τόσο λεπτής μέσης σκεπτικά, τη στιγμή που ενώ περάσαμε μία πενταετία μιλώντας για body positivity η κυριαρχία συγκεκριμένων σωματότυπων στα catwalks και η νέες κουλτούρες αδυνατίσματος μας κάνουν να αναρωτιόμαστε μήπως τελικά η συμπερίληψη για τη βιομηχανία εξαντλείται σε μία λογική "There, I fixed it" (δύο - τρία plus size μοντέλα που κάνουν καριέρα να τα χειροκροτεί ένα ολόκληρο σύστημα που κάνει χρήση Ozempic), ο κορσές δεν είναι η πιο προβληματική εικόνα που έχουμε δει. Το συγκεκριμένο κομμάτι έχει πλέον αποχαρακτηριστεί από σύμβολο καταπίεσης στην καθημερινότητα και είναι εξαιρετικά δύσκολο να επανέλθει ως τέτοιο.
Κεντρική φωτογραφία: Splash News/ Ideal Images
