H συλλογή της Chloé για τη σεζόν Φθινόπωρο / Χειμώνας 2024 - 2025, που ήταν και το ντεμπούτο της νέας creative director Chemena Kamali σήμανε την αναβίωση του boho. Ένα στιλ που διατρέχει τις δεκαετίες και έχει ταυτιστεί με διάφορες υποκουλτούρες και κινήματα - κοινωνικά αλλά και Τέχνης -. Η Kamali έβαλε ξανά το boho στα ραντάρ των fashionistas που αγκάλιασαν αυτό το revival με περίσσιο ενθουσιασμό.
Γιατί μας άρεσε τόσο πολύ η συλλογή της Kamali;
Ο κυριότερος λόγος είναι το γεγονός ότι η σχεδιάστρια ήρθε με μία πολύ συμπαγή πρόταση που δεν επιδέχεται δεύτερων ερμηνειών. Αυτό είναι το νέο boho. Το σύγχρονο, που δεν μοιάζει με εποχική στολή, που "δανείζεται” το αρχικό πατρόν, αλλά ερμηνεύει με τόλμη το στιλ, σύμφωνα με τις στιλιστικές ανάγκες της εποχής. Τελευταία, έχουμε κουραστεί να διαβάζουμε στα διάφορα δελτία τύπου των μεγάλων οίκων που συνοδεύουν συλλογές - ειδικότερα εκείνες των καλλιτεχνικών διευθυντών που μόλις έχουν αναλάβει καθήκοντα - για την "πίστη και τον σεβασμό στους κώδικες του οίκου”. Λοιπόν, η Chemena δεν αρκέστηκε σε αυτό, αλλά αντίθετα, έκατσε να τους ξαναγράψει.
Φυσικά και σέβεσαι τους κώδικες ενός οίκου με τον οποίο δεν έχει ταυτιστεί μονάχα ο ανυπέρβλητος Κάιζερ, Karl Lagerfeld, αλλά και σχεδιάστριες της βιομηχανίας που έχουν ταυτίσει το όνομά τους με το στιλ της σύγχρονης γυναίκας, όπως η Martine Sitbon, η Stella McCartney, η Phoebe Philo και η Clare Waight Keller. Απλώς η Kamali, από το να αρκεστεί σε μία φοβισμένη, αμήχανη και άνευρη αναπαραγωγή του παρελθόντος, όπως παρατηρούμε να κάνουν διάφοροι συνάδελφοί της, προτίμησε να δώσει το φιλί της ζωής στην Chloé εστιάζοντας στον πιο γοητευτικό πυλώνα της γυναίκας του οίκου: Το boho chic. Ένα boho chic για τα ελεύθερα πνεύματα του σήμερα - αν υποθέσουμε βέβαια ότι αυτά υπάρχουν.
Το boho της Kamali με τις μαξιμαλιστικές κάπες, τα κύματα βολάν, το "επιθετικό” δέρμα και το απαλό σιφόν, την εμβληματική ζώνη Chloé και τις σέξι knee-high μπότες, τις διαφάνειες και τα cozy πλεκτά, τα chunky κοσμήματα σε layers και τα γούνινα καπέλα ήρθε σαν όαση μέσα στον σωρό της "ήσυχης πολυτέλειας”. Δεν στέκεται ιδιαίτερα μακριά της, αλλά είναι σίγουρα πιο διασκεδαστικό, πιο τολμηρό, πιο χαλαρό σε σχέση με την αυστηρή old money αισθητική.
Ποια είναι η προέλευση του boho;
Οι εκδοχές για την προέλευση του boho είναι αρκετές με τις δημοφιλέστερες να είναι δύο: η πρώτη εκδοχή θέλει το boho συνέπεια της οικονομικής κατάστασης στην Ευρώπη μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Ήταν η εποχή που τερματίστηκε η πατρωνία, δηλαδή η ιδιωτική χρηματοδότηση των τεχνών από την ελίτ, με αποτέλεσμα πολλοί καλλιτέχνες να βυθιστούν στη φτώχεια κι έτσι να αρχίζουν να πειραματίζονται στιλιστικά με διάφορα layers απ’ ό,τι υφάσματα μπορούσαν να βρουν.
Η δεύτερη εκδοχή θέλει τον γαλλικό όρο "Bohémien" από τον οποίο και προκύπτει η λέξη boho να χρησιμοποιήθηκε αρχικά υποτιμητικά για να περιγράψει τους Ρομά (και κατά συνέπεια τους στιλιστικούς κώδικές τους), οι οποίοι τότε θεωρούνταν ότι είχαν φτάσει στη Γαλλία από τη Βοημία, ένα μεσαιωνικό βασίλειο που σήμερα αποτελεί τη μεγαλύτερη περιοχή της Τσεχίας.
Όποια από τις δύο και να ισχύει, ο όρος σίγουρα περιέγραφε τα άτομα εκείνα που ζούσαν έξω από κοινωνικές νόρμες και συμβάσεις. Έκτοτε θα ήταν πάντα ταυτισμένος με το ελεύθερο πνεύμα. Ένα τέτοιο ήταν και ο αντισυμβατικός Γάλλος σχεδιαστής Paul Poiret. Αιρετικός και ανυπότακτος, υπήρξε ο άνδρας που έβαλε το boho - επηρεασμένο από το κίνημα του οριενταλισμού - στα καλλιτεχνικά σαλόνια της Γαλλίας και κατά συνέπεια της υπόλοιπης Ευρώπης, απελευθερώνοντας ταυτόχρονα τη γυναίκα από τη δικτατορία του κορσέ και του κρινολίνου. Τα ρευστά σχέδια του Paul Poiret, τα ντραπέ του και τα φαρδιά μανίκια, τα κιμονό, και οι τουνίκ, τα harem pants και το τουρμπάνι έγιναν συνώνυμα της μποέμικης ζωής, σε μία ωστόσο αστική εκδοχή της.
Δεν γίνεται να αναφερθεί κανείς στο boho χωρίς να παραθέσει την επίδραση της Dorelia McNeill. Η Αγγλίδα Dorelia McNeill υπήρξε μούσα και σύντροφος του μετα-ιμπρεσιονιστή Ουαλού ζωγράφου Augustus John. Ενσάρκωσε την μποέμ αισθητική της εποχής και έγινε εμβληματική φιγούρα της τέχνης και της μόδας. Η σχέση της με τον Augustus John, αρχικά ως μοντέλο και αργότερα ως σύντροφος ζωής, την τοποθέτησε στο κέντρο της περιόδου του που έμεινε στην ιστορία ως bohemian utopianism (περίπου 1903-1914).
Αυτή η δημιουργική φάση χαρακτηρίστηκε από έργα που αποτυπώνουν τον ιδεαλισμό, την ελευθερία και την αναζήτηση μιας πιο ουτοπικής ζωής, με έντονη έμπνευση από τη φύση και τη νομαδική ζωή που έκανε το ζευγάρι με καραβάνια. Η Dorelia απεικονίζεται σε μια σειρά από ζωγραφικά έργα, τόσο σε οικείες σκηνές όσο και σε πιο εξωτικά πορτρέτα, συχνά ντυμένη με ρέοντα ρούχα που αντανακλούν την ανεπιτήδευτη και αντισυμβατική της προσωπικότητα και την καθιέρωσαν ως style icon της εποχής.
Λίγο ακόμα αυθεντικό boho
Τεκτονικές κοινωνικές αλλαγές αλλά, κυρίως, δύο παγκόσμιοι πόλεμοι είναι αρκετοί για να εξαλείψουν τον μποέμικο τρόπο ζωής. Μόνη ανάπαυλα, η μεσοπολεμική περίοδος κατά την οποία το boho στιλ εξελίχθηκε σε ένα απελευθερωμένο σχεδόν προσβλητικό glam με τα flapper girls και τα ριχτά φορέματα με τα κρόσσια να ενσαρκώνουν αυτό που στην βερολινέζικη νύχτα των roaring 20’s έμεινε γνωστό ως "Bohème Sauvage”.
Τη δεκαετία του ‘40 η βιομηχανία της μόδας περνά βίαια στο utility wear, μέχρι να έρθει ο Christan Dior και το "παλιό” New Look του να "εγκλωβίσει” ξανά τη γυναίκεια μέση, όπως έκανε κάποτε ο κορσές και μαζί κάθε νομαδική ή ελευθεριακή διάθεση. Θα περνούσαν τουλάχιστον 20 χρόνια μέχρι την ανασύσταση του boho την οποία οικειοποιήθηκαν οι hippies, αυτή η σημαντική υποκουλτούρα που έσπασε το φράγμα του mainstream και έγινε ένα pop φαινόμενο που εμπνέει μέχρι και σήμερα.
Το πολύχρωμο, ειρηνικό σύμπαν των hippies που διαδήλωναν κατά του πολέμου του Βιετνάμ, έκαναν ελεύθερα έρωτα και απενοχοποιημένη χρήση ψυχοτρόπων και άλλων ψυχαγωγικών ναρκωτικών, και που κορυφώθηκε με το Καλοκαίρι της Αγάπης και φυσικά το Woodstock του 1969, έδωσε στο boho μία νέα ώθηση που σφράγισε και τα 70’s, τουλάχιστον μέχρι το μέσο τους.
Ψυχεδελικά patterns, ανάλαφρα, floral φορέματα, παντελόνια καμπάνα, crochet, πόντσο, balloon μανίκια και κρόσσια όριζαν την αισθητική που βρήκε την καλύτερη έκφρασή της σε μερικά είδωλα της ποπ κουλτούρας που έμελε να είναι larger than life: Η συγκλονιστική και πάντα θλιμμένη Janis Joplin, η φαντασίωση αγοριών και κοριτσιών Stevie Nicks, η Talitha Getty, θετή εγγονή της Dorelia McNeill - γιατί τίποτα δεν είναι τυχαίο και οι μούσες Marianne Faithfull και Jane Birkin υπήρξαν μερικές από τις ιέρειες του boho στιλ.
Τα it girls των 00’s και η πρώτη φορά που το έκανε η Chloé
Με την επέλαση της disco τα ανάλαφρα boho ρούχα μπήκαν πίσω στην ντουλάπα για να δώσουν τη θέση τους στον ηλεκτρικό ερωτισμό και την ενδυνάμωση των 80’s. Τα 90’s από την άλλη, συντάραξαν τη βιομηχανία. Ήταν η εποχή που συνέβησαν όλα. Τα νέα ταλέντα άλλαξαν τη μόδα και σφράγισαν με την αισθητική τους τούς μεγάλους οίκους. Ο Ford στην Gucci, ο Galliano στον Dior, ο McQueen στον Givenchy είναι μονάχα μερικά παραδείγματα. Ο Peter Liendberg με μία φωτογραφία και ο George Michael με ένα βίντεο κλιπ - εκείνο του Freedom ‘90 - εφηύραν τα supermodels.
Στην αρχή της νέας χιλιετίας τίποτα δεν έμοιαζε όπως το φαντάστηκαν ο Rabanne και ο Courrèges, δηλαδή ρετροφουτουριστικό. Δεν είχαμε τελικά ιπτάμενα αυτοκίνητα, ούτε υπηρέτες ρομπότ. Είχαμε το πρώτο boho revival, δηλαδή την πρώτη φορά που η boho αισθητική εμφανίστηκε ως τάση χωρίς να είναι η εποχή της. Και ναι, αν και brands όπως Zimmermann, Etro, Isabel Marant, Anna Sui υπηρετούν με συνέπεια το boho chic, ήταν η Chloé που το έκανε τάση στα 00’s, έχοντας στο τιμόνι, την Phoebe Philo.
Μέσα από τις συλλογές της, ιδίως από το 2003 έως το 2006, η Philo ανέδειξε τη σύγχρονη εκδοχή του boho chic, προσφέροντας έναν συνδυασμό ρομαντικών και ανεπιτήδευτων κομματιών. Aιθέρια φορέματα, φαρδιές ζώνες, gladiator σανδάλια και φλοράλ μοτίβα εξέφραζαν την ελευθερία και τη θηλυκότητα με έναν σύγχρονο τρόπο. Οι πρώτες που αγκάλιασαν το νέο boho ήταν δύο γυναίκες - είδωλα: η Kate Moss και η Sienna Miller έκαναν το boho τάση με τις εμφανίσεις τους σε φεστιβάλ μουσικής όπως το Glastonbury και το Coachella. O υπόλοιπος κόσμος δεν άργησε να ακολουθήσει.
Οι φεστιβαλικές εμφανίσεις των "London it girls” έδειξαν τον δρόμο. Η δημοφιλία της ταινίας "Almost Famous” με την Kate Hudson - τη νέα "America’s Sweethear” - η οποία διαδραματίζονταν στα 70’s όταν και το boho ήταν η κυρίαρχη στιλιστική έκφραση και οι boho εμφανίσεις μερικών ακόμα επιδραστικών γυναικών στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, όπως η Mischa Barton (πρωταγωνίστρια της σειράς The O.C.) και το δίδυμο Paris Hilton - Nicole Rochie έβαλαν - με τη βοήθεια της στιλίστριας Rachel Zoe η οποία προώθησε ένα αισθητικό πρότυπο που περιλάμβανε φαρδιά, αέρινα φορέματα, oversized γυαλιά ηλίου και τσάντες, καθώς και bohemian κοσμήματα και αξεσουάρ, όχι μόνο στην καθημερινότητα των celebrities αλλά και στο κόκκινο χαλί - τη σφραγίδα στην πρώτη αναβίωση του boho στιλ.
Λίγο αργότερα, στα τέλη της δεκαετίας, προστέθηκε σε αυτό το πάνθεον boho ιερειών και η Florence Welch η οποία συνέβαλε στη διατήρηση του boho ως τάση (αν και η συνέπεια με την οποία υπηρετεί αυτό το στιλ μέχρι και σήμερα την βγάζει εκτός συναγωνισμού) την ίδια στιγμή που stars όπως η Amy Winehouse και μετέπειτα η Lana Del Rey μας παρέσυραν σε διαφορετικά στιλιστικά μονοπάτια.
Χρειαζόμασταν λοιπόν ακόμη μία αναβίωση του boho;
Ο ενθουσιασμός με τον οποίο η επιστροφή του boho έγινε δεκτή από τις fashion lovers δείχνει πως, πράγματι, την είχαμε ανάγκη. Ο βασικότερος λόγος είναι ότι η συλλογή της Kamali υπήρξε ένα αντίδοτο στη φλαταδούρα του μπεζ. Όμως η σχεδιάστρια έκανε και κάτι άλλο. Πρόσφερε στο κορίτσι του σήμερα έναν σύγχρονο τρόπο να αγκαλιάσει όλα εκείνα τα νοσταλγικά vibes με τα οποία κατακλύζεται σε κάθε scroll στο κινητό της. Μία late millennial δεν πρόλαβε την ανασύσταση του boho από την Philo.
Ειδικότερα αν μιλάμε για την Ελλάδα, ίσως το κοντινότερο που μπορέσαμε να υιοθετήσουμε σε boho, ήταν ένα top με έντονα prints που προσπαθούσαν να μιμηθούν εκείνα του Pucci και balloon μανίκια από το συνοικιακό κατάστημα ρούχων. Βλέπει όμως καθημερινά μέσα από διάφορα accounts στο Instagram που αποτείνουν φόρο τιμής σε περασμένες δεκαετίες τα μεγάλα είδωλα της ποπ να φορούν το boho στην αυθεντική του εκδοχή και τα it girls που μεσουρανούσαν μία εικοσαετία πριν να υιοθετούν το boho με ένα πιο αυθάδικο, rock attitude.
Η Kate Moss των early 00’s ήταν η τελευταία που έκλεισε την πόρτα στο glamourization της φθοράς. Περιπτώσεις όπως εκείνες της Britney Spears, της Lindsay Lohan και της Amanda Bynes προκαλούν πλέον μόνο ανησυχία και θλίψη. Σήμερα, τίποτα δεν είναι περισσότερο rock n’ roll από μία υγιή νεαρή σταρ που γυμνάζεται, τρέφεται σωστά, απέχει από το αλκοόλ, μιλά ανοιχτά για την ψυχική υγεία και κυκλοφορεί τη δική της σειρά με self care / wellness προϊόντα. Μέχρι και η Kate έτρεξε, ίσως ασθμαίνοντας ως πρώην καπνίστρια, για να προλάβει το τρένο αυτού του hype κυκλοφορώντας τη σειρά wellness Cosmoss.
Σε αυτό το πλαίσιο είναι λογικό οι νεότερες γενιές να ηδονίζονται σχεδόν βλέποντας τα ποπ είδωλα να ρέπουν προς την αυτοκαταστροφή - είναι σαν να βλέπεις ταινία τρόμου. Βιώνεις την αδρεναλίνη χωρίς να κινδυνεύεις. Χαζεύεις την φωτογραφία της Kate Moss να αιωρείται από ένα παράθυρο τραβώντας μια γερή τζούρα από το τσιγάρο της ενώ ο τότε σύντροφός της και μουσικός Pete Doherty γέρνει από πάνω της παίζοντας κιθάρα και λες "Πόσο badass!” την ίδια στιγμή που τσεκάρεις αν έχεις πιάσει τον στόχο βημάτων και την απαραίτητη πρόσληψη πρωτεΐνης της ημέρας στο smart watch σου.
Το νέο boho λοιπόν μας φέρνει εντελώς ακίνδυνα λίγο πιο κοντά σε αυτή την έξαψη. Το boho υπήρξε ανέκαθεν στον πυρήνα του αθώο, καθαρό και ρομαντικό. Περισσότερο απ’ όλα όμως το boho, ταυτίστηκε με την ελευθερία. Έτσι, το πώς φορέθηκε, από ποιες και σε ποια συνθήκη το έκανε επικίνδυνο, σέξι, girly, αλαζονικό, πρόχειρο, classy, επαναστατικό, οτιδήποτε μπορείς να φανταστείς.
Έχοντας πια στην πλάτη μας μία πανδημία, μια βίαιη ψηφιακή ενηλικίωση, νέους πολέμους, κλιματικό άγχος και τις αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις του ύστερου καπιταλισμού η ψευδαίσθηση της ελευθερίας πνεύματος που υπόσχεται το νέο boho είναι ανακουφιστική. Απλά πρέπει πάντα να θυμόμαστε πως πρόκειται για ψευδαίσθηση. Και ότι αυτό είναι ok, ή τέλος πάντων όπως θα λέγαμε με έναν ακόμη περιττό αγγλισμό, "είναι αυτό που είναι”.
