Το ΑΙ δεν είναι πια σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά πραγματικότητα. Θα επισκιάσει ή/και θα καταργήσει την ανθρώπινη δημιουργική έκφραση στη βιομηχανία της μόδας ή θα την ενισχύσει με τους πιο απροσδόκητους τρόπους;
"Κινδυνεύει η βιομηχανία της μόδας από την τεχνητή νοημοσύνη;" πληκτρολόγησα στο πεδίο ανταλλαγής μηνυμάτων με το ChatGPT. Οι συνομιλίες μας είναι συχνές πλέον. Και, όπως μαντεύεις τι θα σου απαντήσει η κολλητή σου όταν της εκμυστηρεύεσαι ότι πιθανότατα σου έχουν κάνει ghosting ("Μπορεί να περιμένει να του στείλεις εσύ"), ήμουν προετοιμασμένη για μια διπλωματική απάντηση. "Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να φέρει ορισμένους κινδύνους για τη βιομηχανία της μόδας, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες και καινοτομίες" αποκρίθηκε, μεταξύ άλλων, η προσωπική μου ψηφιακή Πυθία.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) δεν είναι πλέον αποκύημα της φαντασίας συγγραφέων ή σκηνοθετών όπως ο Steven Spielberg (A.I. Artificial Intelligence, 2001) και ο Alex Garland (Ex Machina, 2014), αλλά μια πραγματικότητα που εισχωρεί όλο και περισσότερο στην καθημερινότητά μας. Το σινεμά, ωστόσο, συνεχίζει να την αντιμετωπίζει σαν κάτι το επικίνδυνο και πολύ συχνά είναι ο νέος αγαπημένος "κακός". Σε πολλές από τις ταινίες δράσης του Χόλιγουντ ο εχθρός δεν είναι πλέον κάποιος παρανοϊκός δικτάτορας ή μια ασιατική υπερδύναμη, αλλά η τεχνητή νοημοσύνη. Τα Mission: Impossible – Dead Reckoning Part One (2023) και The Creator (2023) είναι δύο μόνο από τις ταινίες που βλέπουν την ΤΝ ως κάτι επικίνδυνο για την ανθρωπότητα. Η επιρροή της ποπ κουλτούρας στη διαμόρφωση άποψης για κάτι τόσο νέο και ανεξερεύνητο δεν είναι αμελητέα. Αντιμετωπίζουμε την ΤΝ με σκεπτικισμό και αυτό είναι απόλυτα λογικό.
Ψηφιακός φίλος ή hi-tech εχθρός;
Το βασικότερο άγχος της κοινωνίας αυτή τη στιγμή σε σχέση με την ΤΝ απέχει παρασάγγας από τις παραγωγές των μεγάλων στούντιο. Ο μέσος άνθρωπος δε βλέπει την ΤΝ σαν έναν ψηφιακό δαίμονα που απειλεί να ανατρέψει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων, αλλά ως τον βασικό του ανταγωνιστή στην αγορά εργασίας. Σύμφωνα με εκτίμηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EP Think Tank 2020), η χρήση της στον χώρο εργασίας αναμένεται να επιφέρει την εξαφάνιση ενός μεγάλου αριθμού επαγγελμάτων. Παρότι προβλέπεται ότι παράλληλα θα δημιουργήσει και θα βελτιώσει υπάρχουσες θέσεις εργασίας, η διασφάλιση σωστής εκπαίδευσης και κατάρτισης θα παίξει κρίσιμο ρόλο στην πρόληψη της ανεργίας και την ανάπτυξη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Η εκτίμηση αναφέρει ότι το 14% των θέσεων εργασίας στην Ευρώπη είναι αυτοματοποιήσιμες, ενώ το 32% ενδέχεται να υποστούν σημαντικές αλλαγές. Όπως σε πολλές βιομηχανίες, έτσι και σε αυτήν της μόδας η ανησυχία είναι η πιθανότητα αντικατάστασης του ανθρώπου από το ΑΙ.
Εικονικά μοντέλα και Εβδομάδες Μόδας Τεχνητής Νοημοσύνης
Miquela, Shudu, Aitana. Μπορεί αυτά τα ονόματα να μη σου λένε απολύτως τίποτα για την ώρα, είναι όμως τα νέα supermodels γενετικής τεχνητής νοημοσύνης (Generative AI – GenAI), όπως ονομάζεται το μοντέλο AI που έχει σχεδιαστεί για να παράγει νέο περιεχόμενο με τη μορφή γραπτού κειμένου, ήχου, εικόνων ή βίντεο.
Η Miquela ξεκίνησε το ψηφιακό της ταξίδι το 2016 και είναι μια ποπ περσόνα, καθώς δηλώνει τραγουδίστρια, μοντέλο και influencer. Διαθέτει 2,6 εκατ. ακολούθους και είναι δημιούργημα του transmedia στούντιο Brud. Στη μακρόχρονη καριέρα της μετρά διάφορα επιτεύγματα και έχει συνεργαστεί με brands όπως ο Calvin Klein και η Prada.
Η Shudu συστήνεται ως το πρώτο ψηφιακό supermodel στον κόσμο. Δημιουργήθηκε το 2017 από το φωτογράφο μόδας Cameron-James Wilson και CEO του ψηφιακού πρακτορείου μοντέλων The Diigitals. Μέχρι σήμερα η Shudu έχει γίνει το πρόσωπο οίκων όπως οι Balmain, Christian Louboutin και Lexus και έχει φωτογραφηθεί για μεγάλα περιοδικά μόδας.
AI Insider
Το CEO του The Diigitals και δημιουργός της Shudu, Cameron-James Wilson, μιλάει στη Madame Figaro για το μέλλον του μόντελινγκ στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.
Μία από τις κύριες ανησυχίες σχετικά με την ΤΝ και τη βιομηχανία της μόδας είναι η πιθανότητα τα ψηφιακά μοντέλα να εκτοπίσουν τα ανθρώπινα. Πού βρίσκεται η χρυσή τομή, κατά την άποψή σου;
Είναι απίστευτα σημαντικό να μην υποτιμήσουμε την επίδραση που θα έχει η τεχνητή νοημοσύνη στη βιομηχανία του μόντελινγκ. Στο μέλλον θα δούμε πολλά ανθρώπινα μοντέλα να αντικαθίστανται από ΤΝ. Η εύρεση της χρυσής τομής προϋποθέτει την αναγνώριση και την προετοιμασία γι’ αυτές τις αλλαγές, διασφαλίζοντας ότι η ΤΝ δε θα αντικαθιστά πλήρως την ανθρώπινη δημιουργικότητα και παρουσία, αλλά θα τη συμπληρώνει.
Ακόμα μία επιφύλαξη απέναντι στην ΤΝ έχει να κάνει με τον κίνδυνο παραπλανητικού περιεχομένου. Ποια είναι η πολιτική του The Diigitals σχετικά με την ενημέρωση για τα AI προϊόντα του;
Η διαφάνεια είναι μία από τις βασικές αξίες του The Diigitals μαζί με την εκπαίδευση. Φροντίζουμε να μιλάμε ανοιχτά για τη χρήση της ΤΝ στις αναρτήσεις μας, όπως και για τα εργαλεία ΤΝ που χρησιμοποιούμε και τον τρόπο με τον οποίο το κάνουμε. Δεσμευόμαστε να είμαστε ανοιχτοί σχετικά με την τεχνολογία μας και τις χρήσεις της. Αναφέρουμε με σαφήνεια τις εικόνες που δημιουργούνται από ΤΝ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συμμετέχουμε διαρκώς σε συνεντεύξεις, όπως αυτή εδώ, και συζητήσεις σχετικά με την ηθική χρήση της ΤΝ.
Στο The Diigitals διαθέτετε μια ευρεία γκάμα ψηφιακών μοντέλων, συμπεριλαμβανομένων ενός avatar με καμπύλες και ραγάδες και ενός με σύνδρομο Down. Δεν πιστεύετε ότι θα έπρεπε πρώτα να δούμε ομάδες υποεκπροσωπούμενων ατόμων να εδραιώνονται στη βιομηχανία, πριν προχωρήσουμε στην ψηφιακή αναπαράστασή τους;
Δε νομίζω ότι θα τελειώσουμε ποτέ με την προώθηση της διαφορετικότητας και της συμπερίληψης στη μόδα. Η σημερινή ποικιλομορφία που βλέπουμε είναι συχνά επιφανειακή και συνοδεύεται από αρνητικές συνέπειες, όπως η εκμετάλλευση μοντέλων από ορισμένες χώρες. Ο ψηφιακός χώρος προσφέρει έναν τρόπο να εκπροσωπούνται αυτές οι ομάδες χωρίς να υποβάλλονται οι πραγματικοί άνθρωποι σε αυτές τις αρνητικές εμπειρίες. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας να συνεχίσουμε να διεκδικούμε την ενσωμάτωση στον πραγματικό κόσμο παράλληλα με την ψηφιακή αναπαράσταση. Θα πρέπει να στοχεύουμε σε μια ισορροπία όπου τα ψηφιακά μοντέλα ενισχύουν την ορατότητα διαφορετικών ομάδων, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι πραγματικοί άνθρωποι από αυτές τις κοινότητες έχουν ευκαιρίες και δεν επισκιάζονται από τις ψηφιακές εκδοχές τους.
Η πολύ ρεαλιστική Aitana με τα ροζ μαλλιά έχει το προφίλ μιας σύγχρονης δημιουργού ψηφιακού περιεχομένου. Από πίσω της βρίσκεται το ισπανικό ψηφιακό πρακτορείο The Clueless. Λέγεται ότι αυτή τη στιγμή η Aitana βγάζει περίπου 10.000 ευρώ τον μήνα προωθώντας προϊόντα γνωστών εταιρειών στο προφίλ της στο Instagram. Θα μπορούσαν ποτέ η Miquela, η Shudu και η Aitana να αντικαταστήσουν την Gigi, την Kaia και την Kendall;
Σύμφωνα με το Bloomberg, οι αμοιβές των ανθρώπινων μοντέλων ξεκινούν από τα 35 δολάρια την ώρα και φτάνουν έως και μερικές χιλιάδες για μία μέρα, ενώ μια εταιρεία δημιουργίας ψηφιακών χαρακτήρων προσφέρει τη χρήση των AI μοντέλων της για 29 δολάρια τον μήνα. Ακόμα κι αν είναι δύσκολο να φανταστούμε μια καμπάνια μεγάλου οίκου χωρίς τα ονόματα που σήμερα κάνουν τον κόσμο της μόδας να γυρίζει, υπάρχει σίγουρα πάρα πολύς χώρος για να καταλάβει η ΤΝ στη βιομηχανία. Γιατί μια εταιρεία fast fashion με τεράστιο όγκο παραγωγής να προσλάβει μοντέλα για το e-shop της ή ένα lookbook όταν όλα μπορούν να γίνουν πολύ πιο οικονομικά και γρήγορα με το πάτημα μερικών κουμπιών; Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τους υπόλοιπους εργαζόμενους της βιομηχανίας που συστηματικά παραβλέπονται, όπως φωτογράφοι, στυλίστες και make-up artists.
Σε lookbooks και καμπάνιες μπορεί η TN να αντικαταστήσει τα μοντέλα, αλλά υπάρχει πάντα και το runway, σωστά; Όχι ακριβώς. Οι πρώτες AI Fashion Weeks είναι ήδη γεγονός. Στις ΗΠΑ το πρώτο πρακτορείο γενετικής τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο, το Maison Meta, έχει πραγματοποιήσει ήδη δύο Εβδομάδες Μόδας Τεχνητής Νοημοσύνης στη Νέα Υόρκη, ενώ άλλη μία πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάρτιο στο Τόκιο από την OpenFashion Inc. Εκεί οι δημιουργοί, που δε χρειάζεται να είναι σχεδιαστές μόδας, καλούνται να παρουσιάσουν ολοκληρωμένες συλλογές για τη σεζόν της προτίμησής τους με εικόνες που περιλαμβάνουν πασαρέλα, λεπτομέρειες από αξεσουάρ και μακιγιάζ-μαλλιά καθώς και backstage, χρησιμοποιώντας τα πιο πρόσφατα ψηφιακά εργαλεία. Αν εξαιρέσουμε μερικές προσεγγίσεις που στερούνται της ποιότητας που έχει μια εικόνα μόδας, όσο εκκεντρική κι αν είναι, οι περισσότερες μοιάζουν με πραγματικά σόου μεγάλων οίκων.
Το τέλος της δημιουργικότητας; Όχι ακόμα!
"Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να αντικαταστήσει έναν σχεδιαστή μόδας;" ρωτάω ξανά το ChatGPT. "[...] Η απόλυτη αντικατάσταση ενός ανθρώπινου σχεδιαστή από τεχνητή νοημοσύνη είναι αμφίβολη, διότι ο σχεδιασμός μόδας είναι μια δημιουργική διαδικασία που συνδυάζει την τεχνική γνώση, την αισθητική, το συναίσθημα και την προσωπική έκφραση" μου απαντά παίρνοντας ξεκάθαρη θέση υπέρ του είδους μου και κατά του δικού του. Πράγματι, οι σχεδιαστές δεν ανησυχούν. Ο Matthieu Blazy, καλλιτεχνικός διευθυντής της Bottega Veneta, όχι μόνο δε βλέπει την ΤΝ ως έναν πιθανό αντίπαλο, αλλά στην ομιλία του στο BoF Voices 2023 την εκθειάζει δηλώνοντας ότι μερικά από τα απίστευτα (πάντα χειροποίητα) υφάσματά του "δε θα μπορούσαν να δημιουργηθούν χωρίς τη βοήθεια αυτής της τεχνολογίας, που καθορίζει τι είναι δυνατό από υλική άποψη και τι όχι".
Η συλλογή S/S 2023 του brand Casablanca ήταν μια συνεργασία μεταξύ ανθρώπων και του εργαστηρίου Midjourney AI στο Σαν Φρανσίσκο. Ο creative director του brand, Charaf Tajer, δήλωσε ότι η συλλογή δε θα είχε υλοποιηθεί χωρίς το ανθρώπινο ταλέντο και τη δημιουργικότητα, αλλά ταυτόχρονα αναγνώρισε πόσο συμφέρουσα ήταν η χρήση ΤΝ, καθώς παρέκαμψε όλο τον σχεδιασμό της παραγωγής και το κόστος των διά ζώσης φωτογραφήσεων. Επίσης, brands όπως η Collina Strada και η Heliot Emil δημιούργησαν τις συλλογές της σεζόν S/S 2024 τροφοδοτώντας ένα εργαλείο GenAI με εικόνες από looks περασμένων συλλογών για να παραγάγουν νέα σχέδια που χρειάζονταν απλώς μερικές προσαρμογές. Η Desigual λάνσαρε μία κατά παραγγελία συλλογή που σχεδιάστηκε αποκλειστικά με τη χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης.
Ένας απρόσμενος σύμμαχος
Σύμφωνα με τη μελέτη της McKinsey & Co. "The State of Fashion 2024", μετά την έκρηξη της χρήσης γενετικής τεχνητής νοημοσύνης το 2023 (η χρηματοδότηση με ίδια κεφάλαια για νεοφυείς επιχειρήσεις που επικεντρώνονται στη γενετική τεχνητή νοημοσύνη έφτασε τα 14,1 δισ. δολάρια μόνο το πρώτο εξάμηνο του έτους) το 73% των στελεχών μόδας δήλωσαν ότι αυτή θα αποτελέσει προτεραιότητα για τις επιχειρήσεις τους το 2024. Βέβαια, μόλις το 28% έχει δοκιμάσει να τη χρησιμοποιήσει για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη προϊόντων μέχρι σήμερα. Ωστόσο, το γενικότερο κλίμα είναι θετικό, καθώς φαίνεται πως οι περισσότεροι δημιουργοί είναι κάτι παραπάνω από πρόθυμοι να εξερευνήσουν τις δυνατότητες της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης και το πώς αυτή μπορεί να ενισχύσει το έργο τους.
Τα πλεονεκτήματα της ΤΝ δεν εξαντλούνται στο δημιουργικό κομμάτι. Επεκτείνονται και στην ανοιχτή πληγή της βιομηχανίας της μόδας, την προσπάθεια για βιωσιμότητα, όπου μπορεί πραγματικά να φέρει την αλλαγή. Εργαλεία ΤΝ μπορούν να συμβάλουν στο sustainability και στην πολυπόθητη διαφάνεια, που όλο και περισσότερο απαιτούν οι νεότερες γενιές από τα fashion brands (το 55% των καταναλωτών παγκοσμίως είναι πλέον σκεπτικοί σχετικά με τη βιωσιμότητα των ενδυμάτων που επιλέγουν, σύμφωνα με το YouGov).
Αντλώντας πληροφορίες από διάφορες πηγές, όπως μέσα κοινωνικής δικτύωσης, online shops και σόου μόδας, το AI μπορεί να εντοπίσει μοτίβα και να προβλέψει τάσεις, αλλά και ζήτηση με εντυπωσιακή ακρίβεια. Αυτό θα συμβάλει καθοριστικά στην ελαχιστοποίηση της υπερπαραγωγής και τη μείωση του νεκρού αποθέματος, δηλαδή των τεράστιων ποσοτήτων ρούχων των fast fashion αλυσίδων που δεν πωλούνται και περιμένουν σε αποθήκες μέχρι να καταλήξουν σε κάποιον χώρο υγειονομικής ταφής (σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το μέσο άτομο στην Ευρώπη πετάει 11 κιλά κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων κάθε χρόνο, ενώ σε όλο τον κόσμο κάθε δευτερόλεπτο απορρίπτεται σε χώρους υγειονομικής ταφής ή αποτεφρώνεται ένα φορτηγό κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα).
Παράλληλα, η ΤΝ έχει την ικανότητα να βοηθήσει στη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας παρακολουθώντας και αναλύοντας δεδομένα που μπορούν να διασφαλίσουν ότι τα προϊόντα παραδίδονται με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, κάτι που μειώνει το αποτύπωμα άνθρακα και εξοικονομεί χρόνο και, άρα, χρήμα. Από εχθρός σε ταινία επιστημονικής φαντασίας, μπορεί να γίνει ο πιο ισχυρός σύμμαχος στον δρόμο προς τη βιωσιμότητα συμβάλλοντας καθοριστικά στη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος των μεγάλων brands αλλά και στον περιορισμό της κατάχρησης του νερού και των χημικών και των μικροπλαστικών που μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα. Οίκοι που ήδη έχουν θέσει την ΤΝ στην υπηρεσία της βιωσιμότητας είναι, μεταξύ άλλων, οι Tommy Hilfiger, Stella McCartney, Balmain και Burberry.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο κόσμος της μόδας μάλλον θα ωφεληθεί παρά θα υποφέρει από τον "ψηφιακό άγνωστο". Φτάνει να φροντίσει να τον γνωρίσει όσο καλύτερα γίνεται, για να καταλάβει πώς μπορεί να τον εκμεταλλευτεί ως πολύτιμο συνεργάτη. Χωρίς να αγνοεί κανείς τους κινδύνους που ενέχει η ΤΝ, οι βασικότεροι από τους οποίους είναι η αντικατάσταση θέσεων εργασίας και οι ηθικές και οι κοινωνικές επιπτώσεις, το μέλλον της βιομηχανίας σε σχέση με εκείνη διαφαίνεται αισιόδοξο. Το λέει και το ChatGPT. Αρκεί να το ρωτήσεις.
You’ve been AI’d!
Οι κίνδυνοι της τεχνητής νοημοσύνης είναι υπαρκτοί. Λίγους μήνες πριν η Nassia Matsa, μοντέλο από την Ελλάδα που περπατά για διεθνείς οίκους, αναγνώρισε το πρόσωπό της σε διαφήμιση ασφαλιστικής εταιρείας στο YouTube, μόνο που δεν είχε ποτέ συμμετάσχει σε κάτι τέτοιο. Η πόζα, τα μαλλιά και το μακιγιάζ της της θύμισαν μια φωτογράφηση που είχε κάνει πίσω στο 2018. Είχε μετατραπεί σε AI μοντέλο χωρίς τη συναίνεσή της. Δεν είναι η μόνη. Πολλά μοντέλα άρχισαν να καταγγέλλουν πως πρακτορεία σάρωναν τα σώματα και τα πρόσωπά τους και στη συνέχεια έχαναν τα δικαιώματα στην εικόνα τους. Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήθηκαν οργανώσεις όπως το Models Trust στο Ηνωμένο Βασίλειο και το Model Alliance στις ΗΠΑ, που υπερασπίζονται ασφαλέστερα εργασιακά περιβάλλοντα για τα μοντέλα.
Ο νόμος της Ε.Ε. που μας προστατεύει από ΤΟ AI
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τον πρώτο ολοκληρωμένο νόμο στον κόσμο για την τεχνητή νοημοσύνη τον Μάρτιο του 2024, ο οποίος απαγορεύει τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης απαράδεκτου κινδύνου, που θεωρούνται απειλή για τους ανθρώπους. Η γενετική τεχνητή νοημοσύνη, όπως το ChatGPT, δεν ταξινομείται ως υψηλού κινδύνου, αλλά θα πρέπει να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις διαφάνειας και τη νομοθεσία της Ε.Ε. για τα πνευματικά δικαιώματα. Θα πρέπει δηλαδή να διασφαλίζονται τα εξής:
• Η επισήμανση με σαφήνεια ότι περιεχόμενο όπως εικόνες, αρχεία ήχου ή βίντεο, π.χ. deepfakes, είναι προϊόν που είτε δημιουργείται είτε τροποποιείται με τη βοήθεια ΤΝ, ώστε οι χρήστες να το γνωρίζουν.
• Το μοντέλο ΤΝ να σχεδιάζεται με τέτοιον τρόπο ώστε να αποτρέπεται η δημιουργία παράνομου περιεχομένου.
