O καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης μιλάει στη Madame Figaro για το πολυεπίπεδο πρόσωπο της πόλης που ήταν ανέκαθεν ερωτευμένη με τον πολιτισμό.
O Ορέστης Ανδρεαδάκης είναι ένας Κρητικός κριτικός, που γεννήθηκε στο Ηράκλειο, μεγάλωσε στην Αθήνα και τα τελευταία επτά χρόνια εκτελεί χρέη καλλιτεχνικού διευθυντή στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης προσφέροντας στη διεθνή κινηματογραφική διοργάνωση την πιο εξωστρεφή και επιτυχημένη της περίοδο.
Τι έχει μεσολαβήσει από το 2016, όταν ανέλαβες την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, μέχρι σήμερα;
Από τη δεκαετία του ’60, όταν γεννήθηκε η διοργάνωση, κάθε δύο τρία χρόνια μεγαλώνει και ανανεώνεται. Έγινε διεθνής στα ’90s, στη συνέχεια προστέθηκε η Αγορά, δημιουργήθηκε το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ κ.ο.κ. Υπάρχει πάντα στο μυαλό μας η σκέψη το φεστιβάλ να διευρυνθεί ακόμα περισσότερο, να προσθέτουμε στοιχεία, ώστε να είναι πιο ελκυστικό και πιο ανταγωνιστικό και να μπορεί να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της πόλης. Θα ήταν υπερφίαλο αν έλεγα ότι όλα αυτά έχουν επιτευχθεί, ωστόσο το ελπίζω. Όπως και να ’χει, το κοινό που έρχεται στο φεστιβάλ, οι προσκεκλημένοι από το εξωτερικό και οι χορηγοί αυξάνονται κάθε χρόνο, οπότε αυτό ίσως λέει κάτι.
Ισχύει αυτό που λέγεται, ότι το κοινό της Θεσσαλονίκης είναι "δύσκολο";
Όχι, και μάλιστα οι ξένοι σκηνοθέτες και παραγωγοί που παρουσιάζουν τις ταινίες τους το αγαπούν πολύ αυτό το κοινό, διότι σε σύγκριση με άλλα φεστιβάλ στα οποία έχουν ταξιδέψει το βρίσκουν πολύ πιο ενδιαφέρον, ενημερωμένο και δημιουργικό. Όταν ένας σκηνοθέτης στο πλαίσιο της τουρνέ του επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη, συνήθως μας λέει: "Τι καταπληκτικό κοινό είναι αυτό!". Είναι ένα από τα ατού του φεστιβάλ, κάνει ωραίες ερωτήσεις, δεν είναι παγωμένο, αλλά την ίδια στιγμή δεν είναι απλώς επικοινωνιακό, είναι ένα κοινό που έχει επίπεδο και ενδιαφέρον σε σύγκριση με τα φεστιβάλ του εξωτερικού.
Ως κριτικός, κάνεις αυτοκριτική;
Πριν από πάρα πολλά χρόνια είχα γράψει κάποιες αρνητικές κριτικές, αλλά σταμάτησα γιατί πιστεύω ότι η κριτική δεν πρέπει να είναι αρνητική. Αρνητική κριτική είναι να μην ασχοληθείς καθόλου με την εκάστοτε ταινία. Δε χρειάζεται να σπαταλήσεις ενέργεια και γνώσεις. Αν σου αρέσει μια ταινία, τότε είναι χρήσιμο σύμφωνα με τις γνώσεις σου να βοηθήσεις το κοινό να την κατανοήσει λίγο καλύτερα.
Ποια είναι η γνώμη σου για τη Θεσσαλονίκη;
Είναι μια πόλη "παλίμψηστο". Κάτω από την επιφάνεια που βλέπουμε όλοι υπάρχει ένα λιγότερο ορατό "επίπεδο", μια στιγμή της ιστορίας, ένα τραύμα και τόσα άλλα. Αυτό είναι και το πιο ενδιαφέρον: πρέπει κάποιος να μη μείνει μόνο στην επιφάνεια ή, αλλιώς, στο κέντρο –π.χ. στην Πλατεία Αριστοτέλους, στο λιμάνι και στον Λευκό Πύργο, όπου διεξάγεται το φεστιβάλ–, αλλά να περιηγηθεί σε όλη την πόλη, να πάει στα Συμμαχικά Νεκροταφεία, να ανέβει στη Σταυρούπολη, στη Μονή Λαζαριστών κ.λπ. Πρόκειται για ένα λάθος που πολλοί κάνουν: νομίζουν ότι η Θεσσαλονίκη είναι ένα πράγμα. Κι όμως, είναι πολλά και η πρόκληση να τα ανακαλύπτει κανείς είναι συνεχής. Υπάρχει αρκετός κόσμος που επισκέπτεται την πόλη για το φεστιβάλ, τα Δημήτρια, τη ΔΕΘ, μεγάλες συναυλίες που γίνονται κ.λπ. και νομίζει πως είναι μόνο για ένα διήμερο ξεφαντώματος.
Με αυτό τον τρόπο αδικούν τη Θεσσαλονίκη, αλλά και τους εαυτούς τους. Θα τους παρακαλούσα να "σκάψουν" και να δουν όσα δεν είναι ορατά με την πρώτη ματιά. Πάντως, επειδή ταξιδεύω πάρα πολύ, πάντα υπάρχουν παράπονα από τους ανθρώπους για τις πόλεις στις οποίες ζουν. Νοσταλγούν πώς ήταν ο τόπος τους πριν από δεκαετίες και, ενώ τους λες ότι τον βλέπεις υπέροχο, εκείνοι επιμένουν. Μάλλον πρόκειται για μια γενικότερη τάση που έχουμε προς τη νοσταλγία ενός ιδανικού παρελθόντος ή της νεότητας που έχει παρέλθει.
Η δική σου αγαπημένη γωνιά ποια είναι;
Η πρώτη προβλήτα του λιμανιού, που εμείς την αποκαλούμε "προβλήτα των μουσείων". Είναι ένας χώρος μαγικός, τον βλέπω και μέσα από τα μάτια των ξένων που έρχονται κάθε χρόνο. Εκεί μπορείς να κάνεις τη βόλτα σου, να κάτσεις σε ένα παγκάκι, να απολαύσεις τη θάλασσα, να ευχαριστηθείς τον καφέ και το φαγητό σου, να δεις ταινίες και να επισκεφθείς τρία μουσεία. Πάντα υπάρχει κάτι πολύ ενδιαφέρον να δει κανείς και να κινητοποιήσει τις αισθήσεις του.
Ένας πολυταξιδεμένος κριτικός τι τρώει στη Θεσσαλονίκη;
Τα πάντα! Είναι μεγάλη χαρά για εμάς –ειδικά όταν υποδεχόμαστε τους φιλοξενουμένους μας– το γεγονός ότι υπάρχει τόσο μεγάλη γκάμα στην εστίαση. Μέσα σε ένα πιάτο μπορείς να δεις όλες τις παραδόσεις, τις κουλτούρες και τους πολιτισμούς που έχουν "χωνευτεί" εδώ όλα αυτά τα χρόνια. Όμως, θα ήθελα οι άνθρωποι της εστίασης στη Θεσσαλονίκη να επενδύσουν περισσότερο στις παραδόσεις και να φτιάξουν πιάτα που να αφορούν αυτές και όχι τόσο την ευρωπαϊκή δημιουργική κουζίνα. Κάθε γεύση κουβαλά και μία ιστορία. Τα πιάτα που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία δεν είναι μόνο ένας συνδυασμός γεύσεων, είναι και μια δεξαμενή μνήμης που έχει σημασία.
Αν αναλάμβανες "καλλιτεχνικός διευθυντής της πόλης", τι θα βελτίωνες;
Κατ’ αρχάς, δε θα το έκανα ποτέ αυτό! Ωστόσο, η Θεσσαλονίκη διαθέτει πάρα πολλές δυνατότητες ανάπτυξης πολιτιστικών γεγονότων και δράσεων και μπορεί να δώσει βάρος στον πολιτιστικό τουρισμό, είτε έχει να κάνει με την αρχαιότητα, το Βυζάντιο ή την εβραϊκή περίοδο είτε με τη σύγχρονη εκδοχή της. Αν καλλιεργηθεί ακόμη περισσότερο αυτός ο τομέας, θεωρώ πως θα ωφεληθούν πολύ ο τουρισμός, η οικονομία και γενικότερα το επίπεδο της πόλης.
Αλήθεια, πότε θεωρείται επιτυχημένος ένας καλλιτεχνικός διευθυντής;
Ένας διευθυντής οποιασδήποτε καλλιτεχνικής εκδήλωσης θα πρέπει να βάζει το εγώ του πίσω και να φροντίζει τη δημιουργικότητα και το όραμα των καλλιτεχνών που φιλοξενεί. Δεν πιστεύω σε έναν καλλιτεχνικό διευθυντή που εκφράζεται σε πρώτο πρόσωπο και νομίζει ότι το φεστιβάλ είναι αποκλειστικά δικό του έργο, όχι συλλογικό. Η αποστολή του είναι να εντάξει σωστά τους καλλιτέχνες, να τους υποδεχτεί με τον καλύτερο τρόπο, να τους αφήσει να εκφραστούν όσο το δυνατόν πιο ελεύθερα. Το κοινό, όπως και ο χρόνος, κρίνουν το αποτέλεσμα.
Πότε θα αρχίσετε να ασχολείστε με το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 2024;
Κάθε φεστιβάλ το φτιάχνουμε μόλις τελειώσει το προηγούμενο. Το πιο σημαντικό σε κάθε τέτοια προετοιμασία είναι οι άνθρωποι που δουλεύουν σε αυτό. Είναι μια συναρπαστική διαδικασία που περιλαμβάνει πολλές συζητήσεις, ταξίδια, ταινίες αλλά και διαφωνίες. Μέσα από αυτή τη διαδικασία μεγαλώνει τόσο η δημοκρατία όσο και οποιαδήποτε καλλιτεχνική δράση. Οι άνθρωποί του είναι οι πρωταγωνιστές του.
