Η Χρύσα Παπά περιγράφει στη Madame Figaro πώς είναι να ενσαρκώνει 12 ρόλους σε ένα έργο που μιλά (και) για τις ρίζες της.
Σέρρα ονομάζεται ο εμβληματικότερος χορός των Ποντίων. Από αυτόν εμπνεύστηκε ο Γιάννης Καλπούζος το ομώνυμο κοινωνικό μυθιστόρημα που "δάνεισε" το όνομά του και στην θεατρική παράσταση που πρωταγωνιστεί η Χρύσα Παπά. Πρόκειται για έναν συγκλονιστικό μονόλο μέσα από τον οποίο η ηθοποιός τιμά και τις δικές της ρίζες μιας και μεγάλωσε με πατέρα Πόντιο και μητέρα Θρακιώτισσα. Η παράσταση Σέρρα γνώρισε μεγάλη επιτυχία στο πρώτο της ανέβασμα και επέστρεψε για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων κάνοντας πρεμιέρα από τη Θεσσαλονίκη -από όπου ξεκίνησε και πέρυσι- στην αρχή τις σεζόν.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο έκανε το sold out άνοιγμά της στο θέατρο Άνεσις, σηματοδοτώντας παράλληλα και ένα ορόσημο για την Χρύσα Παπά. Η ηθοποιός, που κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη, τον φετινό Φεβρουάριο συμπληρώνει 20 χρόνια παραμονής στην Αθήνα. "Σε μερικά χρόνια θα είναι πιο πολλά αυτά που έχω ζήσει στην Αθήνα από τα χρόνια που έζησα στη Θεσσαλονίκη. Έφυγα οριστικά το 2004, που ήμουν 25 χρονών" λέει στη Madame Figaro.
"Είναι πολύ ωραίο, τώρα το συνειδητοποιώ, που στα 20 χρόνια μου είμαι με αυτή την παράσταση και ξεκίνησα κάνοντας πρεμιέρα από τις ρίζες μου" υπογραμμίζει αναφερόμενη στην πόλη της.
Είχες πει ότι θεωρείς σημαντικό να κρατάμε τις ρίζες μας και να επιστρέφουμε σε αυτές. Πόσο εύκολο είναι να το κάνεις όταν λείπεις τόσα πολλά χρόνια από τον τόπο σου;
Δεν είναι δύσκολο. Τουλάχιστον δεν είναι για μένα. Μου έγινε ένα κλικ κάποια στιγμή, μεγαλώνοντας. Προφανώς και δεν είναι κάτι που σκεφτόμουν στα 25 μου. Νομίζω ότι από τα 30 και μετά, άρχισα κάπως να συνδέομαι με τη ρίζα, με την έννοια την πατρογονική αλλά και με την ευρύτερη. Εμένα οι ρίζες μου είναι και οι φίλοι μου, οι παιδικοί και από τα φοιτητικά μου χρόνια, το σπίτι μου, η οικογένειά μου, οι δικοί μου άνθρωποι. Ο Καλπούζος, ο συγγραφέας του Σέρρα, γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου "πας μπροστά όταν δεν ξεχνάς από πού έρχεσαι". Το έχω πολύ στον νου μου να μην ξεχνάω από πού κατάγομαι, από ποια οικογένεια είμαι, πώς ξεκίνησα, πού θέλω να πάω και φυσικά πού είμαι, για να μπορώ να πάω ακόμα μακρύτερα.
Θεωρείς αυτό το έργο φόρο τιμής στις ρίζες σου;
Είναι φόρος τιμής και στις ρίζες του μπαμπά μου. Μεγάλωσα κι εγώ με ποντιακή μουσική. Είναι ένας φόρος τιμής για τους προγόνους με την ευρύτερη έννοια. Το πιο σημαντικό για μένα, γιατί για αυτό μιλάει αυτή η παράσταση, είναι η ανθρωπιά. Επομένως, είναι ένας φόρος τιμής στις αξίες μου και τις αρχές μου. Τι θέλω να πω μέσω της Τέχνης μου σε αυτή την εποχή που ζούμε και μετά από τόσα χρόνια που εργάζομαι (σ.σ. συμπληρώνει φέτος τα 25 χρόνια ασταμάτητης παρουσίας στην υποκριτική).
Είναι αυτές οι αξίες που αναζητάς και στη ζωή σου γενικά;
Εννοείται. Την ανθρωπιά, τον σεβασμό, την αγάπη, τον έρωτα. Αυτά λέει το έργο, όμως για να τα δούμε αυτά πρέπει να περάσουμε από τον δρόμο της απανθρωπιάς και της βίας και όλων αυτών τω σκληρών ιστορικών γεγονότων που είναι σε αυτή την εποχή από το 1915 μέχρι το 1962.
Μελετώντας το έργο μελετάς προφανώς ξανά και την ιστορία, διαπιστώνεις ότι πολλά πράγματα επαναλαμβάνονται;
Δυστυχώς. Έχω πει πολλές φορές, και σε συνεντεύξεις και με φίλους αλλά και συναδέλφους όταν μιλάμε για την παράσταση, ότι θα ήταν ευχής έργον να είναι ένα έργο που μιλάει για κάτι που είναι του παρελθόντος και μόνο και να λέμε "δες τι έγινε πριν από 100 χρόνια". Μου είναι ασύλληπτο ότι είμαστε στο 2024 και έχουμε πολέμους στον κόσμο. Μου φαίνεται ότι οι άνθρωποι δεν έχουμε μάθει τίποτα από την ιστορία μας.
Εγώ προσπαθώ -και πραγματικά δεν είναι εύκολο- να μάθω μέσα από την προσωπική ιστορία μου. Κάτι που έχω κάνει στο παρελθόν να μην το ξανακάνω. Αντίστοιχα, σε μεγαλύτερη εμβέλεια, είναι κι αυτό με την ιστορία. Ερχόταν κόσμος πέρυσι, την πρώτη χρονιά, και μου έλεγαν "ρε συ δεν ξέρω τίποτα για την ιστορία της γενοκτονίας αλλά αυτά γίνονται τώρα". Τότε μιλούσαμε μόνο για τον πόλεμο στην Ουκρανία, δεν μιλούσαμε για τα υπόλοιπα.
Αυτό το έργο είναι μια οικογενειακή και ερωτική ιστορία που ξεκινάει το 1915 και τελειώνει το 1962. Βλέπουμε τις ζωές των ανθρώπων και πώς αυτές επηρεάζονται από τα ιστορικά γεγονότα: εξορίες, βίες και όλα αυτά. Δε γίνεται να μην επηρεαστεί. Και τότε, και τώρα και πάντα και για πάντα ο άνθρωπος θέλει έρωτα και αγάπη. Ο άνθρωπος για να "σωθεί", για να κρατηθεί στη ζωή, για να συνεχίσει να έχει ελπίδα, πάει στον έρωτα. Σε εκείνα τα χρόνια, για να αντιμετωπίσεις -που δεν αντιμετωπίζεται- αυτή τη βία και τη σκληρότητα των ανθρώπων και τις εξορίες, πας να αρπαχτείς από τον έρωτα για να σε κρατήσει ζωντανό, να έχεις κάτι να ελπίζεις. Να περιμένεις να περάσουν όλα αυτά για να ζήσεις με αυτό τον άνθρωπο. Και τώρα το ίδιο γίνεται. Δεν αλλάζει και δεν θα αλλάξει ποτέ το ότι θέλουμε να αγαπιόμαστε. Μπορεί να μη το παραδεχόμαστε. Αυτό είναι άλλο.
Διαχρονικά ο έρωτας είναι κινητήριος δύναμη. Ακόμη κι αν δεν τον έχεις, τον αναζητάς ή κλαις για αυτόν κι όλο αυτό σε βάζει σε κίνηση.
Ακριβώς. Κι άμα το ανοίξουμε, μπορεί να μην είναι προσωποκεντρικό. Μπορεί να είναι για τη ζωή: θέλω να ζήσω, να δημιουργήσω.
Η δουλειά σου είναι για εσένα ένας τέτοιος έρωτας;
Ναι και ειδικά αυτή η συγκεκριμένη παράσταση, είναι μεγάλος έρωτας.
Ήταν δική σου η επιλογή του έργου;
Ήρθε στη ζωή μου και είναι σαν να ήταν δική μου επιλογή. Το έχω υπεραγαπήσει. Πάντα νομίζω συνδέομαι με όλους μου τους ρόλους. Εδώ είναι και μονόλογος και έχω την ευθύνη όλης της παράστασης, με έναν τρόπο. Επίσης, το πιο σημαντικό για μένα είναι ότι μπορώ να μιλήσω μέσω της τέχνης μου για αυτές τις αξίες και τις έννοιες. Και περνάει στον κόσμο. Αυτό είναι το πιο συγκλονιστικό. Αναπνέουμε μαζί. Αυτό που συμβαίνει στην παράσταση είναι ένα ταξίδι που γίνεται με τον θεατή: αναπνέουμε και εκπνέουμε μαζί.
Ενσαρκώνεις 12 ρόλους στην παράσταση. Είχες ενδοιασμούς όταν σου έγινε η πρόταση να παίξεις σε μονόλογο;
Όταν ξεκίνησε δεν είχα καμία επίγνωση της κατάστασης. Ήξερα μόνο ότι είναι ένας μονόλογος κι έλεγα πάμε γιατί μου αρέσει το έργο. Ούτε κατά διάνοια δεν μπορούσα να φανταστώ τον βαθμό δυσκολίας. Άρχισα να τον ανακαλύπτω σε αυτό που λέμε στο θέατρο "τραπέζι", όταν κάναμε ανάγνωση δηλαδή. Είναι πολύ δύσκολος μονόλογος. Κάνω 12 ρόλους με 1 κοστούμι. Είναι δηλαδή όλα υποκριτικά. Κι επειδή κάνω τεράστια βουτιά στην παράσταση, το εισπράττει και ο κόσμος.
Πώς φεύγεις μετά το τέλος της παράστασης;
Η παράσταση έχει πολλές δυσκολίες σε διάφορα επίπεδα. Το ένα είναι το ψυχολογικό κομμάτι και το άλλο το τεχνικό. Είναι πάρα πολύ σωματικό όλο αυτό που συμβαίνει. Δεν πιστεύω ότι θα μπορούσα να κάνω την παράσταση αυτή πριν από δέκα ή δεκαπέντε χρόνια. Έχω βρει πια έναν τρόπο να κάνω μια τεράστια βουτιά την ώρα της παράστασης και να μπορώ να βγαίνω και να είμαι καλά και να μην τρελαθώ τελείως.
Μετά από την παράσταση είμαι εντάξει για καμία ώρα. Δεν βγαίνω ποτέ, πάω κατευθείαν να κάνω αποθεραπεία. Απλώς έχω τρομερή υπερένταση. Καταπονείται πάρα πολύ το σώμα. Έρχομαι στο θέατρο τρεις ώρες πριν από την παράσταση γιατί κάνω μια πολύ συγκεκριμένη προετοιμασία, σωματική και φωνητική. Ψυχολογικά, λοιπόν, προσπαθώ και το επεξεργάζομαι και νομίζω ότι τα καταφέρνω. Θα στο απαντήσω αυτό ξανά σε έναν χρόνο από τώρα. (Γελάει.) Σωματικά, αναγκαστικά κάνω πού γυμναστική για να μπορεί να αντέχει το σώμα μου και να μην πάθω τραυματισμό.
Αυτό είναι κάτι που συχνά δεν συνειδητοποιούμε για τους ηθοποιούς: ότι είναι απαραίτητο να έχουν καλή φυσική κατάσταση.
Το όργανό μας είναι η φωνή μας και το σώμα μας. Εγώ πάντα πήγαινα στο θέατρο δύο ώρες πριν, τώρα έρχομαι τρεις. Γιατί η μιάμιση ώρα είναι το ζέσταμά μου. Μετά, κανένα δίωρο είναι η αποθεραπεία μου. Η αποθεραπεία είναι μεγαλύτερη σε διάρκεια από την παράσταση. Η παράσταση είναι μόνο μιάμιση ώρα.
Με όλα αυτά που μου περιγράφεις, αναρωτιέμαι αν σε θυμώνει που καμία φορά υποτιμάται το επάγγελμά σου; Πολλές φορές υποβαθμίζεται ακόμα και θεσμικά.
Πολύ με θυμώνει και εξοργίζει. Αυτά που σου λέω τώρα ότι κάνω για την παράσταση είναι το τίποτα. Γιατί πρέπει να έχουμε μια καθημερινή άσκηση και εξάσκηση. Πάρα πολλή μελέτη, πάρα πολλή δουλειά. Δεν θα βάλω μέσα τον ψυχολογικό παράγοντα, γιατί οι βουτιές που γίνονται είναι φοβιστικές κάποιες φορές. Ιδιαίτερα στην περίοδο των προβών γιατί στην παράσταση έχεις ένα έτοιμο υλικό και πάει. Με εξοργίζει γιατί για εμένα είναι σπουδαία αυτή η δουλειά που κάνουμε και πρέπει να την σεβόμαστε. Με εξοργίζει αυτή η απαξίωση και είναι σε πολλά επίπεδα. Δεν μου αρέσει καθόλου το ότι βλέπω ανθρώπους που δεν έχουν περάσει ούτε απ' έξω από δραματική σχολή να δηλώνουν ηθοποιοί. Σέβομαι ότι μπορεί κάποιος να έχει ταλέντο. Δεν είναι όμως μόνο αυτό η δουλειά του ηθοποιού.
Ίσως είναι και η εποχή των social media που δημιουργούν μια πλασματική δύναμη σε κάποιους. Εσύ ασχολείσαι με αυτά;
Αν δεν ήμουν ηθοποιός δεν θα ασχολιόμουν ποτέ. Με το Facebook δεν τα πολυκαταφέρνω. Χρησιμοποιώ το Instagram γιατί κάποιες φορές μου αρέσει να ανεβάζω κάποια πράγματα αλλά το χρησιμοποιώ κυρίως για τη δουλειά μου. Αλλιώς δεν θα είχα κανέναν λόγο να έχω social media. Πολύ ωραία και χρήσιμα είναι όλα τα πράγματα αλλά είναι και πολύ εύκολο να λειτουργήσει προβληματικά. Βεβαίως είναι και επάγγελμα για κάποιους ανθρώπους, δεν μπορώ να μη το σεβαστώ αυτό. Εμένα αυτό που με ενοχλεί είναι ότι ο καθένας μπαίνει και γράφει ό,τι θέλει: βρίζει, καταριέται. Εμένα δεν μου έχει συμβεί και νομίζω δεν θα μου συμβεί και εύκολα γιατί δεν δίνω αυτό το δικαίωμα. Δεν νομίζω ότι ασχολούνται τόσο πολύ με εμένα στα social media και δεν με νοιάζει.
Αυτό που με ανησυχεί είναι τι πρότυπο δίνουμε στους νέους ανθρώπους. Όταν δούλεψα κάποια στιγμή με τον Γιάννη Μπέζο, θυμάμαι ότι έλεγε συχνά τη λέξη "ευθύνη". Έχουμε ευθύνη εμείς που έχουμε μια παραπάνω προβολή για το τι λέμε και πώς το λέμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα παίξω τον ρόλο του καλού και του σωστού, γιατί έχω ευθύνη και ως προς τον εαυτό μου. Έχουμε ευθύνη, πρώτα στον εαυτό μας και μετά στους άλλους.
Θεωρώ πάντως ότι δεν είναι ότι δεν ασχολούνται με τα social media σου αλλά ότι έχεις επιλέξει να προστατέψεις το κομμάτι της προσωπικής σου ζωής.
Άρχισα να σκέφτομαι τι στάση θέλω να κρατήσω όταν άρχισα να κάνω τηλεόραση. Γιατί την περίοδο που έκανα μόνο θέατρο δεν τέθηκε ποτέ τέτοιο θέμα. Ξεκίνησα να δουλεύω το 2000, τηλεόραση έκανα το 2007. Δεν δυσκολεύτηκα ποτέ να προφυλάξω την προσωπική μου ζωή γιατί μου ήταν πάρα πολύ ξεκάθαρο ότι είναι δική μου. Προσωπική ζωή δεν εννοώ μόνο τις ερωτικές σχέσεις αλλά τους φίλους μου, πού βγαίνω, με ποιους είμαι, πώς ντύνομαι. Στα social media υπάρχει ένα ανοριοθέτητο. Αλλά νομίζω στους ανθρώπους -εμένα καθόλου- αρέσει η κλειδαρότρυπα. Δεν ντρέπομαι να ξέρουν την προσωπική μου ζωή, απλά δεν θέλω και έτσι δεν συμβαίνει.
Είναι κάτι που κουβαλάς από το σπίτι σου και έχει να κάνει με τον τρόπο που μεγάλωσες;
Οι γονείς μου έχουν πει πολλά πράγματα γενικώς. Ως προς αυτό, δεν νομίζω ότι το επικοινώνησαν τόσο με λόγια όσο με πράξεις. Έβλεπα κυρίως πώς ζούσαν οι ίδιοι. Φυσικά και υπάρχει η νοοτροπία "τι θα πουν οι άλλοι". Εμένα δεν με ενδιέφερε ποτέ στη ζωή μου ούτε τι θα πουν οι άλλοι ούτε τι κάνουν οι άλλοι. Το πήρα από τους γονείς μου αυτό: τα εν οίκω μη εν δήμω. Θα σου πω και το άλλο, που λέγεται συχνά, θέλω ότι πληροφορία υπάρχει για εμένα να είναι μέσω της δουλειάς μου. Δεν πιστεύω ότι το άλλο πουλάει, ότι θα μου φέρει εισιτήρια στο θέατρο. Θα μου φέρει μια καλή παράσταση και μια καλή ερμηνεία.
Άλλωστε το "όνομα" είναι κάτι που χτίζεται στον χρόνο.
Φυσικά. Η δουλειά μας είναι μόνο διάρκεια. Είναι μαραθώνιος, δεν είναι 100αρι. Χρήσιμο το 100αρι και σημαντικό αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Στη διάρκεια φαίνεται όλο.
Διαβάστε επίσης: Κόρα Καρβούνη: "Δεν είναι όλες οι γυναίκες στην ίδια θέση στην Ελλάδα"
