Ισχυρίζεται ότι υπάρχει Ένας άλλος κόσμος εκεί έξω και, ναι, είναι εντελώς δικός του. Αξίζει να τον ανακαλύψεις, αφού φαντάζει σαν ό,τι πιο ενδιαφέρον πρόκειται να δεις αυτό τον καιρό
Τρία χρόνια μετά το επιτυχημένο Αν... το νέο κινηματογραφικό στοίχημα του Χριστόφορου Παπακαλιάτη, το οποίο θα προβληθεί πολύ σύντομα στις σκοτεινές αίθουσες ανά την επικράτεια, κουβαλάει οσκαρική λάμψη αλλά και την υπόσχεση να εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς
για τον –αναγεννημένο τον τελευταίο καιρό, είναι η αλήθεια– ελληνικό κινηματογράφο. Ο τίτλος της νέας αυτής προσπάθειας είναι Ένας άλλος κόσμος. Ιδού τι μας εξομολογήθηκε ο δημιουργός της για την ταινία του, αλλά και για όλα αυτά που τον ορίζουν ως καλλιτέχνη και κυρίως ως άνθρωπο.
Σε τι φάση είναι η ταινία; Είναι όλα έτοιμα για την πρεμιέρα ή ακόμα δουλεύετε πράγματα;
Κοίτα, η ταινία είναι έτοιμη. Το θέμα όμως είναι ότι όσο με αφήνεις, τόσο ψάχνω να βρω κάτι για να διορθώσω. Κατά μια έννοια, ευτυχώς που πλησιάζει η πρεμιέρα, γιατί αλλιώς οι συνεργάτες μου θα πήγαιναν να ξηλώσουν τα μηχανήματα προκειμένου να σταματήσω να αλλάζω πράγματα (γέλια).
Είσαι εύκολος συνεργάτης;
Νομίζω πως ναι. Σίγουρα είμαι αυστηρός – και απαιτητικός. Και θέλω να ξέρω ότι είμαστε στο ίδιο μήκος κύματος με τον άλλο. Άπαξ και καταλάβω ότι σέβεσαι, αγαπάς και αγωνιάς γι’ αυτό που κάνουμε είμαι πολύ εύκολος. Αν όμως καταλάβω ότι αυτό που κάνουμε δε σε αφορά, τότε θα νιώσω μόνος, θα με πιάσει ανασφάλεια, μετά θυμός, κατόπιν αδιαφορία και στο τέλος... έφυγες. Γενικά όμως, επειδή είμαι πολύ αναλυτικός όταν εξηγώ αυτό που έχω στο μυαλό μου, τα πράγματα συνήθως κυλούν ομαλά.
Πόσο καιρό δουλεύεις τη συγκεκριμένη παραγωγή; Η αλήθεια είναι ότι σε είχαμε χάσει τελευταία.
Εδώ κοντεύω να χάσω εγώ εμένα, δε θα με χάσετε εσείς; (γέλια) Μολονότι μιλάμε για δύο χρόνια, έχω την αίσθηση ότι έχει περάσει πολύ περισσότερος καιρός. Χρειάστηκε ένας χρόνος προετοιμασίας για την παραγωγή και τα γυρίσματα κι ένας χρόνος για μοντάζ και ό,τι έπεται των γυρισμάτων. Η ταινία είχε πολλές απαιτήσεις, δυσκολίες, ταξίδια.
Πώς προέκυψε η συνεργασία με τον πρωταγωνιστή του Χωρίς μέτρο, Τζ. Κ. Σίμονς;
Όλα έγιναν πριν από τη βράβευσή του με Χρυσή Σφαίρα και Όσκαρ Β' Αντρικού Ρόλου. Είχε πάρει το σενάριο από τον ατζέντη του, του άρεσε και επικοινωνήσαμε. Όλα έγιναν πολύ απλά. Τόσο απλά, που στην αρχή δεν το πίστευα.
Ήταν εύκολη η συνεργασία μαζί του;
Εύκολη και βατή. Είναι ένας ιδιαίτερα ευγενικός, ταλαντούχος και επικοινωνιακός άνθρωπος. Καταλάβαμε αμέσως ο ένας τον άλλο και εξαρχής είχαμε κοινό στόχο. Τέτοιες συνεργασίες σού μαθαίνουν πάντα πολλά πράγματα.
Εκτός από τον Τζ. Κ. Σίμονς, στην ταινία εμφανίζονται η Ουγγαρέζα Άντρεα Όσβαρτ αλλά και ο Αραβοϊσραηλινός Τοφίκ Μπαρχόμ. Για ποιο λόγο επέλεξες τρεις ξένους ηθοποιούς για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους; Δε θα μπορούσαν να τους ερμηνεύσουν Έλληνες ηθοποιοί;
Όχι, γιατί ήθελα να συνδυάσω διαφορετικές σχολές ηθοποιίας από διαφορετικές χώρες με διαφορετικό background. Το στόρι ήταν έτσι γραμμένο και εξαρχής αυτό ήταν ένα από τα ζητούμενα: να είμαστε όλοι ξένοι μεταξύ μας, ώστε να λειτουργήσει η διαφορετικότητα.
Η συνέχεια στη σελίδα ΙΙ
H επιλογή ξένων ηθοποιών μήπως έχει να κάνει και με τη φιλοδοξία η ταινία να πάρει διανομή στο εξωτερικό και να συμμετάσχει σε διεθνή φεστιβάλ;
Κοίτα, ποτέ κανένας δημιουργός δε θα σου αρνηθεί ότι επιθυμεί κάτι τέτοιο, για τον απλούστατο λόγο ότι κάθε δημιουργός θέλει πάντα το καλύτερο για το «πόνημά» του. Ωστόσο, όταν γράφω κάτι, δε λειτουργώ σαν ατζέντης, ούτε σαν την επιτροπή κάποιου φεστιβάλ. Μακάρι όμως η ταινία να πάει καλά στο εξωτερικό.
Αλήθεια, ποια είναι η γνώμη σου γι’ αυτό που ο βρετανικός Guardian έχει βαπτίσει «Greek Weird Wave»; Για δημιουργούς όπως ο Γιώργος Λάνθιμος, η Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη, ο Αλέξανδρος Αβρανάς κ.ά.;
Στην τέχνη υπάρχει χώρος για όλους, Ξέρεις, είναι χιλιάδες οι τρόποι με τους οποίους ένας σκηνοθέτης μπορεί να αφηγηθεί μια ιστορία. Όποιος αξίζει προχωράει και όσο πιο γνήσιο είναι αυτό που κάνει, τόσο το καλύτερο. Από τους σκηνοθέτες που ανέφερες ο καθένας έχει τη δική του ταυτότητα και υπηρετεί τίμια αυτό που κάνει. Τώρα, όσον αφορά τίτλους, χαρακτηρισμούς και «παρατάξεις», τι να σου πω... είμαι μάλλον αντίθετος με όλα αυτά. Όσο δε θέλω να με βάζουν σε καλούπια, άλλο τόσο αποφεύγω να βάζω κι εγώ τους άλλους.
Δε θα ήθελες όμως έστω και λίγο να βρίσκεσαι στη θέση του Λάνθιμου;
Δε θα ήθελα να είμαι στη θέση κανενός. Μου αρέσει πολύ η θέση όπου βρίσκομαι και έχω δουλέψει σκληρά γι’ αυτήν. Τον Γιώργο τον εκτιμώ και τον θαυμάζω ιδιαίτερα επειδή αυτό που κάνει είναι πολύ προσωπικό, άρα και αληθινό. Ειδικά με την τελευταία του ταινία, τον Αστακό, θεωρώ ότι κατάφερε κάτι πάρα πολύ δύσκολο: να ακουμπήσει με έναν τόσο ιδιαίτερο τρόπο θέματα που μας αφορούν όλους.
Νιώθεις ότι η οικονομική κρίση λειτουργεί ενάντια ή, αντίθετα, βοηθά με τον τρόπο της στη γέννηση νέων καλλιτεχνικών προτάσεων;
Δε νομίζω ότι η οικονομική κρίση καθορίζει την τάση ή την ανάγκη ενός καλλιτέχνη. Η τάση και η έμπνευση είναι πολύ εσωτερικά πράγματα και έχουν να κάνουν με τον ψυχισμό που κουβαλάει ο καθένας. Ένα γεγονός, όπως μια οικονομική κρίση, ένας πόλεμος ή μια κοινωνική αλλαγή, θα αποτελέσει σίγουρα «φόντο» για έναν καλλιτέχνη: θα διαμορφώσει και θα σχηματίσει το έργο του. Ποτέ, όμως, δεν είναι αυτοσκοπός.
Με δεδομένο ότι το Αν... πήγε καλά τόσο εισπρακτικά όσο και σε επίπεδο κριτικών, έχεις περισσότερο άγχος για την πορεία του Ένας άλλος κόσμος;
Θα ήθελα να σου πω το αντίθετο, αλλά η αλήθεια είναι ότι, ναι, έχω περισσότερο άγχος. Η σύγκριση είναι αναπόφευκτη, ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη ότι έγραψα, έπαιξα και σκηνοθέτησα και τις δύο ταινίες. Όμως υπάρχει μια λεπτομέρεια που με κάνει να νιώθω λίγο πιο ήρεμος: ποτέ ένα βήμα προς τα μπρος δεν είναι το ίδιο με το προηγούμενο. Το Ένας άλλος κόσμος είναι για μένα αυτό το επόμενο βήμα. Κάνοντάς το, άλλαξα κι εγώ ο ίδιος σε πολλά.
Στην ταινία καταπιάνεσαι με θέματα όπως η οικονομική κρίση, το μεταναστευτικό, ο αναδυόμενος φασισμός, τα εργασιακά και το πώς αυτά επηρεάζουν τρεις γενιές ανθρώπων στην Ελλάδα του σήμερα. Πιστεύεις ότι η κατάσταση που βιώνουμε ίναι πιο σκληρή για τους νέους ή για τους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους;
Για όλους οι συνθήκες είναι απάνθρωπες. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο στην Ελλάδα. Υπάρχει μια γενικότερη ταραχή σε ολόκληρο τον κόσμο. Όμως παντού υπάρχει ένα κοινό σημείο αναφοράς: η ανάγκη του ανθρώπου για συναίσθημα. Τον ψυχισμό μπορείς να τον αλλάξεις, να τον επηρεάσεις, να τον διαστρεβλώσεις. Τη φύση όχι.
Πώς βλέπεις τις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις που ζούμε τον τελευταίο χρόνο;
Με τρεις μόνο λέξεις: τραγικές, αντιφατικές και ανισόρροπες.
Η συνέχεια στη σελίδα ΙΙΙ
Παρατηρώντας κανείς το έως τώρα έργο σου, θα έλεγε ότι ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής είναι ο έρωτας. Τι είναι αυτό που σε συναρπάζει τόσο πολύ στο συγκεκριμένο ζήτημα;
Μα όλα δεν ξεκινούν από τη στιγμή της έλξης ανάμεσα σε δύο ανθρώπους; Κι εν συνεχεία η διαμόρφωση αυτής της έλξης δεν καθορίζει τόσες ζωές; Ο έρωτας ήταν πάντα ένα όχημα για να αφηγηθώ αυτά που ήθελα. Η έλξη αποτελούσε πάντα το άλλοθι και η σχέση πάντα την αρχή για μια ιστορία. Τόσο απλά.
Από την άλλη, γιατί σε γοητεύει τόσο η απαγόρευση στον έρωτα; Επειδή σου εξασφαλίζει πάντα αξιοποιήσιμο «υλικό» στη μυθοπλασία ή επειδή έτσι τον βιώνεις κι εσύ;
Πού ξέρεις... μπορεί να τον βίωνα έτσι για να έχω υλικό να εμπνέομαι (γέλια). Πλάκα κάνω! Ειλικρινά, δεν ξέρω. Η αλήθεια είναι πως, όποτε βλέπω κάτι να απαγορεύεται, νιώθω ότι περιορίζεται η ελευθερία μου και αυτόματα μου γεννιέται η ανάγκη να το μετατρέψω σε μύθο.
Στις 23 Δεκεμβρίου γίνεσαι 40 ετών. Για έναν καλλιτέχνη που, κακά τα ψέματα, έχτισε την καριέρα του ως «ζεν πρεμιέ» τι σημαίνει αυτό; Σε τρομάζει ή αποτελεί αφορμή για περαιτέρω κινητοποίηση; Για να αγωνιστείς δηλαδή να αποβάλεις την ταμπέλα αυτή…
Κατ’ αρχάς, το «ζεν πρεμιέ» φεύγει από μόνο του με το χρόνο. Ωστόσο, γιατί να πρέπει να αρνηθώ ή να πρέπει να αποβάλω ένα χαρακτηρισμό που είχα πριν από χρόνια από τη στιγμή που αυτός ουδέποτε λειτούργησε ως τροχοπέδη σε ό,τι κι αν έκανα; Αν το καλοσκεφτείς, είχα την τύχη στα 24 μου να γράψω το πρώτο μου σενάριο κι αυτό να μου ανοίξει το δρόμο για τις πρώτες δικές μου δουλειές. Μετά, στα 28 μου, άρχισα να σκηνοθετώ τις δουλειές αυτές και να έχω την ελευθερία να εκφράζομαι όπως επιθυμούσα. Κατόπιν συνέχισα να εξελίσσω ό,τι έκανα και κάπως έτσι φτάσαμε στο σήμερα. Αν ένας άνθρωπος κουβαλά πολλά χαρακτηριστικά κι αυτά αλληλοσυμπληρώνονται, γιατί να θέλει να ξεφορτωθεί κάποιο από αυτά; Εκτός, φυσικά, κι αν είναι κομπλεξικός. Εγώ ποτέ δεν ήμουν.
Είσαι σχεδόν 25 χρόνια στο χώρο. Γενικά θεωρείς ότι τα Μέσα σου έχουν συμπεριφερθεί καλά όλα αυτά τα χρόνια;
Σε γενικές γραμμές θεωρώ ότι απλά κάποιοι άνθρωποι έκαναν τη δουλειά τους. Άλλες φορές καλά, άλλες, πάλι, όχι και τόσο καλά.
Ωστόσο, έχεις νιώσει ποτέ κάποιοι να ξεπερνούν τα όρια;
Όχι. Αν εξαιρέσουμε κάποια μεμονωμένα περιστατικά, τα όρια δεν ξεπεράστηκαν ποτέ σε βαθμό που να με καθορίσει. Όμως να σου πω κάτι; Εμένα το μόνο που με ένοιαζε πάντα ήταν πρώτα να γράψω αυτό που έχω στο κεφάλι μου, μετά να το φτιάξω σε εικόνα και τέλος να το αφηγηθώ, είτε στην τηλεόραση είτε στο σινεμά. Επί της ουσίας δε με ένοιαζε ποτέ κάτι άλλο. Μπορεί να επηρεαζόμουν για λίγο από κάποιο δημοσίευμα, κατά βάθος όμως δεν έδινα δεκάρα.
Έχεις φτάσει ποτέ στο σημείο να πεις «τα παρατάω» λόγω κάποιας κατάστασης που βίωσες, λόγω κάποιου δημοσιεύματος ή παραείσαι εγωιστής για να πεις κάτι τέτοιο;
Ποτέ. Και όχι λόγω εγωισμού. Είναι σαν να με ρωτάς αν θα έφτανα στο σημείο να παρατήσω τον ίδιο μου τον εαυτό επειδή δεν αρέσω σε κάποιους. Πρέπει να καταλάβεις ότι για μένα αυτό που κάνω δεν είναι καριέρα, αλλά τρόπος ζωής. Αν κάποτε πω ότι τα παρατάω, θα είναι επειδή θα έχω βρει κάτι άλλο που θα με κάνει ευτυχισμένο.
Σε τι νομίζεις ότι έχεις αλλάξει στο πέρασμα του χρόνου;
Στον τρόπο σκέψης, στον τρόπο που βλέπω τα πράγματα γύρω μου. Φυσικά, ρόλο σε αυτό παίζει και η κρίση.
Αλήθεια, φοβάσαι το χρόνο;
Δε με φοβίζει ακριβώς, πιο πολύ με ξεβολεύει. Είναι λες και, όσο μεγαλώνουμε και γνωρίζουμε τον τρόπο που λειτουργούν κάποια πράγματα, να μαθαίνουμε να τα αγνοούμε. Ή, για κάποιο λόγο, τα πράγματα αυτά δε σου δίνουν πια την ίδια χαρά με παλιά. Άρα, μοιραία αναζητάς άλλους τρόπους έκφρασης και άλλους τρόπους για να νιώσεις χαρούμενος. Φαντάζομαι ότι όλο αυτό σημαίνει «μεγαλώνω».
Επιχειρώντας έναν απολογισμό των 25 χρόνων που ασχολείσαι με αυτή τη δουλειά, τι θα έκανες διαφορετικά; Τι θα έκανες με μεγαλύτερη επιμονή και εντέλει για τι νιώθεις υπερήφανος;
Ειλικρινά δε θα άλλαζα τίποτα. Και ξέρεις γιατί; Γιατί δεν ντρέπομαι για τίποτα από αυτά που έχω κάνει στη ζωή μου. Όλα έγιναν και γίνονται για κάποιο λόγο. Εξάλλου, ακόμα και τα λάθη, η αφέλεια ή η ανωριμότητα που χαρακτηρίζουν κάποιον σε νεαρή ηλικία, αποτελούν βάσεις γι’ αυτό που θα γίνει κάποια στιγμή.
Ποια είναι η μεγαλύτερη εμμονή σου δημιουργικά;
Το γράψιμο, χωρίς δεύτερη κουβέντα. Χωρίς αυτό δεν μπορώ να υπάρξω. Αλλά και τα γυρίσματα είναι εξίσου ζωτικά και απαραίτητα για μένα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά την πρώτη φορά –στα 15 μου– που βρέθηκα σε πλατό. Είχα νιώσει λες και είχα βρει το μέρος όπου ήθελα να περάσω την υπόλοιπη ζωή μου. Το αίσθημα εκείνο πολλές φορές το βιώνω ακόμη και σήμερα.
Αν μπορούσες να ταξιδέψεις στο χρόνο, τι συμβουλή θα έδινε ο σημερινός σου εαυτός στον 20χρονο Χριστόφορο;
Να μην τον νοιάζει πολύ τι λένε οι άλλοι και ότι η αμφισβήτηση είναι πάντα μέσα στο παιχνίδι. Αλλά μάλλον δε θα με άκουγε και, μεταξύ μας, καλά θα έκανε! Δεν μπορείς να έχεις τέτοιες απαιτήσεις από ένα παιδί 20 χρονών (γέλια).
Info:
Η ταινία Ένας άλλος κόσμος θα προβληθεί στις ελληνικές αίθουσες στις 17/12 και στο εξωτερικό με τον τίτλο Worlds Apart. Πρωταγωνιστούν ακόμη οι Άντρεα Όσβαρτ, Μαρία Καβογιάννη, Μηνάς Χατζησάββας, Τοφίκ Μπαρχόμ και Νίκη Βακάλη.
