Αν προσπαθήσεις να τον αποκωδικοποιήσεις από ένα μόνο πρίσμα, θα χάσεις σίγουρα ένα σπουδαίο τμήμα της ειλικρινά πολυσχιδούς προσωπικότητας του. Ο Philip Tsiaras δεν χωράει σε καλούπια. Δεν νομίζω ότι θα τα προτιμούσε κιόλας. Η αλήθεια του είναι η εικόνα που αντικρίζει κάθε φορά που βρίσκεται εντός του ατελιέ του. Εκεί αναμετράται με τις δυνάμεις απέναντι σε έναν καμβά, πάνω στον οποίο γεννάται η ποίηση της αυθεντικής Τέχνης.
Γεννημένος στη Βοστώνη, ο σημαντικότερος Έλληνας καλλιτέχνης της γενιάς του έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από 80 ατομικές εκθέσεις με την ιδιοσυγκρασία του να συντίθεται από ένα αρτιστίκ κράμα ζωγραφικής, φωτογραφίας, κεραμικής τέχνης και φυσικά ποίησης. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Τέχνη κυλά στον αίμα του. Και άδικο δεν θα είχε. Αρνούμενος να περιοριστεί σε ένα μόνο εύρος μέσων – αυτή είναι μία από τις συμβουλές που κρατά σαν φυλακτό από την δεκαετή (επαγγελματική) συνύπαρξή του με τον κορυφαίο Έλληνα καλλιτέχνη, Λούκα Σαμαρά, ο ταλαντούχος κύριος Tsiaras μετρά σημαντικές διακρίσεις στο βιογραφικό του με τις περγαμηνές του να περιλαμβάνουν δύο National Endowment Grants for Arts και το χρυσό μετάλλιο Generali Assicurazioni για το "Civilita" της Βενετίας.
Πιστεύει στις δυνάμεις του, (ανα)γνωρίζει το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του, αγκαλιάζει την ρομαντική εκδοχή του εαυτού του, επιτρέπει στον έρωτα – σε συνδυασμό με το μυαλό του – να λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη των έργων του. Η τελευταία του αναδρομική έκθεση στη The Blender Gallery, Tsiaras, Poseidon & The Hyperbolic Hors, έθετε το άλογο σε πρώτο πλάνο. Ένα πλάσμα, με το οποίο ο Philip Tsiaras μοιράζεται παραπάνω από μία αρετές.
Πότε άρχισε να καλλιεργείται αυτή η ιδιαίτερη επικοινωνία σου με το άλογο;
Ήταν το 1980, νέος και γεμάτος ρώμη, όταν κλήθηκα να φωτογραφίσω ευγενή άλογα σε μία ιδιωτική βίλα στο Μεξικό. Κάποια στιγμή, αποφάσισα ότι θα ήθελα να ανέβω πάνω σε ένα άλογο, εντελώς γυμνός, και να φωτογραφηθώ σαν μεγάλος καλλιτέχνης. Η επιστροφή μου στη Νέα Υόρκη με βρήκε με την ιδιότητα του φωτογράφου και με μία ατέρμονη όρεξη να εντρυφήσω σε διαφορετικές μορφές τέχνης δημιουργώντας μία δική μου καλλιτεχνική ταυτότητα.
Τι θαυμάζεις στο άλογο;
Αρχικά, την ελευθερία που αποπνέει. Είναι ένα σκληρό ζώο, μυώδες και δυνατό. Και αυτό είναι από μόνο του κάτι άξιο θαυμασμού. Την ίδια στιγμή, υπό τους όρους του παγκόσμιου εκπολιτισμού, το άλογο υπήρξε το μέσο ανακάλυψης και μεταφοράς των ανθρώπων σε κάθε χώρα. Ήταν το άλογο η δίαυλος μέσω της οποίας τα ανθρώπινα υποκείμενα ήταν σε θέση να επικοινωνούν, να ταξιδεύουν, να προχωρούν σε κυριαρχία εκτάσεων. Το μέσο, διά του οποίου, ο πολιτισμός έφτασε σε κάθε γωνιά του τότε χάρτη. Επίσης, ονομάζομαι Φίλιππος, το οποίο σε πλήρη γλωσσική αποσύνθεση, σημαίνει φίλος του ίππου (γελάει).
Είναι μία αναδρομική έκθεση μία καλή ευκαιρία για ουσιαστική ενδοσκόπηση;
Φυσικά. Χαίρομαι που κάποιος το αντιμετωπίζει από αυτή την οπτική. Είναι μία μοναδική ευκαιρία να αναλογιστείς το δικό σου ταξίδι μέσα στα χρόνια, να παρατηρήσεις την προσωπική σου κίνηση – όπως εκείνη που ο καλπασμός του αλόγου γεννά, να διαπιστώσεις στην πράξη πόσο έχεις αλλάξει μέσα από την εμπειρία και τις διαφορετικές προσλαμβάνουσες που έχεις λάβει. Να αναρωτηθείς βλέποντας από μία εξωτερική οπτική γωνία γιατί προχώρησες σε εκείνο το βήμα την εκάστοτε χρονική στιγμή. Όμως, το γνωρίζει αυτό κανείς πραγματικά;
Υπάρχει και η έμπνευση της στιγμής...
Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Όταν δημιουργείς ένα έργο Τέχνης, είναι σαν οι κινήσεις σου να καθοδηγούνται από μία αόρατη δύναμη, την οποία δεν είσαι σε θέση να αντιληφθείς από την αρχή. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχω δει έργα μου και ούτε εγώ ο ίδιος δεν μπορώ θα θυμηθώ τι με είχε οδηγήσει στη γέννηση τους.
Λειτουργείς έτσι ως καλλιτέχνης;
Πολλές φορές. Όταν ξεκινάω να γράφω ένα κείμενο, έρχεται πάντα εκείνη η στιγμή (κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει το πότε), την οποία χαρακτηρίζω ως σημείο μηδέν. Η μούσα μου δεν είναι ένα συγκεκριμένο υποκείμενο, αλλά όλα τα ερεθίσματα που λαμβάνω στην καθημερινότητά μου.
Μίλησε μου για μερικά από αυτά...
Ο ερωτισμός είναι σίγουρα ένα. Ο κόσμος είναι ερωτικός – ελπίζω για τους περισσότερους. Η ιδιοσυγκρασία μου δομείται στο τρίπτυχο Love, Sex and Rock&Roll. Ο έρωτας είναι η κινητήρια δύναμη της ζωής.
Ακολουθείς την καρδιά σου, δηλαδή;
Ναι, αλλά το μυαλό μου πάντα είναι παρών σε κάθε μου βήμα.
Παρατηρώ τα έργα της έκθεσης του με προσοχή. Η αγάπη του στη λεπτομέρεια είναι εμφανής. Όπως και η αδυναμία του στα χρώματα. Εμπιστεύεται μεθοδικά τη δυναμική τους και την εκφραστικότητά τους. Το τελικό αποτέλεσμα τον δικαιώνει.
Στα έργα σου εμπιστεύεσαι τα χρώματα...
Αγαπώ τα χρώματα. Αισθάνομαι ότι η εικαστική μου δημιουργία είναι πλούσια σε φως. Το χρώμα είναι ερωτικό στοιχείο για εμένα, με τις έντονες αποχρώσεις να διεγείρουν το μυαλό μου. Στην κοσμοθεωρία μου, συμβολίζουν τα χρώματα της ζωής. Χωρίς να θέλω να φανώ επικριτικός απέναντι σε όσους κινούνται σε μονοχρωματικά μονοπάτια, θεωρώ ότι μέσω του χρώματος ένας καλλιτέχνης προσεγγίζει την πλήρη έκφρασή του.
Στα μάτια σου, το μαύρο είναι χρώμα;
Είναι συνώνυμο της κομψότητας, αρχικά (γελάει). Το μαύρο χωρά στη σύνθεση του χιλιάδες αποχρώσεις διαφορετικών χρωμάτων. Άλλωστε, υπάρχει και η μαύρη τρύπα του σύμπαντος. Δεν απορρίπτω το μαύρο χρώμα. Στην αρχή της καριέρας μου, ως επαναστατικός νέος, συνήθιζα να σχεδιάζω έργα σε σκοτεινές αποχρώσεις, αλλά πλέον έχω αποφασίσει ότι η ζωή είναι και θέλει χρώμα.
Επιλέγεις τα χρώματα των έργων σου με βάση τον ψυχισμό σου την εκάστοτε περίοδο;
Νομίζω, ναι. Αν δεν είσαι χαρούμενος, συνήθως θα κάνεις κάτι πιο επιθετικό και πιο επιθετικό στα εικαστικά σημαίνει μαύρο χρώμα. Δεν είναι τυχαίο. Κάθε χρώμα εναρμονίζεται με ένα συναίσθημα,"κουμπώνει" στην ιδιοσυγκρασία του.
Φυσικά, μία μόνο μορφή Τέχνης δεν θα ήταν αρκετή για τον ίδιο. Δεν το επιδίωξε ποτέ. Και δεν φοβήθηκε να εκτεθεί δοκιμάζοντας τις ικανότητες του σε ένα πολυποίκιλο εύρος μέσων. Άλλωστε, όπως ο ίδιος πιστεύει, μόνο αυτό το κράμα μπορεί να γεννήσει έναν αληθινό σύγχρονο καλλιτέχνη.
Δηλώνεις ζωγράφος, φωτογράφος, ποιητής, εικαστικός καλλιτέχνης. Πού συναντάς τον εαυτό σου;
Αυτό είναι κάτι που μου είχε επισημάνει ο Λούκας Σαμαράς, με τον οποίο συνεργάστηκα δέκα ολόκληρα χρόνια. "Μην επιτρέψεις ποτέ στον εαυτό σου να μείνει σε ένα μέρος. Ανακάλυψε τον κόσμο", μου είχε πει χαρακτηριστικά. Ένα μάθημα, το οποίο κρατώ μέσα μου και προσπαθώ να εφαρμόσω.
Σε αυτό το ρητό, συνοψίζεται και η δική σου πορεία...
Ξεκίνησα ως ποιητής, γιατί μου άρεσε να γράφω. Η ποίηση είναι για εμένα αυτό που ο Καρυωτάκης περιγράφει ως καταφύγιο που συχνά δυστυχώς φθονούμε.
Ξεκίνησε ως μουσικός, συνέχισε παράλληλα ως ποιητής και ζωγράφος. 15 ημέρες στο Πανεπιστήμιο της Columbia ήταν αρκετές για να συνειδητοποιήσω ότι τελικά δεν χρειάζεται να σπουδάσει κανείς δημιουργική γραφή για να μεταπλαστεί σε ποιητής. "Πιστεύω ότι εκεί δεν διδάσκεσαι το συναίσθημα και την ουσία που η Τέχνη και η γραφή απαιτούν, αλλά αποκτάς το θεωρητικό υπόβαθρο, το οποίο, αν και πολύτιμο, δεν σε μεταπλάθει σε πραγματικό καλλιτέχνη", υπογραμμίζει.
Είναι ο Καρυωτάκης ο αγαπημένος σου ποιητής;
Ναι, τον έχω μεταφράσει κιόλας. Κι αυτό ήταν κάτι αρκετά δύσκολο, χρειαζόταν να σκεφτείς πολύ ποια λέξη θα επιλέξεις και ποιο νόημα θα αποδώσεις.
Το φαντάζομαι. Όπως και στα έργα σου, η ποίηση του Καρυωτάκη επιδέχεται δεύτερης ανάγνωσης.
Εκεί είναι που γεννάται η πρόκληση της ορθής ερμηνείας. Στο παρελθόν, έχω μεταφράσει στα αγγλικά και έργα του Καβάφη, μόνο που εκεί η νοηματική γραμμή είναι ευθεία.
Λειτουργείς με την έμπνευση της στιγμής. Αυτό σε έχει φέρει στο να αλλάξεις ένα έργο ολοκληρωτικά σε μεταγενέστερο βαθμό;
Βέβαια. Προσπαθώ, όμως, να είμαι προσεκτικός σε αυτή τη διαδικασία. Υπάρχουν έργα, για τα οποία αδυνατώ πραγματικά να θυμηθώ τον τρόπο και τον λόγο σύλληψης τους. Δεν θέλω, όμως, να αλλοιώσω την ουσία τους. Τότε, θα είναι σαν να απαρνιέμαι το παρελθόν μου. Όταν παραμορφώνεις όλη την ιστορία σου, τότε στο τέλος της ημέρας δεν υπάρχεις ούτε εσύ, ούτε η ιστορία.
"Αν δεν μπορείς να κάνεις χιούμορ για τον εαυτό σου, τότε δεν είσαι αυθεντικός, αλλά προσποιητός", θα εκμυστηρευτεί με περίσσεια σιγουριά. Προσωπικά, συμφωνώ. "Έχω γνωρίσει πολλούς διεθνείς αστέρες στο εξωτερικό και όλοι τους είχαν ένα κοινό: ήταν προσιτοί και απλοί. Το πρόβλημα ξεκινάει όχι από τους σπουδαίους, αλλά από εκείνους που προσπαθούν να γίνουν και δεν μπορούν", συμπληρώνει.
Είσαι τελειομανής;
Στο γράψιμο, ναι.
Και πώς καταφέρνεις να ορίσεις πότε ένα έργο είναι έτοιμο;
Στην ποίηση, είναι πραγματικά δύσκολο, επειδή αισθάνεσαι ότι πάντα υπάρχει κάτι παραπάνω που έχεις να προσφέρεις. Στη ζωγραφική, η κατάσταση διαφοροποιείται. Μπορείς να πραγματοποιήσεις μικρές αλλαγές, να προσθέσεις ή να αφαιρέσεις, ανάμεσα στις εκθέσεις. Στην ποίηση, αντικατοπτρίζεις τον χρόνο που γράφεις – μέρα με τη μέρα, μπορεί να αλλάξει ακόμη και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείς.
Και σε πρακτικό επίπεδο, πότε κάτι μπορεί να δημοσιευτεί;
Τα deadlines είναι η σωτηρία μου (γελάει). Μπορεί αυτή η πίεση να φαντάζει αφόρητη σε μερικούς, στη δική μου περίπτωση, όμως, λειτουργεί ευεργετικά. Όταν πρέπει να παραδώσεις κάτι, εργάζεσαι διαφορετικά.
Είσαι, δηλαδή, του προγράμματος;
Μου αρέσει να γνωρίζω ότι πρέπει να κάνω κάτι συγκεκριμένο σε μία ορισμένη χρονική διάρκεια. Ότι αυτή τη στιγμή πρέπει να καταπιαστώ με ένα έργο ή ένα σύνολο έργων και να το παραδώσω.
Είναι σπουδαίο το να μπορείς να ζήσεις μέσα από την Τέχνη σου, θα υποστηρίξει. Δεν έχει άδικο. Ο ίδιος έχει μάλιστα περάσει από τη θεωρία στην πράξη. "Τα πρώτα δέκα χρόνια στη Νέα Υόρκη, ήταν ένα μικρό δράμα. Είναι μία συνθήκη που εν τέλει αγκαλιάζεις και αγαπάς, όχι εκείνη τη στιγμή, αλλά μεταγενέστερα. Και αυτή είναι μία σπουδαία νίκη”.
Αναφέρεις τον Λούκα Σαμαρά αρκετά συχνά. Τι κρατάς από τη μεταξύ σας συνδιαλλαγή;
Έζησα μαζί του μέχρι και το τέλος. Από συνεργάτες, γίναμε φίλοι, κάτι που μου επέτρεψε να τον γνωρίσω καλύτερα. Ο Λούκας Σαμαράς ήταν μία ιδιοφυία, με ό,τι χαρακτηριστικό συνεπάγεται αυτός ο χαρακτηρισμός. Ένας άνθρωπος πηγή έμπνευσης, αλλά και δύσκολος. Ήταν φειδωλός ως προς τα στοιχεία που σου έδινε, το να είσαι, όμως, στο πλευρό του ήταν ένα μάθημα από μόνο του.
Ο Σαμαράς με είχε συμβουλέψει δύο πράγματα: πρώτον, να μείνω στο κέντρο της Νέας Υόρκης, το Manhattan, καθώς ο παλμός της Τέχνης χτυπάει εκεί και δεύτερον να ζω αποκλειστικά από την ενασχόληση μου με τον κόσμο της δημιουργίας, όσο ανέφικτο κι αν φαίνεται στην αρχή. Γιατί, όταν διασπάσαι σε περισσότερες από μία δουλειές, τόσο περισσότερο αποσπάται η προσοχή σου από τον στόχο σου.
Διαχωρίζει τη θέση του από τους χομπίστες. "Νομίζουν ότι είναι καλλιτέχνες, αλλά δεν είναι. Όσο λιγότερο άγχος έχει (σ.σ. για βιοπορισμό), τόσο λιγότερη είναι και η έμπνευση που τελικά αποκτάς. Η απόρριψη είναι κάτι που υπάρχει στη φυσιολογική ροή ενός δημιουργού. Έχω βιώσει αρκετές, ακόμη και από τον σπουδαίο Σαμαρά".
Είσαι ένας άνθρωπος που ασχολείται επαγγελματικά με τη συγγραφή και την Τέχνη, δύο τομείς στους οποίους το AI σήμερα επελαύνει. Από ποια σκοπιά αντιμετωπίζεις την ανάμειξη του στα πεδία σου;
Για μένα, είναι ίσως ο μικρός θάνατος της Τέχνης. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι έχουμε ανάγκη από ένα τεχνολογικό κατασκεύασμα για να δημιουργήσουμε έργα υψηλότερου επιπέδου από τα δικά μας. Επίσης, δεδομένου ότι χρησιμοποιεί συγκεκριμένες φόρμες έρχεται στο προσκήνιο το ζήτημα της αντιγραφής του εκάστοτε καλλιτέχνη, της μίμησης και όχι της δημιουργίας. Η μοναδικότητα εξαφανίζεται, και αυτό είναι κάτι τρομακτικό. Όχι απλά, ανησυχητικό.
Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) ήρθε, βέβαια, για να μείνει. Ευελπιστώ, όμως, ότι θα γεννήσει ένα νέο κύμα κόσμου που θα αναζητά περισσότερο το αυθεντικό, το χειροποίητο, εκείνο που στη σύνθεσή του κρύβει τον μόχθο και τη ψυχή του δημιουργού.
Το παρόν του Philip Tsiaras συναντάται στο Λονδίνο και σε μία σειρά από έργα της ιδιωτικής του συλλογής που διατίθενται προς δημοπρασία από τον οίκο Sothebys. Μπορεί μέχρι στιγμής να μην είναι σε θέση να αποκαλύψει το επόμενο επαγγελματικό του βήμα, όμως, μία πρώτη γεύση μάς οδηγεί σε ελληνικά μονοπάτια ύψιστης πολιτιστικής αξίας.
