Θυμόμαστε: Οι κορυφαίες μούσες όλων των εποχών

Μοντέλα σχεδιαστών μόδας ή καλλιτεχνών που έγραψαν ιστορία, ταλαντούχες οι ίδιες ή απλά εξιδανικευμένες εικόνες θηλυκότητας, αυτές είναι μάλλον οι πιο σημαντικές μούσες που έχουν υπάρξει τελευταία. Κάποιες δημιούργησαν και οι ίδιες, κάποιες άλλες δημιούργησαν το χάος, ενώ μερικές μπόρεσαν μόνο να καταστρέψουν – συχνά μάλιστα τον ίδιο τους τον εαυτό μαζί με τον μέντορά τους. Λιγότερο ή περισσότερο τραγικές, επιτυχημένες με τον συμβατικό τρόπο ή δοξασμένες μόνο μετά θάνατο, αυτές οι γυναίκες σίγουρα ενέπνευσαν – και ακόμη συνεχίζουν να εμπνέουν.

Kate Moss
Μούσα του Marc Jacobs, ο οποίος της έδωσε τον ρόλο της πρωταγωνίστριας σε πολλά από τα πάλαι ποτέ shows του σχεδιαστή για τον οίκο Louis Vuitton, η σαραντάχρονη style icon έχει διατελέσει και μούσα εικαστικών καλλιτεχνών. Το 2002, μετά από προσωπική της επιθυμία, γνωρίστηκε με τον Lucian Freud ο οποίος τη ζωγράφισε γυμνή και έγκυο στην κόρη της, Lila Grace – ενώ ο μεγάλος εικαστικός ζωγράφισε και επάνω της, δύο φτερά στη μέση της συγκεκριμένα, τα οποία μάλλον πρέπει να είναι το πιο ακριβό tattoo του κόσμου (η αξία τους υπολογίζεται στο ένα εκατομμύριο λίρες). Επίσης, η Moss ίσως να είναι και ένα από τα ελάχιστα άτομα που έχουν δει από κοντά τον μυστηριώδη Banksy – το 2008, ο ίδιος φιλοτέχνησε το μοντέλο σε τεχνοτροπία a la Warhol και πούλησε το έργο του για 96.000 δολάρια, ενώ δύο χρόνια αργότερα εκείνη τον πλήρωσε 200.000 δολάρια για να ζωγραφίσει έναν τοίχο της – απέκτησε μάλιστα κλειδί για το διαμέρισμά της όσο διάρκεσε η φιλοτέχνηση του έργου. Περιττό βέβαια να αναφέρουμε ότι, πέραν όλων των παραπάνω, η Kate είναι και μια μούσα του στυλ για κάθε κορίτσι.

Alma Mahler
Περίπτωση ατόμου, η βιεννέζα socialite της belle epoque έχει υπάρξει σύζυγος, κατά σειρά εμφάνισης, του συνθέτη Gustav Mahler, του αρχιτέκτονα και ιδρυτή της σχολής Bauhaus, Walter Gropius και του λογοτέχνη Franz Werfel, ενώ στα πρώτα νιάτα της μετρά μια σχέση με τον Gustav Klimt, καθώς και μια αισθηματική περιπέτεια με τον εξπρεσιονιστή Oskar Kokoschka πριν επισημοποιήσει τη σχέση της με τον Gropius. Αν και η ίδια η Alma ήταν συνθέτις, άφησε την καριέρα της σε δεύτερη μοίρα μετά τον γάμο της με τον Mahler, ο οποίος σχεδόν “εξαναγκάστηκε” να δώσει σημασία στο ταλέντο της συζύγου του όταν ανακάλυψε την εξωσυζυγική της σχέση με τον Gropius. Σήμερα σώζονται μόλις 17 τραγούδια σε δική της σύνθεση. Εκτός από τους άντρες της ζωής της, πάντως, έχει εμπνεύσει και άπειρους συγγραφείς, θεατρικούς συγγραφείς, σκηνοθέτες, οι οποίοι έχουν δημιουργήσει με θέμα την ίδια και τη ζωή της. Τα δύο βιβλία, πάντως, που η Alma έγραψε για τον Mahler θεωρούνται σήμερα αναξιόπιστα ως πηγές και κυρίως προϊόντα της, προφανώς, πλουσιότατης φαντασίας της.

Audrey Hepburn
H ιστορία πάνω-κάτω ήδη γνωστή, ωστόσο ξεχωριστή: Νομίζοντας πως είχε ραντεβού με την Katharine Hepburn, ο Hubert de Givenchy αντίκρισε μέσα στο ατελιέ του, προς μεγάλη του έκπληξη, αντί για την καθιερωμένη σταρ, ένα κορίτσι με t-shirt και σανδάλια. Στην καθοριστική εκείνη στιγμή γεννήθηκε μια μεγάλη φιλία και μια συνεργασία που άφησε εποχή όχι μόνο στο σινεμά, αλλά στο ίδιο το Στυλ. Αν και η κορυφαία σταρ και style icon φορούσε δημιουργίες του και στην προσωπική της ζωή, στιγμές αποτυπωμένες στο φιλμ όπως αυτές του Breakfast at Tiffany's ή του Funny Face παραμένουν σημείο αναφοράς – και απόδειξη πως αυτή η σχέση μούσας-σχεδιαστή ξεπερνά τον χρόνο, όπως και τα ρούχα που παρήγαγε.

Kiki de Montparnasse
Γεννήθηκε νόθα και πάμφτωχη με το όνομα Alice Prin, το οποίο βέβαια όλοι αγνοούν – πράγμα που δεν στάθηκε ποτέ δυνατόν και για την ίδια. Η Kiki ξεκίνησε να ποζάρει γυμνή για γλύπτες σε ηλικία 14 ετών και σύντομα έγινε μούσα πολλών σουρεαλιστών καλλιτεχνών της δεκαετίας του '20. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει φυσικά ο Man Ray, ο οποίος έκανε την Kiki ερωμένη του και πρωταγωνίστρια σε πολλές από τις πιο διάσημες φωτογραφίες του. Εκτός από μούσα, πάντως, έχει υπάρξει και καλλιτέχνις (το 1927 έκανε μια έκθεση με έργα της, που έγινε sold out), ενώ η αυτοβιογραφία της το 1929 προλογίστηκε από τον Ernest Hemingway και το καμπαρέ της, Chez Kiki, στην σκηνή του οποίου εμφανιζόταν και η ίδια, ήταν το hot spot της ταραχώδους κι άκρως ενδιαφέρουσας εποχής της. Σύμβολο του μποέμ και δημιουργικού Παρισιού και φύσει αισιόδοξη, η Βασίλισσα του Montparnasse πέθανε το 1953 σε ηλικία 51 ετών.

Ines de la Fressange
Τη δεκαετία του '80, η κομψή γόνος αριστοκρατικής οικογενείας έγινε το πρώτο μοντέλο που υπέγραψε αποκλειστικό συμβόλαιο με τον οίκο Chanel. Μούσα του Karl Lagerfeld, η Ines ήρθε σε ρήξη με τον μέντορά της το 1989, μετά την απόφασή της να “δανείσει” τα χαρακτηριστικά της στην προτομή της Marianne, συμβόλου της γαλλικής δημοκρατίας – “δεν ντύνω ιστορικά μνημεία”, είχε δηλώσει εκείνος τότε. Πάντως, οι δυο τους συμφιλιώθηκαν με τον καιρό και η Ines μάλιστα περπάτησε στο catwalk της συλλογής Chanel για άνοιξη / καλοκαίρι 2011. Ξεχωρίζει, πάντως, ως περίπτωση μούσας που εξελίχθηκε σε δημιουργό, με τη δική της εταιρία και ένα πολύ ιδιαίτερο προσωπικό στυλ – σοφιστικέ, αλλά και προσγειωμένο. Το οποίο, μάλιστα, κατέγραψε το 2011 στο βιβλίο Parisian chic.

Victorine Meurent
Ο πίνακας Olympia του Edouard Manet (1863) προκάλεσε σκάνδαλο όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κοινό του Παρισιού, το 1865. Ο ζωγράφος είχε απαθανατίσει σε αυτόν τη μούσα του, Victorine Meurent, ως πόρνη μαζί με την υπηρέτριά της. Η σχέση των δυο τους άλλαξε τον κόσμο της τέχνης, όταν ο Manet λέγεται πως είδε για πρώτη φορά τη νεαρή μουσικό να τρέχει στον δρόμο. Σε όλη τη δημιουργική πορεία του, φιλοτέχνησε συνολικά εννέα πίνακες που την απεικονίζουν – γεγονός που τη μετέτρεψε σε πρόσωπο-σύμβολο της μετάβασης από τον ρεαλισμό, στον ιμπρεσιονισμό.

Patti Smith
Δύο παράξενα παιδιά ανακαλύπτουν το ένα το άλλο στη Νέα Υόρκη των late sixties και δημιουργούν, ο καθένας στο δικό του αντικείμενο, τέχνη που σύντομα θα άλλαζε το πρόσωπο της κουλτούρας από εκεί και τότε. Η Patti έφτιαχνε μουσική και στίχους-ποίηση, ο Robert Mapplethorpe τη φωτογράφιζε και μέσα από την πολύπλευρη και πολυτάραχη σχέση τους εκείνη έγινε μούσα του φωτογράφου που εντέλει κατέγραψε την underground / gay / S&M / sex σκηνή της Νέας Υόρκης των 70s – πριν το 1976, όταν εκείνος δολοφονήθηκε σε ένα loft. Η Smith έχει γράψει ένα βιβλίο, το Just Kids, με θέμα τη σχέση τους, ενώ έχει δηλώσει σχετικά: “Ήμουν το πρώτο μοντέλο του, γεγονός που με γεμίζει με υπερηφάνεια. Οι φωτογραφίες που μου τράβηξε περιέχουν βαθιά αγάπη και εμπιστοσύνη, που δεν διαχωρίζονται από την εικόνα. Η δουλειά του μεγεθύνει την αγάπη του για το θέμα του και το πάθος του με το φως”. Το συγκεκριμένο ενσταντανέ προέρχεται από μια κοινή φωτογράφηση των δυο τους το 1969, από τον Norman Seeff.

Giulieta Masina
Όταν γνωρίστηκαν με τον Federico Fellini, εκείνος έγραφε ραδιοφωνικές σειρές και εκείνη τους “δάνειζε” τη φωνή της. Ρόλοι όπως αυτοί της πόρνης Cabiria ή της Gelsomina στο La Strada (από όπου και η παραπάνω φωτο) καθιέρωσαν τη Masina ως κορυφαία ηθοποιό υπό την καθοδήγηση του αγαπημένου της συζύγου. Μετά από μια αρκετά μακρόχρονη απουσία, η επιστροφή της στη μεγάλη οθόνη με την Ιουλιέτα των Πνευμάτων, και πάλι σε σκηνοθεσία του Fellini, παραμένει προσωπικό favorite – και φανερή απόδειξη ότι οι αληθινά μεγάλοι έρωτες πάντα διαθέτουν, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, μια δημιουργική πλευρά.

Gala Diakonova
Αρχικά ήταν σύζυγος του σουρεαλιστή ποιητή Paul Eluard και ερωμένη του κορυφαίου ζωγράφου του κινήματος, Max Ernst – για ένα διάστημα, μάλιστα, έζησαν κι οι τρεις τους αγαπημένοι κάτω από την ίδια στέγη. Ωστόσο, όλα αυτά έγιναν παρελθόν για την γεννημένη στη Ρωσία μούσα, όταν γνώρισε τον κατά δέκα χρόνια νεότερό της, Salvador Dali. Λέγεται πως όταν συνέβη αυτό, ο ισπανός ζωγράφος ήταν ακόμη παρθένος ή ακόμη πως η σχέση του με την Gala ήταν η πρώτη που είχε με γυναίκα ή ακόμη πως πριν ο αγαπημένος του ήταν ο Lorca, που δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ο Dali είχε σχέση με γυναίκα... αλλά τι σημασία έχουν όλα αυτά; Μέσα στις δεκαετίες, κι ενώ εκείνη γερνούσε, ο αγαπημένος της την απαθανάτιζε μέσα από διάφορα έργα του ως θεά του έρωτα. Πολλές ανατριχιαστικές ιστορίες κυκλοφορούν για τον τρόπο που η Gala τον έλεγχε, τον απατούσε, τον απομυζούσε, τον κακοποιούσε, ακόμη, σωματικά. Λέγεται πως εκείνη ποτέ δεν έπαψε να συναντά τον Eluard και πως είχε πολλούς και κατά πολύ νεότερούς της εραστές. Δεν βαριέσαι, κανείς δεν είναι τέλειος – ούτε οι μούσες, ούτε οι καλλιτέχνες.

Anna Karina
Ο γάλλος auteur Jean-Luc Godard πρωτοείδε την δεκαεννιάχρονη δανέζα Anna Karina, σύμφωνα με τον σχετικό θρύλο, σε ένα διαφημιστικό για την Palmolive. Εκείνη ήταν ένα ανερχόμενο μοντέλο, το οποίο είχε συνεργαστεί με τους Pierre Cardin και Coco Chanel (λέγεται μάλιστα ότι η τελευταία την είχε βοηθήσει να επινοήσει το καλλιτεχνικό της όνομα με το οποίο όλοι την γνωρίζουμε σήμερα). Στα γυρίσματα της ταινίας του Godard Le Petit Soldat, το 1960, ξεκίνησε η σχέση τους η οποία έφτασε μέχρι τον γάμο, ένα χρόνο μετά. Αλλά δεν τελείωσε εκεί. Τη ζωή του ζεύγους φαίνεται πως “σκηνοθετούσε” το δράμα, κάτι που εκφράστηκε και στην ταινία Une femme est une femme. Στο διαζύγιο έφτασαν το 1965, αφού εκείνη πρωταγωνίστησε σε συνολικά οκτώ ταινίες του, και η αιτία του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί “δημιουργικές διαφωνίες” - εκείνος μάλλον περνούσε πολλές ώρες απορροφημένος με τη δουλειά του, πράγμα που δεν άρεσε καθόλου σε εκείνη. Όλα αυτά φυσικά δεν αναιρούν το γεγονός ότι η πανέμορφη Anna Karina παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα πιο εκφραστικά και χαρακτηριστικά πρόσωπα του κινήματος nouvelle vague και των αξεπέραστων ταινιών του.

Ilona Staller (Cicciolina)
Ο Jeff Koons είναι ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα της σύγχρονης τέχνης, αποθεώνοντας σταθερά το kitsch μέσα από τα αμφιλεγόμενα έργα του τα οποία, καθώς λένε οι γνώστες, αποτελούν ένα σχόλιο πάνω στον καταναλωτισμό της σύγχρονης άτιμης κοινωνίας (ο ίδιος τα διαψεύδει όλα αυτά). Κάθε αμφιλεγόμενο προηγούμενο, πάντως, στις αρχές της πολυτάραχης δεκαετίας του '90, ξεπέρασε η σειρά έργων Beyond Heaven, στην οποία ο αμερικανός εικαστικός απεικόνισε σε κάθε πιθανή και απίθανη στάση την πορνοστάρ, βουλευτίνα και τραγουδίστρια Ilona Staller, περισσότερο γνωστή με το “καλλιτεχνικό” της: “Cicciolina” - α, και τον εαυτό του επίσης. Όσο για τη γεννημένη στην Ουγγαρία μούσα, αξίζει να αναφέρουμε ότι συνέχισε να γυρνά ταινίες και όσο βρισκόταν στην ιταλική βουλή, έχει μείνει αξέχαστη για τους λόγους που εκφωνούσε με το ένα στήθος ακάλυπτο, ενώ και τα δύο της στήθη ήταν τα πρώτα που εμφανίστηκαν γυμνά live στην ιταλική τηλεόραση, το 1978. Εν τω μεταξύ, σε ένα κλασικό ενσταντανέ κατά το οποίο η ζωή μιμείται την τέχνη, ο καλλιτέχνης Koons παντρεύτηκε τη μούσα του Staller το 1991, αφήνοντας τους πάντες ακόμη πιο άναυδους. Το 1994, η μούσα πήρε τον γιο του ζεύγους, Ludwig, σε ηλικία 18 μηνών τότε, και έφυγε από τη Νέα Υόρκη για τη Ρώμη, παραβιάζοντας σχετική δικαστική εντολή. Αν και ο Koons κέρδισε την κηδεμονία το 1998, το παιδί παρέμεινε στην Ιταλία με τη μητέρα του, ενώ οι καβγάδες και τα δικαστήρια συνεχίστηκαν μέχρι το 2008. Κλασική περίπτωση ανεξέλεγκτης μούσας – από την άλλη, γίνεται να μην πληρώνεις τη διατροφή, κύριε, όταν τα έργα σου χτυπούν ρεκόρ ως τα πιο ακριβά πουλημένα από εν ζωή καλλιτέχνη;

Lee Miller
Πολλές σελίδες θα χρειάζονταν για να εξιστορηθούν οι πολλές ζωές που έζησε αυτή η μούσα. Όσο πιο σύντομα γίνεται, θα αναφέρουμε ότι η Lee ξεκίνησε ως κορυφαίο μοντέλο στη Νέα Υόρκη των 20s πριν μετακομίσει στο Παρίσι για να μαθητεύσει ως φωτογράφος στο πλευρό του Man Ray. Ο οποίος πάντα διάλεγε τις καλύτερες μούσες, όπως έχετε ήδη καταλάβει, και έτσι άρχισε να καταγράφει φωτογραφικά τη Lee και το μυστήριό της. Στο μεταξύ, και η ίδια γινόταν μια μεγάλη φωτογράφος, ενώ εμφανίστηκε και σε ένα φιλμ του φίλου της Jean Cocteau. To 1932, άφησε τον Man Ray και το Παρίσι, το 1934 βρέθηκε στο Κάιρο ως σύζυγος Αιγύπτιου επιχειρηματία και ερασιτέχνις φωτογράφος, μετά βαρέθηκε και βρέθηκε στο Λονδίνο όπου γνώρισε τον μετέπειτα δεύτερο σύζυγό της κ.λπ. κ.λπ. Όταν ήρθε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, εκείνη έγινε φωτογράφος / ανταποκρίτρια για τις εκδόσεις Conde Nast και κατέγραψε στιγμές μεγάλες (απελευθέρωση του Παρισιού) αλλά και φρικιαστικές (το Νταχάου). Μετά τον πόλεμο, στα 50s και τα 60s, η Farley Farm που αγόρασε μαζί με τον δεύτερο σύζυγό της, Roland Penrose, στο ανατολικό Σάσεξ, έγινε καταφύγιο για καλλιτέχνες όπως ο Picasso, ο Max Ernst και ο Man Ray, με τον οποίο καθώς φαίνεται παρέμειναν φίλοι. Η τελευταία τους συνάντηση έγινε το 1975, σε μια ρετροσπεκτίβα του Man Ray στο Institute of Contemporary Arts στο Λονδίνο. Εκείνος ήταν καθηλωμένος σε μια αναπηρική πολυθρόνα, η Lee Miller πάλευε με το μετατραυματικό στρες και τον αλκοολισμό μετά από όσα είχε δει με τα μάτια της και την κάμερα κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Edie Sedgwick
Γνωστή ως μια από τις πολλές μούσες του Andy Warhol, η πλούσια κληρονόμος λένε πως κατάφερε να ξοδέψει ολόκληρη την περιουσία της μέσα σε έξι μήνες. Παραμένει περίφημη για τις εμφανίσεις της στις underground ταινίες του καλλιτέχνη και για την μέχρι σήμερα αξεπέραστη αίσθηση του στυλ που την χαρακτήριζε. Η Edie έχει υπάρξει μούσα και για τους Velvet Underground (το “Femme Fatale” είχε γραφτεί για εκείνη), ενώ λέγεται ότι βρίσκεται και πίσω από τρία τραγούδια (το Just Like A Woman, το Leopard-Skin Pill-Box Hat και το Like A Rolling Stone) του Bob Dylan, με τον οποίο είχε μια μάλλον αδιευκρίνιστη και κάπως μυστηριώδη σχέση.

Tippi Hedren
H ψύχωση του Alfred Hitchcock με την πρωταγωνίστριά του πιθανόν να αποτελεί μία από τις πιο φρικιαστικές αληθινές ιστορίες του σινεμά. Ωστόσο, η στενή τους σχέση μέντορα-μούσας έχει αποτυπωθεί στην πιο εξιδανικευμένη της μορφή, όπως ίσως αξίζει να τη θυμόμαστε, μέσα από ταινίες-αριστουργήματα όπως τα Πουλιά (εξ ου και το publicity ενσταντανέ) και το Marnie.

Bebe Buell
Μοντέλο, τραγουδίστρια, playmate... Η Bebe ήταν όλα αυτά, σίγουρα, μα στην ιστορία έμεινε ως η γυναίκα στην οποία η Μούσα και η Groupie έγιναν ένα. Μητέρα της Liv Tyler μετά από μια σύντομη περιπέτεια με τον Steve Tyler, η Bebe έχει κατά καιρούς συνάψει στενές σχέσεις με τους (βαθιά ανάσα) Mick Jagger, Iggy Pop, David Bowie, Jimmy Page, Elvis Costello, David Cassidy, Todd Rundgren και John Taylor (επί εποχής Power Station). Η Penny Lane, ο χαρακτήρας που η Kate Hudson υποδύθηκε στο Almost Famous, έχει κυρίως βασιστεί στην Bebe. Η ίδια έχει περιγράψει την εποχή ως εξής: “Είχα τη φαντασίωση ότι ήμουν μια μούσα στο Παρίσι και έκανα παρέα με τον Toulouse Lautrec και τον Picasso. Απλά ακολούθησα την καρδιά μου. Δεν επιδίωξα το να έχω φίλο ή τίποτα τέτοιο. Ήμουν -πώς θα μπορούσες να με πεις;- ένας Forrest Gump του rock'n'roll. Έτυχε να βρίσκομαι στο σωστό σημείο, τη σωστή στιγμή”.