Τι γίνεται όταν αποφασίζεις στο τρένο της εργένικης ζωής σου να επιβιβάσεις κι ένα παιδί;
Ζούμε στην εποχή που ο αριθμός των εξωσωματικών έχει αυξηθεί κατακόρυφα και η κατάψυξη ωαρίων κοντεύει –αναγκαστικά– να γίνει trend. Οι περισσότερες από εμάς αφήνουμε τη δημιουργία οικογένειας «για αργότερα», όταν θα έχουμε φτάσει εκεί όπου θέλουμε επαγγελματικά, όταν θα έχουμε βρει αυτόν που ψάχνουμε συναισθηματικά – εάν τον βρούμε. Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Μαρκέλλα Καπλάνη, «οι γυναίκες πλέον νιώθουν ενδυναμωμένες, ασκούν το δικαίωμά τους στην ανεξαρτησία και την αυτάρκεια και, παρ’ ότι συνεχίζει να είναι ταμπού, περισσότερες από ποτέ επιλέγουν να μείνουν μόνες τους, όχι γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς, αλλά γιατί με αυτό τον τρόπο επιτρέπουν στον εαυτό τους περισσότερο χώρο για βελτίωση, δημιουργία και προσωπική ανάπτυξη». Τα γραφεία, τα μπαρ, οι αίθουσες συσκέψεων, το μετρό είναι γεμάτα γυναίκες που προχωρούν στη ζωή τους ανεξάρτητες από δεσμεύσεις, ελεύθερες και δυναμικές. Πόσο θα σε ξένιζε αν μάθαινες ότι πολλές από αυτές τις ανεξάρτητες και αδέσμευτες γυναίκες, όταν γυρίζουν στο σπίτι, πετούν το laptop για να διαβάσουν και να κοιμίσουν το παιδί που μεγαλώνουν μόνες τους;
Οικογενειακός προγραμματισμός
Ο αριθμός των μονογονεϊκών οικογενειών έχει αυξηθεί αρκετά τα τελευταία χρόνια ακόμα και στη χώρα μας. Σε μια κοινωνία που ανέθρεψε τα παιδιά της με το τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια», το τελευταίο σκέλος μεταφράζεται σήμερα σε ολοένα και πιο ελεύθερα σχήματα. Η προηγούμενη γενιά εγκαταλείπει την κοινωνική της επιθυμία να «φάει κουφέτα» και μέσα στην ολοκληρωτική κρίση αξιών που ζούμε εστιάζει στην ουσιαστική της αγωνία να δει το δέντρο της οικογένειας να πετάει καινούρια πράσινα κλαράκια. Μπαίνοντας σε μια φάση ζωής που δεν κοιτάζει πλέον τα προσχήματα, η παρέα του Πολυτεχνείου έχει βαρεθεί να περιμένει πότε θα γίνει γιαγιά και παππούς. Το ανέκδοτο που αναπαράγεται στα οικογενειακά τραπέζια είναι η απελπισμένη ατάκα: «Κάνε τουλάχιστον ένα παιδί και θα σ’ το μεγαλώσω εγώ». Ανέκδοτο, μέχρι να γίνει σε κάποιες περιπτώσεις μια πολύ απτή αλήθεια, με όλη τη σύγχυση αλλά και συγκίνηση που φέρνει πάντα.
Singlehood
«Αν και πλέον θεωρείται κατανοητή η επιλογή μιας δυναμικής και ανεξάρτητης γυναίκας να παραμείνει μόνη, συνεχίζει να είναι ιδιαίτερα επίμαχο το θέμα του δικαιώματός της να επιλέξει να γίνει μητέρα» επισημαίνει η Μαρκέλλα Καπλάνη. Σίγουρα είναι πολύ πιο εύκολο για τον περίγυρό της να δεχτεί την απόφασή της όταν εκείνη έχει ξεπεράσει τα πρώτα -άντα και τα περιθώριά της να γίνει μητέρα έχουν στενέψει. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι διαφορετικό να αποφασίζεις εσύ για το σχήμα ζωής ενός άλλου μικρού ανθρώπου. Κι όταν η επιλογή είναι καθαρά δική σου, χωρίς το ισοζύγιο της κοινής πορείας με ένα σύντροφο, υπάρχουν πάντα κενά που θα δημιουργήσουν χώρο για αμφισβήτηση.
«Η κατάκριση υπάρχει ιδίως όταν μια γυναίκα αποφασίσει συνειδητά να “βάλει το παιδί της σε αυτή τη διαδικασία αντίξοων συνθηκών”, ενώ μπορεί πιο εύκολα να δικαιολογηθεί στην περίπτωση που καταλήξει να μεγαλώνει ένα παιδί μόνη της αν αρχικά υπήρχε η προοπτική της παρουσίας ενός πατέρα. Αν και ο περίγυρος έχει την τάση να προστατέψει τη γυναίκα που επιλέγει το δρόμο της μονογονεϊκής οικογένειας, είναι σύνηθες για μια κοινωνία να πασχίζει να διατηρήσει τις αξίες που έχουν τεθεί ως σωστές. Μία από αυτές είναι ο γάμος, με επίκεντρό της το ζευγάρι και τη συντροφικότητα» τονίζει η ειδικός και συνεχίζει: «Η καθηγήτρια Bella DePaulo, κοινωνική ψυχολόγος, επινόησε τον όρο “singlism” για να περιγράψει το φαινόμενο που παρατηρείται σε σχέση με το γάμο και τη συντροφικότητα η κοινωνία να προσπαθεί να προστατεύσει αυτόν το θεσμό με το να υποβιβάζει την επιλογή της ανεξαρτησίας και ειδικότερα της γυναίκας που επιλεγεί να μεγαλώσει ένα παιδί μόνη της».
Βέβαια, μαζί με το δικαίωμα της επιλογής έρχεται και το βάρος της ευθύνης. Είναι πραγματικά μοναχικός ο δρόμος όταν πρέπει να πάρεις κρίσιμες αποφάσεις για τη ζωή και την υγεία του παιδιού σου, όταν πρέπει να «κουβαλήσεις», χωρίς να μοιράζεσαι με κανέναν, την ψυχολογική του ανάπτυξη και απεξάρτηση από την αγκαλιά σου. Σύμφωνα με τη Μαρκέλλα Καπλάνη, υπάρχει και μια κρυφή παράμετρος για τη μαμά: «Βιώνει σίγουρα κάποια διάκριση από τους άλλους για την επιλογή της να παραμείνει μόνη, μια μορφή συμπόνιας η οποία μπορεί να γίνει αντιληπτή από την ίδια σαν υποτίμηση της επιλογής της σε συμβιβασμό».
Η συνέχεια στη σελίδα ΙΙ
Mamma mia, μόνη
Παρά την αγωνία της κοινωνίας να προστατέψει το δυαδικό σχήμα, που νομίζει ότι λειτουργεί καλύτερα, εάν κανείς κοιτάξει από κοντά τις σχέσεις που αναπτύσσονται στις οικογένειες με μία γονέα, θα αναγνωρίσει αυτό που βλέπει σε κάθε υγιές σπίτι: αγάπη, σεβασμό, προσπάθεια, αγωνία. Μάλιστα, πολλοί θα έλεγαν ότι αυτό το σχήμα είναι πολύ προτιμότερο από τις εντάσεις μέσα στις οποίες αναγκάζονται να μεγαλώσουν τα παιδιά γονέων με τεταμένες σχέσεις και εκρηκτικά ξεσπάσματα. Οι γυναίκες που μεγαλώνουν χωρίς σύντροφο το παιδί τους δεν είναι τέρατα. «Αυτό το “μόνες τους” πολλές φορές παρεξηγείται ως μοναχικότητα ή απόκλιση από την κοινωνία, χωρίς πόρους στήριξης ή κοινωνικότητας» σημειώνει η ψυχοθεραπεύτρια. «Στην πραγματικότητα, όμως, η ανεξάρτητη γυναίκα εδραιώνει διάφορες διόδους κοινωνικότητας και στήριξης από την οικογένεια, τους φίλους αλλά και τους συναδέλφους της και σε καμία περίπτωση δεν αισθάνεται κοινωνική απόκλιση. Έρευνες στο παρελθόν έχουν δείξει ότι η ανεξάρτητη γυναίκα έχει πιο δυνατούς δεσμούς με τους γύρω της απ’ ό,τι η γυναίκα που είναι σε σταθερή σχέση ή γάμο».
Η ανεξάρτητη γυναίκα, όπως πολύ ωραία τη χαρακτηρίζει η Μαρκέλλα Καπλάνη, δεν είναι κάποια που έχει φύγει από το παιχνίδι του φλερτ, ούτε έχει εγκαταλείψει την κοινωνική της ζωή. Μιλώντας με τις single μαμάδες που ξέρω, είδα ότι δεν έχουν καμία αγωνία για το εάν είναι ακόμη ποθητές, δεν έχουν καμία ανασφάλεια σχετικά με τη θέση τους στις παρέες τους. Το μόνο που τους λείπει είναι ίσως κάποιος να κρατήσει το μωρό για να πάνε μια αυθόρμητη βόλτα, ένα μη προσχεδιασμένο σινεμά. Όπως όλες οι μαμάδες, δηλαδή. Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά βλέποντάς τες είναι ότι η μητρότητα τις έχει κάνει πιο δυνατές, πιο ήρεμες, πιο ολοκληρωμένους ανθρώπους, με ξεκάθαρους στόχους και εστιασμένο πλάνο ζωής. Η μητέρα του φίλου μου του Δανιήλ, θέλοντας να τον εμπνεύσει να μορφωθεί, γράφτηκε στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του πανεπιστημίου. Και είναι ένα μόνο από τα παραδείγματα μόνων μαμάδων οι οποίες αποφάσισαν να εξελιχθούν ως άνθρωποι για να δώσουν το παράδειγμα στα παιδιά τους.
Ζωή που δε μοιράζεται
Ναι, αντιμετωπίζουν όλες τις προκλήσεις της ανατροφής των παιδιών τους μόνες. Δεν έχουν κάποιον να μοιράζονται τις μικρές χαρές της καθημερινότητας. Σύμφωνα όμως με νέα έρευνα, που δημοσιεύτηκε από δύο επιστήμονες, την Anna Baranowska-Rataj του Πανεπιστημίου Umea στη Σουηδία και τη Monika Mynarska του Πανεπιστημίου Cardinal Stefan Wyszynski στην Πολωνία, παρά την έλλειψη συντροφικότητας και την αμηχανία που αντιμετωπίζουν από την κοινωνία, οι μόνες μαμάδες είναι χαρούμενες. Μάλιστα, φαίνεται πως δημιουργούν μεγαλύτερους δεσμούς αγάπης με τα παιδιά τους. Σύμφωνα με την έρευνα, «παρ’ όλα τα προβλήματα ή, μάλλον, εξαιτίας αυτών, τα παιδιά μπαίνουν στο επίκεντρο του κόσμου της γυναίκας και γίνονται το πιο φωτεινό σημείο του. Μάλιστα, τα παιδιά τούς δίνουν σε πολλές περιπτώσεις τη δύναμη να πάρουν αποφάσεις που δε θα τολμούσαν καν πριν από την εγκυμοσύνη». Μιλώντας με τη Monika Mynarska, η Madame Figaro έμαθε επίσης ότι, αν και διατηρεί τις επιφυλάξεις της σχετικά με το εάν αυτό ισχύει γενικά, καμία από τις μητέρες που συμμετείχαν στην έρευνα δεν εξέφρασε το φόβο ότι μπορεί να περάσει στα παιδιά της τη δική της πιθανή απογοήτευση από τις σχέσεις ή την κοινωνία. Η έρευνα ολοκληρώνεται με την πολύ σημαντική διαπίστωση ότι οι γυναίκες που μεγαλώνουν μόνες τους τα παιδιά τους επιλέγουν με μεγαλύτερη προσοχή τους συντρόφους τους αποφεύγοντας πολλά άχρηστα καρδιοχτύπια. Καταλήγοντας, «δεν υπάρχουν ευρήματα που να ενισχύουν την υπόθεση ότι η ζωή των γυναικών που έγιναν μόνες μητέρες θα ήταν καλύτερη εάν είχαν επιλέξει να μην κρατήσουν τα παιδιά τους».
Όσο για τα ίδια τα παιδιά; «Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει μετρήσιμη διαφορά ανάμεσα στα παιδιά μονογονεϊκών και πυρηνικών οικογενειών, παρά τις πολλές μελέτες που έχουν διεξαχθεί με κρυφό στόχο να αποδείξουν το αντίθετο», υπογραμμίζει η Μαρκέλλα Καπλάνη και συνεχίζει: «Σε έρευνες που έχουν γίνει με επίκεντρο την ψυχολογία και την ανάπτυξη του παιδιού που μεγαλώνει σε μονογονεϊκή οικογένεια επισημαίνεται ότι, εάν και εφόσον υπάρχει σωστή διαπαιδαγώγηση αλλά και συναισθηματική στήριξη από το γονέα, το παιδί θα εξελιχθεί με όλες τις σωστές βάσεις, όπως και οι συνομήλικοί του που μεγάλωσαν με παντρεμένους γονείς». Μάλιστα, ερευνητές στην Αμερική έχουν διαπιστώσει ότι τα παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών περνούν πολύ περισσότερο χρόνο με τα μέλη της διευρυμένης οικογένειάς τους σε σχέση με αυτά που ζουν στο σπίτι με τη μαμά και τον μπαμπά. Πέρα από τους παππούδες ή τη μία γιαγιά που μπορεί να ζει μαζί τους για να βοηθά στο μεγάλωμά τους, οι θείοι, οι νονοί, ακόμη και οι γείτονες ή οι φίλοι της μαμάς δημιουργούν ένα υπέροχο πλέγμα σταθερότητας και αγάπης, που το έχει ανάγκη κάθε παιδί για να ανθίσει χωρίς αγωνία. Όπως λέει και η αφρικανική παροιμία, «χρειάζεται ένα χωριό για να μεγαλώσει ένα παιδί». Και σε αυτή την περίπτωση το χωριό συσπειρώνεται με μεγαλύτερη ευκολία.
Η συνέχεια στη σελίδα ΙΙΙ
Kids are all right
Η μεγαλύτερη αγωνία των μαμάδων είναι το πώς θα μεγαλώσουν παιδιά χωρίς τις ανασφάλειες και τα κενά που μπορεί να προκαλέσει η έλλειψη του ενός γονέα. Οι ειδικοί προτείνουν:
• Μίλα και άκου: Εξήγησε από πολύ νωρίς στο παιδί πώς είναι η κατάσταση και ποιο είναι το σχήμα της δικής σας οικογένειας αφήνοντάς του χώρο για ερωτήσεις.
• Προστάτεψε το παιδί: Δημιούργησε γύρω του μια ανθρώπινη ασπίδα αγάπης. Ακόμη κι αν ακούσει σκληρά λόγια, π.χ. στο σχολείο, θα πρέπει να αισθάνεται ότι έχει πολλούς ανθρώπους με το μέρος του και όχι μόνο τη μαμά του.
• Άκου τα δικά σου συναισθήματα: Μπορεί να αισθάνεσαι απόρριψη από τον πατέρα του παιδιού σου, απογοήτευση από τον ίδιο σου τον εαυτό ή φόβο για το μέλλον. Αναγνώρισε αυτά τα συναισθήματα ως δικά σου και μην τα προβάλλεις στο παιδί σου.
• Αναγνώρισε τη θετική όψη: Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μονογονεϊκές οικογένειες γίνονται πιο ανεξάρτητα και δυναμικά. Επιβράβευσέ τα!
• Δείξε συνέπεια: Αυτό που, πάνω απ’ όλα, έχουν ανάγκη τα παιδιά είναι η σταθερότητα. Φτιάξε μια ρουτίνα γύρω από την καθημερινότητά σου και φρόντισε να είσαι συνεπής στις τιμωρίες σου.
• Σχεδίασε οικονομικό πλάνο: Κάθε οικογένεια το χρειάζεται, ειδικά η μονογονεϊκή. Βάλε τα έξοδα σε σειρά, με βάση τις ανάγκες και όχι τις επιθυμίες σου.
• Απόκτησε δικές σου σχέσεις: Μια μαμά με το προσωπικό της δίκτυο φίλων δε θα μπει στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει τη σχέση της με το παιδί της σαν συναισθηματικό δεκανίκι. Θυμήσου: είστε οι δυο σας. Όχι ζευγάρι.
• Ζήτα βοήθεια: H οικογένειά σου, οι φίλοι, ένας ειδικός, ένα δίκτυο με άλλους μονογονείς, η στήριξη που έχεις ανάγκη είναι εκεί έξω.
Χωρίς όρια και όρους
«Η γυναίκα που αποφασίζει να κρατήσει ένα παιδί γνωρίζοντας εξαρχής ότι ο πατέρας δεν είναι “παρών” ή εκείνη που επιλέγει να απευθυνθεί σε τράπεζα σπέρματος για να γίνει μητέρα επί τούτου έχει επίγνωση των δυσκολιών και της διάκρισης που θα βιώσει» ξεκαθαρίζει η ψυχοθεραπεύτρια Μαρκέλλα Καπλάνη. «Παρ’ όλ’ αυτά, η ανάγκη της να νιώσει μητρότητα είναι τόσο έντονη, που παραβλέπει αυτό το γεγονός. Όσο και να μη θέλουμε να το παραδεχτούμε, είναι ανάλογη με την αγάπη μιας παντρεμένης μητέρας ή μιας μητέρας διαζευγμένης που αναγκάζεται να μεγαλώνει το παιδί της μόνη. Αυτή η γυναίκα δεν είναι εγωίστρια που σκέφτεται μόνο την ανάγκη της για μητρότητα, όπως θα σπεύσουν να κατηγορήσουν πολλοί ώστε να διατηρήσουν τις ισορροπίες και να προωθήσουν και πάλι το θεσμό του γάμου. Είναι μια γυναίκα σαν όλες τις άλλες, η οποία θέλει να γίνει μητέρα και έχει την πρόθεση να δώσει τον καλύτερό της εαυτό στο παιδί της. Και πάρα τις προκαταλήψεις που επικρατούν, η γυναίκα αυτή θα έχει στήριξη και βοήθεια από τον περίγυρό της στο μεγάλωμα του παιδιού της όπως και μια παντρεμένη γυναίκα, εάν και αυτή μεριμνήσει ανάλογα».
σ.σ. Το άρθρο αυτό δεν έχει γραφτεί με πρόθεση να μειώσει τους άντρες που βρίσκονται σε παρόμοια θέση, η οποία αναγνωρίζεται και είναι καθ’ όλα σεβαστή.
Ευχαριστούμε τη Μαρκέλλα Καπλάνη, M.A. Κλινικής-Συμβουλευτικής Ψυχολογίας (www.normavitae.com).
