Συγκεντρώσαμε ενδιαφέροντα facts για τα βραβεία με αφορμή το Νόμπελ Λογοτεχνίας που πήγε φέτος στη Νοτιοκορεάτισσα συγγραφέα Han Kang.
Τα φετινά βραβεία Νόμπελ βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για τη χώρα μας λόγω της φημολογίας ότι βρίσκεται στη λίστα με τους υποψήφιους μια Ελληνίδα πεζογράφος. Αξιόπιστες πηγές από τον χώρο του βιβλίου υποστήριζαν ότι η Έρση Σωτηροπούλου είχε σημαντικές πιθανότητες να γίνει η πρώτη Ελληνίδα πεζογράφος που κατακτά την κορυφαία διάκριση. Η σημερινή ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας ωστόσο τους διέψευσε.
Η Νοτιοκορεάτισσα συγγραφέας Han Kang ήταν εκείνη που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2024 "για την έντονη ποιητική πρόζα της που πραγματεύεται ιστορικά τραύματα και εκθέτει τον εύθραυστο χαρακτήρα της ανθρώπινης ζωής". Το βραβείο της συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 1,1 εκατομμυρίου δολαρίων.
Με αφορμή τη διάκρισή της, συγκεντρώσαμε 8 ενδιαφέροντα πράγματα που έχουν καταγραφεί από τη Σουδική Ακαδημία σχετικά με τα βραβεία Νόμπελ. Την αρχική ιδέα για τον θεσμό την οφείλουμε στη διαθήκη του Alfred Nobel με την οποία έδωσε στις 27 Νοεμβρίου 1895 το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του σε μια σειρά από βραβεία φυσικής, χημείας, φυσιολογίας ή ιατρικής, λογοτεχνίας και ειρήνης. Η πρώτη επίσημη διοργάνωση όμως πραγματοποιήθηκε το 1901 στη Στοκχόλμη.
Οι χρονιές που δεν απονεμήθηκαν βραβεία Νόμπελ
Φυσικά σε όλα αυτά τα χρόνια υπήρξαν και χρονιές που δεν απονεμήθηκαν τα βραβεία Νόμπελ. Ο συνολικός αριθμός των περιπτώσεων είναι 49.
Οι περισσότερες από αυτές κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) και του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945).
66 μόνο βραβεία έχουν πάει σε γυναίκες
Η Han Kang είναι σημαντική και γιατί ανεβάζει τον αριθμό των γυναικών που έχουν πάρει Νόμπελ. Μεταξύ 1901 και 2024 έχει απονεμηθεί μόνο 66 φορές σε γυναίκες.
Οι αρνητές του βραβείου
Κι ενώ οι διακρίσεις είναι πάντα ένας λόγος για να χαίρονται οι νικητές, υπήρξαν και εκείνοι που τα αρνήθηκαν ή που τους ανάγκασαν να το κάνουν.
Ο Jean-Paul Sartre, στον οποίο απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1964 ανήκει στην πρώτη κατηγορία. Αρνήθηκε να το παραλάβει από πεποίθηση καθώς αρνιόταν σταθερά όλες τις επίσημες τιμές. Το ίδιο και ο Le Duc Tho που βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το 1973 από κοινού με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Henry Kissinger. Τους απονεμήθηκε το βραβείο για τη διαπραγμάτευση της ειρηνευτικής συμφωνίας για το Βιετνάμ. Ο Le Duc Tho δήλωσε ότι δεν ήταν σε θέση να αποδεχθεί το Νόμπελ Ειρήνης, επικαλούμενος ως λόγο την κατάσταση στο Βιετνάμ.
Επίσης, τέσσερις νομπελίστες αναγκάστηκαν από τις Αρχές να αρνηθούν το βραβείο. Ο Αδόλφος Χίτλερ απαγόρευσε σε τρεις Γερμανούς νομπελίστες, τον Richard Kuhn, τον Adolf Butenandt και τον Gerhard Domagk, να αποδεχθούν την τιμή. Αν και αργότερα μπόρεσαν όλοι τους μπόρεσαν να παραλάβουν το δίπλωμα και το μετάλλιο του βραβείου Νόμπελ, δεν ισχύει το ίδιο και για το ποσό με το οποίο συνοδεύεται. Στην ίδια κατηγορία βρίσκεται και ο Boris Pasternak που βραβεύτηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1958. Αρχικά αποδέχθηκε το βραβείο, αλλά αργότερα εξαναγκάστηκε από τις Αρχές της Σοβιετικής Ένωσης, της πατρίδας του, να το αρνηθεί.
Νομπελίστες που ήταν στη φυλακή κατά τη βράβευσή τους
Πέντε νομπελίστες βρίσκονταν υπό κράτηση κατά τη στιγμή της απονομής του βραβείου Νόμπελ, όλοι τους νομπελίστες του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης. Ο λόγος για τον Γερμανό ειρηνιστή και δημοσιογράφο Carl von Ossietzky, η Βιρμανή πολιτικός Aung San Suu Kyi, o Κινέζος ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Liu Xiaobo, ο Λευκορώσος υπερασπιστής των ανθρώπινων δικαιωμάτων Ales Bialiatski και η Ιρανή υπερασπίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αγωνίστρια για την ελευθερία Narges Mohammadi.
Οι νεαρότεροι νομπελίστες
Και μπορεί τα βαρβεία να αποτελούν επιβράβευση για τη συνολική προσφορά ενός νομπελίστα αλλά φαίνεται πως δεν γνωρίζουν ηλικιακές διακρίσεις. Έτσι το 2014 η 17χρονη Malala Yousafzai κέρδισε Νόμπελ Ειρήνης "για τον αγώνα τους κατά της καταπίεσης των παιδιών και των νέων και για το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση".
Δύο ακόμη νομπελίστες βρίσκονται στη λίστα με όσους βραβεύτηκαν πριν κλείσουν τα 30 και είναι ο Lawrence Bragg που πήρε το Νόμπελ Φυσικής το 1915 και και η Nadia Murad που πήρε το Νόμπελ Ειρήνης το 2018. Και οι δύο σε ηλικία 25 ετών.
Το χρηματικό ποσό των βραβείων
Ο εμπνευστής των βραβείων, Alfred Nobel άφησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του, πάνω από 31 εκατομμύρια σουηδικές κορώνες (περίπου 2,2 δισεκατομμύρια σουηδικές κορώνες σε σημερινά χρήματα), για να μετατραπεί σε ταμείο και να επενδυθεί. Τα έσοδα από τις επενδύσεις επρόκειτο να "διανέμονται ετησίως με τη μορφή βραβείων σε εκείνους που κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους προσέφεραν το μεγαλύτερο όφελος στην ανθρωπότητα".
Το ποσό του βραβείου Νόμπελ για το 2024 έχει οριστεί σε 11 εκατομμύρια για κάθε πλήρες βραβείο Νόμπελ.
Οι Έλληνες που πήραν Νόμπελ
Ο Γιώργος Σεφέρης και ο Οδυσσέας Ελύτης είναι οι δύο μοναδικοί Έλληνες που έχουν πάρει Νόμπελ Λογοτεχνίας. Έχουν μπει όμως στη λίστα με τους υποψήφιους (μία ή περισότερες φορές) και οι Γιάννης Ρίτσος, Νίκος Καζαντζάκης, Γιώργος Σουρής, Κωστής Παλαμάς, Γιώργος Δροσίνης, Γρηγόρης Ξενόπουλος, Άγγελος Σικελιανός, Στρατής Μυριβήλης και Ηλίας Σιμόπουλος.
Οι υποψηφιότητες ανακοινώνονται κάθε 50 χρόνια μετά την καθε βράβευση.
Οι τελετές απονομής
Στις 10 Δεκεμβρίου 1901, τα βραβεία Νόμπελ απονεμήθηκαν για πρώτη φορά στη Στοκχόλμη και κάθε χρονιά επιλέγεται ένας διαφορετικός χώρος για να φιλοξενήσει την τελετή. Την ίδια ημερομηνία θα έχει και η φετινή τελετή απονομής. Αναμένουμε επίσης με ενδιαφέρον την απονομή του Νόμπελ Χημείας 2024 που απονεμήθηκε στον David Baker "για τον υπολογιστικό σχεδιασμό πρωτεϊνών" και στον Κύπριο Demis Hassabis και John M. Jumper "για την πρόβλεψη της πρωτεϊνικής δομής".
