Γιατί θεωρείς σχεδόν επιβεβλημένο να "επικοινωνήσεις" στους άλλους όλα σου τα προβλήματα, τα διλήμματα, τις χαρές, τους προβληματισμούς;
Το έχουμε ζήσει όλοι και το ζούμε συνεχώς καθώς σκρολάρουμε στα social media: την ανεξέλεγκτη χαρά μιας φίλης που μοιράζεται μαζί μας "mirror selfies" από έναν λουτροκαμπινέ σε boutique hotel στην Πάτμο. Το oversharing αγάπης ενός φιλικού ζευγαριού που περνάει υπέροχα στην επέτειό του σε ρεστοράν στο Χαλάνδρι. Έχουμε διαβάσει όλες τις πομπώδεις απόψεις του κάθε ανυποψίαστου (ή υποψιασμένου) για την Τελετή Έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων και έχουμε βάλει emojis κατανόησης σε εκατοντάδες posts της κολλητής μας που ζητάει να υιοθετήσουμε ένα γατάκι που βρήκε στον δρόμο.
Τα social media περισσότερο από ποτέ ζουν σε ένα κρεσέντο αυτοαναφορικότητας. Μέσα σε αυτό το τοπίο του απόλυτου ναρκισσισμού νιώθεις σχεδόν υποχρεωμένος να μοιραστείς με τους "φίλους" τα πάντα: τα επαγγελματικά νέα σου (#officefortheday), το σούσι που μόλις παρήγγειλες, τα γενέθλιά σου, την τελετή αποφοίτησης του παιδιού σου από το δημοτικό, ακόμα και το μνημόσυνο του παππού σου.
Μοιάζει με μια χρυσή ευκαιρία για επικοινωνία και κοινωνικότητα. Όμως, πίσω από όλο αυτό το φωτεινό κομμάτι των social υπάρχει ένα δυσοίωνο background, όπου πρωταγωνιστούν σκοτεινές δυνάμεις, όπως ο φόβος, το κοινωνικό άγχος, η χαμηλή αυτοπεποίθηση, η μοναξιά. Η ανάγκη για oversharing εκπέμπει μια διάχυτη βεβαιότητα ότι μόνο μέσα από αυτή την ατέλειωτη προσφορά άχρηστων εικόνων αποκτάς ζωή και ενδιαφέρον για τους άλλους. Τι ισχύει τελικά;
Τι οδηγεί στο oversharing
Οι ειδικοί περιγράφουν τον όρο ως "η αποκάλυψη ακατάλληλης ποσότητας λεπτομερειών για την προσωπική ζωή κάποιου". Σύμφωνα με την Dr Kirren Schnack, καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η συνήθεια αυτή συχνά συνδέεται με ένα "ανεπίλυτο τραύμα" ή με την πεποίθηση κάποιων ότι με την υπερβολική κοινή χρήση πληροφοριών για τον εαυτό τους θα μπορέσουν να αναπτύξουν γρήγορα πιο στενές σχέσεις με τους άλλους.
Σύμφωνα με την Dr Kirren, οι άνθρωποι που προβαίνουν σε αυτό συχνά δεν έχουν αναπτύξει υγιή όρια, ώστε να μπορούν να διακρίνουν μια "κατάλληλη" από μια "ακατάλληλη" αποκάλυψη. Ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να συμβάλλει στο oversharing είναι το κοινωνικό άγχος – συμβαίνει και σε άλλες περιστάσεις όπου, για παράδειγμα, άνθρωποι που το βιώνουν μιλούν ασταμάτητα προκειμένου να το ελέγξουν.
Από την άλλη, άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά χρησιμοποιούν τις άσκοπες αποκαλύψεις που τα αφορούν ως έναν τρόπο σύνδεσης με τους άλλους θεωρώντας ότι με το να μοιράζονται προσωπικές πληροφορίες δημιουργούν μια βαθύτερη σχέση ή κερδίζουν την έγκριση των άλλων, αποκτώντας μια ψευδή αίσθηση οικειότητας και εμπιστοσύνης.
Σύμφωνα με τον Daniel H. Lowenstein, Αμερικανό νευρολόγο στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, η ανταλλαγή προσωπικών εμπειριών είναι κάτι έμφυτο στο ανθρώπινο είδος και ήταν κοινή συνήθεια για τους προγόνους μας. Για παράδειγμα, το να μοιραστεί ένα μέλος της φυλής πληροφορίες για το πού μπορεί να βρει κανείς καταφύγιο και άφθονο φαγητό θα μπορούσε να βοηθήσει όλη την ομάδα.
Οι κοινωνικές αποκαλύψεις ήταν επίσης ένας τρόπος να διατηρηθεί η δομή στην κοινότητα και να παρακινηθούν οι άνθρωποι να συμπεριφέρονται ειρηνικά μεταξύ τους. Ωστόσο, αυτές οι πληροφορίες κυκλοφορούσαν μέσα σε μια μικρή φυλή. Η μετάδοσή τους στις άλλες θα ήταν επικίνδυνη, καθώς μερικές θα ήταν εχθρικές. Και, δυστυχώς, το Διαδίκτυο είναι κάποιες φορές μια εχθρική φυλή.
Γιατί οι άνθρωποι αισθάνονται την ανάγκη να μοιράζονται υπερβολικά πολλά;
Το επίθετο "υπερβολικό" είναι κάπως ανοιχτό σε ερμηνεία και εξαρτάται από το τι θεωρείται φυσιολογικό σε ορισμένες εποχές ή πλαίσια. Οι influencers, για παράδειγμα, μοιράζονται πολλά επειδή πληρώνονται για να το κάνουν. Αλλά με το Διαδίκτυο, ακόμα και όσοι δεν είναι επαγγελματίες influencers, έχουν στη διάθεσή τους περισσότερο έδαφος για επικοινωνία. Γιατί όμως κάποιοι αισθάνονται την ανάγκη να μοιράζονται υπερβολικά πράγματα για τη ζωή τους;
Η Αλεξάνδρα Πάλλη, ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, διδάκτωρ Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών – ΕΚΠΑ, απαντά: "Το υπερβολικό μοίρασμα μπορεί να είναι ένας τρόπος να κερδίσουμε την προσοχή και τον θαυμασμό των άλλων ή ένα σημάδι έλλειψης υγιών ορίων στις σχέσεις. Άλλοτε ενδέχεται να εκφράζει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας. Δεν πρέπει όμως να παραβλέπουμε και τον ρόλο των κοινωνικών συνθηκών που ενθαρρύνουν το μοίρασμα".
Σύμφωνα με την ειδικό, αυτό το "μοίρασμα" μέσω Διαδικτύου (υπερβολικό ή μη) χρήζει αξιολόγησης. "Ο τρόπος με τον οποίο εκτίθενται οι άνθρωποι στο Διαδίκτυο συχνά δεν έχει να κάνει με τη ζωή εκτός σύνδεσης. Το να μοιράζεσαι μια ιστορία για τη σεξουαλική σου ζωή ή το να συζητάς για τη δύσκολη σχέση σου με τη μητέρα σου με έναν στενό φίλο απολαμβάνοντας ένα ποτήρι κρασί είναι πολύ διαφορετικό από το να μοιράζεσαι μια προσωπική ιστορία με κάποιον που γνωρίζεις ελάχιστα.
Το να αποκαλύπτεις πολλά σε λάθος ανθρώπους (και σε λάθος χώρους) μπορεί να κοστίσει και να οδηγήσει σε αρνητικές επιπτώσεις, που συνήθως αναγνωρίζονται πολύ αργά. Πάντως, αυτό που ισχύει ως γενική συμβουλή είναι να αποφεύγουμε να προβαίνουμε σε αποκαλύψεις όταν είμαστε ενθουσιασμένοι, νευρικοί ή συναισθηματικά ευάλωτοι" καταλήγει η Αλεξάνδρα Πάλλη.
"Πάντα βασιζόμουν στην καλοσύνη των ξένων"
...όπως έλεγε και η εύθραυστη ηρωίδα Μπλανς Ντιμπουά στο εμβληματικό έργο του Τενεσί Ουίλιαμς Λεωφορείον ο πόθος. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της ιατρικής επιθεώρησης Journal of American College Health, το oversharing έχει συχνά ως στόχο την αναζήτηση συμπάθειας. Αυτό σε πιο υπερβολική μορφή ονομάζεται "sadfishing". Το sadfishing, που εμφανίζεται ιδιαίτερα στους εφήβους, αναφέρεται στην πρακτική κάποιων χρηστών των κοινωνικών δικτύων να "υπερπροβάλλουν" μια αρνητική συναισθηματική κατάσταση προκειμένου να κερδίσουν συμπόνια.
Αυτή η υπερβολή μπορεί να εκδηλωθεί με μια θλιμμένη φωτογραφία, ένα δυσοίωνο απόφθεγμα ή μια ασαφή ανάρτηση. Ο όρος επινοήθηκε από τη δημοσιογράφο Rebecca Reid το 2019 ύστερα από μια αμφιλεγόμενη ανάρτηση της Kendall Jenner στο Instagram. Στην ανάρτηση αυτή το διάσημο μοντέλο περιέγραφε μια "εξουθενωτική μάχη" με το πρόβλημα της ακμής. Χιλιάδες άνθρωποι αντέδρασαν με συμπάθεια στην εν λόγω ανάρτηση, αλλά αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ήταν μια περίτεχνη διαφημιστική εκστρατεία για τη συνεργασία της με μεγάλη εταιρεία περιποίησης δέρματος.
Το 2023 ο Reza Shabahang, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, εξειδικευμένος στην ψυχολογία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του Διαδικτύου, που έχει κάνει πολλές μελέτες για το oversharing, έκανε μια έρευνα για το sadfishing. Τα αποτελέσματά της έδειξαν ότι οι θλιμμένες αναρτήσεις των εφήβων σχετίζονται με αυξημένα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης.
Πώς να παραμείνεις εντός ορίων
Μήπως διαβάζοντας τις παραπάνω γραμμές ένιωσες πως κι εσύ συχνά μοιράζεσαι υπερβολικά πολλές προσωπικές πληροφορίες στα social media; Μην ανησυχείς! Σύμφωνα με τους ειδικούς, η αυτοσυγκράτηση είναι κάτι που μαθαίνεται, αρκεί να κάνεις συνεχή εξάσκηση. Όσο περισσότερο εκπαιδεύεσαι στο να σκέφτεσαι πριν μιλήσεις, τόσο πιο εύκολο θα είναι να σταματήσεις να αποκαλύπτεις πολλές πληροφορίες για σένα, τουλάχιστον μέχρι να γνωρίσεις καλύτερα τον απέναντί σου.
Μέχρι τότε ακολούθησε αυτές τις συμβουλές.
Απόφυγε την αυτοαναφορικότητα: Η επικοινωνία είναι μια αμοιβαία ανταλλαγή και οι συνομιλίες πρέπει να είναι αμφίδρομες. Αν πιάνεις τον εαυτό σου να κυριαρχεί στις συζητήσεις ή να κατευθύνει σταθερά την εστίαση πίσω στις δικές σου εμπειρίες, μπορεί να είναι σημάδι ότι κάνεις oversharing. Άφησε χώρο στους άλλους να μοιραστούν τις σκέψεις και τις ιστορίες τους.
Παρατήρησε πώς αντιδρούν οι συνομιλητές σου: Οι αντιδράσεις των άλλων μπορεί να είναι ένας ξεκάθαρος δείκτης. Εάν οι άνθρωποι φαίνονται αφηρημένοι, δίνουν σύντομες απαντήσεις ή αλλάζουν το θέμα απότομα, είναι απαραίτητο να επαναξιολογήσεις την προσέγγιση.
Μη δίνεις συμβουλές (που δε σου ζήτησε κανείς): Ενώ η ανταλλαγή συμβουλών μπορεί να είναι επωφελής, οι αυτόκλητες συμβουλές ενδέχεται να κάνουν τους άλλους να νιώθουν άβολα. Εκτίμησε την κατάσταση και σκέψου εάν ζητήθηκε η συμβουλή σου. Κάποιες φορές αρκεί να είναι κανείς καλός ακροατής για να βοηθήσει
τον άλλο.
Σκέψου πριν πατήσεις "post": Σήκω από την καρέκλα, κάνε μια βόλτα, ξανασκέψου το. Αναρωτήσου: "Είναι κάτι που θέλω πραγματικά να μοιραστώ;".
