Όσους ανθρώπους κι αν έχεις γύρω σου να σε στηρίζουν, όταν και αν προκύψουν δυσκολίες, θα πρέπει να βασιστείς στη δική σου ψυχική δύναμη για να τις ξεπεράσεις.
Από την Αλεξάνδρα Θεοδωροπούλου
Η Μαρίνα δεν περίμενε ότι η ζωή της θα μπορούσε να έρθει τούμπα μέσα σε μία μόνο στιγμή. Όταν ο Κώστας της ανακοίνωσε ότι ήταν ερωτευμένος με κάποια άλλη και ήθελε να χωρίσουν, σοκαρίστηκε, ένιωσε σαν να έπεσε μια βόμβα δίπλα της και να ισοπέδωσε όσα ήξερε μέχρι τότε. Προφανώς έκλαψε, θύμωσε, απείλησε, κάποια στιγμή νόμισε ότι δε θα αντέξει, αλλά βαθιά μέσα της ήξερε ότι έπρεπε να σηκωθεί. Πώς θα τα κατάφερνε; Είχε, βέβαια, ανθρώπους δίπλα της που ήθελαν να τη στηρίξουν και το έκαναν. Όμως, όπως όλοι μας σε τέτοιες δύσκολες καταστάσεις, έτσι και η Μαρίνα ήξερε ότι έπρεπε να στραφεί στον εαυτό της και στην ψυχική της ανθεκτικότητα, ώστε να βγει από όλο αυτό πιο δυνατή.
Τι είναι όμως η ψυχική ανθεκτικότητα; Πρόκειται για την ικανότητα να μπορούμε να διαχειριζόμαστε τις αναποδιές και να επανερχόμαστε στην πρότερη κατάσταση. Σύμφωνα μάλιστα με τους ειδικούς της ψυχικής υγείας, είναι και το μέσο για να ζούμε μια πιο ευτυχισμένη και θετική ζωή. Επιπλέον, σύμφωνα με μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στην έγκυρη ιατρική επιθεώρηση British Medical Journal, η πνευματική ανθεκτικότητα και η προσαρμοστικότητα μπορούν να αυξήσουν, εκτός από την ψυχική ισορροπία και ηρεμία, και το προσδόκιμο επιβίωσης. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι που είναι πιο προσαρμοστικοί –πρόκειται κυρίως για γυναίκες– έχουν όχι μόνο την ευκαιρία να περάσουν μια καλύτερη ζωή, αλλά και μικρότερες πιθανότητες να πεθάνουν από οποιαδήποτε αιτία.
Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα
Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για έναν όρο που είναι δύσκολο να περιγραφεί με ακρίβεια. Σε γενικές γραμμές, έχει να κάνει με το πώς διαχειριζόμαστε τις αντιξοότητες και το στρες. "Ουσιαστικά, είναι η ικανότητα να προσαρμοζόμαστε και να αντιμετωπίζουμε στρεσογόνες καταστάσεις" εξηγεί η ψυχολόγος δρ Ναταλία Κουτρούλη. "Αυτό δε σημαίνει ότι οι άνθρωποι που επιδεικνύουν ψυχική ανθεκτικότητα δεν περνάνε δυσκολίες ούτε ότι είναι κατά κάποιον τρόπο "αναίσθητοι” ή αδιάφοροι για οτιδήποτε συμβαίνει.
Απλά είναι σε θέση να προσαρμόζονται στις καταστάσεις και να ανακάμπτουν ταχύτερα από εκείνους που δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν το άγχος εξίσου καλά". Η ψυχική ανθεκτικότητα (resilience, όπως λέγεται στα αγγλικά) είναι στην πράξη η ικανότητα να χρησιμοποιούμε τη λογική και την ενσυναίσθησή μας για να περάσουμε και να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες χωρίς να μας ισοπεδώσουν.
Πώς μπορούμε να γίνουμε πιο ανθεκτικοί ψυχικά;
Σίγουρα το να διαθέτουμε ψυχική ανθεκτικότητα είναι ένα πολύ μεγάλο προσόν, αλλά το να θέλουμε κάτι δε σημαίνει απαραίτητα και ότι θα καταφέρουμε να το έχουμε, ειδικά σε περιόδους αντιξοότητας. Οι άνθρωποι που τη διαθέτουν έχουν συνήθως ένα πιο ανεπτυγμένο φάσμα τεχνικών που μπορούν να τους βοηθήσουν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους, να προσαρμοστούν στις αντιξοότητες και να βρουν τρόπο να ανακάμψουν.
Οι άνθρωποι αυτοί είναι σε θέση να αναστοχαστούν και να μάθουν από τις αντιξοότητες, ώστε να αυξήσουν τον βαθμό ανθεκτικότητάς τους για να αντιμετωπίσουν προβλήματα στο μέλλον. Επιπλέον, έρευνα του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ έδειξε ότι η ανθεκτικότητα αναπτύσσεται στα παιδιά ευκολότερα όταν έχουν ήρεμους και υποστηρικτικούς γονείς, που μπορούν να διαμορφώσουν πρότυπα αντιμετώπισης διαχειρίσιμων απειλών.
Αν και υπάρχουν παράγοντες που επηρεάζουν την ανθεκτικότητά μας και δεν μπορούμε να τους ελέγξουμε, όπως η γενετική προδιάθεση και οι εμπειρίες της πρώιμης παιδικής ηλικίας, τα καλά νέα είναι ότι μπορούμε να κάνουμε πολλά για να βελτιώσουμε την ανθεκτικότητά μας με την πάροδο του χρόνου. Όταν αντιμετωπίζουμε αντιξοότητες, η εμπειρία μπορεί να ενισχύσει μέσα μας βασικές αρνητικές πεποιθήσεις που μπορεί να γίνουν καταστροφικές, όπως, για παράδειγμα, η πεποίθηση ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί. Όμως, το να έχουμε επίγνωση του τρόπου με τον οποίο η αντιξοότητα επηρεάζει το πώς σκεφτόμαστε είναι βασικό.
Έτσι, είναι σημαντικό να πειραματιστούμε με έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και να εξασκήσουμε την αυτοσυμπόνια. Αυτό κάνουν οι άνθρωποι με υψηλή βαθμολογία ανθεκτικότητας και έτσι είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν την αποτυχία ή την αναποδιά και να μην την αφήσουν να τους σταματήσει από το να προσπαθήσουν ξανά. Επίσης, όσοι έχουν υψηλότερο... σκορ στην κλίμακα της ψυχικής ανθεκτικότητας αναπτύσσουν μια σειρά δεξιοτήτων για να διαχειριστούν τη συναισθηματική δυσφορία και επιστρέφουν σε μια βασική γραμμή ρύθμισης πιο γρήγορα από εκείνους με χαμηλότερες βαθμολογίες.
"Τέτοιες δεξιότητες για τη διαχείριση της συναισθηματικής δυσφορίας είναι η ενδυνάμωση των ικανοτήτων μας στη διαχείριση των δυσκολιών, η αναγνώριση των δεξιοτήτων μας, η καλλιέργεια μιας θετικής εικόνας εαυτού, η ουσιαστική βίωση των θετικών συναισθημάτων, η αισιόδοξη νοηματοδότηση των γεγονότων, η επιστράτευση του χιούμορ και το μοίρασμα εμπειριών με θετικούς ανθρώπους" τονίζει η ειδικός.
Από την άλλη, το να βρούμε τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να διαχειριστούμε και να κατευνάσουμε τα συναισθήματά μας και να είμαστε πιο ανθεκτικοί είναι από τα πρώτα βήματά μας στην πορεία προς το χτίσιμο της ψυχικής ανθεκτικότητας. Τέτοιοι τρόποι αυτορρύθμισης θα μπορούσαν να είναι δραστηριότητες όπως το τρέξιμο ή η άσκηση, η ψυχοθεραπεία, η σύνδεση με αγαπημένα πρόσωπα ή με κατοικίδια κ.ά.
Η σημασία των ανθρώπινων σχέσεων
Οι άνθρωποι με υψηλότερες βαθμολογίες ανθεκτικότητας έχουν συνήθως υψηλότερα επίπεδα κοινωνικών δεσμών και οι ειδικοί γνωρίζουν από πολλαπλές μελέτες ότι η σύνδεση και το αίσθημα του ανήκειν σε μια κοινότητα μειώνουν τον ρυθμό της γνωστικής μας παρακμής και αυξάνουν την ευημερία μας. Επενδύοντας στους ανθρώπους και στις κοινότητες γύρω μας, μπορούμε να αυξήσουμε την ανθεκτικότητά μας και το αίσθημα του ανήκειν.
Οι ιδιαίτερα ανθεκτικοί άνθρωποι έχουν την τάση να χρησιμοποιούν τα συστήματα κοινωνικής υποστήριξης, αλλά ταυτόχρονα να βρίσκουν την ισορροπία με το να είναι αυτόνομοι. Σημαντικό είναι, επίσης, για να αυξήσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα, να προσπαθούμε να επιζητούμε στιγμές ευεξίας – επενδύοντας σε τέτοιες στιγμές, θα βοηθηθούμε να νιώσουμε πιο δυνατοί ψυχικά. Τέλος, οι ιδιαίτερα ανθεκτικοί άνθρωποι έχουν μια αίσθηση σκοπού και κατεύθυνσης στη ζωή τους, που δεν είναι ανάγκη να είναι κάτι πολύ μεγάλο και ιδιαίτερο, αλλά μπορεί να είναι και κάτι απλό, όπως κάτι που τους αρέσει και για το οποίο θα δώσουν στον εαυτό τους τον χώρο και τον χρόνο να το απολαύσει.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγο με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική (nataliakoutrouli.gr).
