Χωρισμένοι, αλλά μαζί<br />
H κρίση φέρνει ξανά στην επικαιρότητα ένα αμφίβολο μοντέλο σχέσης: τους παρ’ ολίγον διαζευγμένους, αυτά τα ζευγάρια που ζουν σε διάσταση κάτω από την ίδια στέγη. Ποιος όμως μπορεί πραγματικά να ισορροπήσει στο περιπετειώδες «ανάμεσα» μιας σχέσης;
Ήταν η πιο μεγάλη απόφαση της ζωής της – και χρειάστηκε περίπου δύο δεκαετίες για να την πάρει. Όμως εκεί, λίγο πριν κλείσει τα 70, η Α., πρώην δημόσιος υπάλληλος, μητέρα δυο παιδιών, γιαγιά τριών και αγαπημένη οικογενειακή φίλη, ανακοίνωσε με τρόπο ήσυχο -αλλά οριστικό- στο περιβάλλον της πως στο εξής θα ζούσε «σε διάσταση» με τον Γ., τον σύζυγο της εν τιμή επί σαράντα χρόνια. Αιφνιδιαστήκαμε, σοκαριστήκαμε, βεβαίως επιχειρήσαμε να τη μεταπείσουμε – μα ποιος σώφρων άνθρωπος χωρίζει στα 70 του; Τι έτρεξε; Δεν μπορούσε τάχα να το παραβλέψει; Να συγχωρέσει και να συνεχίσει; Όχι, δεν γινόταν, η Α. ήταν ανυποχώρητη. Ο χωρισμός της, μας εξήγησε, δεν υπήρχε τίποτα επιλήψιμο ή σκανδαλώδες, τίποτα περισσότερο απ’ αυτό που «πλήττει» πολλά πολυκαιρισμένα ζευγάρια: η αγάπη τους με τα χρόνια είχε λιγοστέψει, φτηνύνει και ξεπέσει. Μεγαλώνοντας είχαν γίνει δυο διαφορετικοί άνθρωποι, που αγκομαχούσαν για να διασχίσουν καθημερινά τον μεταξύ τους γκρεμό. Το διαζύγιο, στη δική τους περίπτωση, ήταν μια ανόητη τυπικότητα. Δεν βιάζονταν να λύσουν νομικές εκκρεμότητες - τα περιουσιακά τους, έτσι κι αλλιώς τα 'χαν από καιρό λυμένα, μεταβιβάζοντας μετοχές, κινητά και ακίνητα στα παιδιά τους. Ούτε νοιάζονταν να προχωρήσουν μπροστά ή να στήσουν καινούργια σπιτικά. Η Α. και ο Γ. ήθελαν απλώς την ησυχία τους. Και τη βρήκαν ζώντας «μαζί» χωριστά. Στον τρίτο όροφο της «οικογενειακής» πολυκατοικίας εκείνη, στο ισόγειο και στο εξοχικό τους αυτός, γιορτάζοντας παρέα Χριστούγεννα και Πασχαλιές, δίνοντας από κοινού το «παρών» σε γιορτές, γάμους, αρραβώνες και γενέθλια των εγγονών τους. Πέρυσι, ύστερα από μια διετία «διάστασης», η Α. μου εξομολογήθηκε πως ως χωρισμένη/μη διαζευγμένη βρήκε επιτέλους την ήσυχη, γαλήνια ευτυχία που επί χρόνια της στερούσε η υποχρεωτική συμβίωση σε έναν κακό γάμο.
Συνέχεια στη σελίδα 2
Παντρεμένοι-χωρισμένοι για πάντα
Οι un-divorced δεν είναι νεόκοπη παραξενιά ή καμιά εξτραβαγκάντζα της νέο-κουλτούρας των σχέσεων. Επί δεκαετίες, στις περιπτώσεις που η κοινωνία ή η εκκλησία καθιστούσαν απαγορευτική τη λύση ενός γάμου, τα αταίριαστα ζευγάρια συνέχιζαν να ζουν μαζί, σε σιωπηλή διάσταση κερδίζοντας την ανοχή ή έστω την κατανόηση και την ευγενική συγκατάβαση των συντρόφων στις επιλογές που υπαγόρευαν οι χωριστές ζωές τους.
Το ίδιο κάνουν και πολλά celebrity ζευγάρια. Για παράδειγμα, η Κόρτνεϊ Κόξ και ο Ντέιβιντ Αρκέτ έζησαν μαζί-χωριστά για τρία χρόνια, πριν οριστικοποιηθεί το διαζύγιό τους. Ο Τζαν Γουένερ, o ιδρυτής του περιοδικού Rolling Stone και ιδιοκτήτης της μικρής media αυτοκρατορίας που περιλαμβάνει το Us Weekly, το Μen’s Journal κ.λπ. έμεινε 43 χρόνια παντρεμένος με τη μητέρα των τριών παιδιών του, παρότι τα τελευταία 16 ζούσε με τον εραστή του, ως «αναγεννημένος» gay άντρας. Ο γνωστός μεγιστάνας-επενδυτής και uber rich CEO της Berkshire Hathaway, Γουόρεν Μπάφετ, χώρισε από τη γυναίκα του, Σούζαν, το 1977, όμως το ζευγάρι δεν πήρε ποτέ επισήμως διαζύγιο. Η Σούζαν πέθανε το 2004 και ο Μπάφετ τότε παντρεύτηκε την ερωμένη του Άστριντ Μενκς, με την οποία συζούσε επί δεκαετίες. Λέγεται πως το παράξενο αυτό τρίο είχε άριστες σχέσεις – κάθε Χριστούγεννα, έστελναν στους φίλους τους κάρτες τις οποίες υπέγραφαν «Warren, Susan και Astrid».
Βεβαίως, από «τεχνική» άποψη, οι un-divorced παραμένουν παντρεμένοι, που σημαίνει για παράδειγμα ότι υποβάλλουν κοινές φορολογικές δηλώσεις (σ.σ. εκτός αν κοινοποιήσουν τη νέα τους «κατάσταση» στην Εφορία, και ζητήσουν να τις υποβάλλουν χωριστά). Οι ανεπάγγελτες γυναίκες καλύπτονται από την ασφάλεια του συζύγου ως «προστατευόμενα μέλη», έχουν ίσα δικαιώματα στην περιουσία που αποκτήθηκε μετά το γάμο τους, μοιράζονται την κηδεμονία των παιδιών τους. Επιπλέον, σε περίπτωση αιφνίδιου θανάτου του ενός, η περιουσία του κληρονομείται από τα τέκνα και τον/την εν διαστάσει σύζυγο – ακόμα και αν αυτός/ή έχει αντικατασταθεί, ανεπισήμως, από έναν νέο σύντροφο.
Όλα αυτά φαντάζουν κάπως κομπλικέ, εξηγώντας ίσως γιατί στην κοινή αντίληψη οι un-divorced είναι οι Μεγάλοι Παρεξηγημένοι. Το «μένουμε για λίγο χωριστά για να σκεφτούμε» ή το «βρισκόμαστε σε διάσταση, μέχρι να πάρουμε διαζύγιο» είναι κάτι που ο περισσότερος κόσμος δείχνει πιο πρόθυμος να κατανοήσει. Το κενό, μελαγχολικό μεσοδιάστημα, το βουτηγμένο σε καθαρτικά δάκρυα, μετάνοιες ή πικρές αλληλοκατηγορίες, εν αναμονή ενός διαζυγίου, δεν μας είναι άγνωστο. Αλλά ζευγάρια που χωρίζουν και μένουν μαζί; Α ναι, αυτό μας μπερδεύει. Στο κάτω κάτω, η συμβίωση είναι αρκετά δύσκολη όταν είσαι παντρεμένος κι ευτυχισμένος – όταν είσαι ένας δύσθυμος χωρισμένος πρέπει να είναι σκέτη κόλαση. Γιατί να το κάνεις ;
Η σύμβουλος ψυχικής υγείας Ειρήνη Λιάγκα, με μεγάλη εμπειρία στη συμβουλευτική ζευγαριών, εξηγεί πως «στο εξωτερικό συνήθως τα ζευγάρια δεν χωρίζουν για θρησκευτικούς ή οικονομικούς λόγους. Στην Ελλάδα, οι λόγοι που προτάσσονται είναι κυρίως κοινωνικοί ή οικογενειακοί, αυτό που λέμε “μένουμε μαζί για χάρη των παιδιών”. ΄Εχω έρθει σε επαφή με τέτοια περιστατικά, όπου το ζευγάρι συνεχίζει να μένει μαζί, αν και τα μέλη του βρίσκονται ψυχικά, συναισθηματικά, σεξουαλικά σε απόσταση - είτε κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι είτε όχι. Έχει έρθει σε μένα και μια περίπτωση ζευγαριού, που ο καθένας εκ των δύο είχε τον «κανονικό» του σύντροφο και μάλιστα τον είχε εμφανίσει στον άντρα ή στη γυναίκα του. Άλλοι λόγοι που επικαλούνται συνήθως τα ζευγάρια αυτά, –εκτός από την ψυχική υγεία των παιδιών– είναι οι οικονομικοί, όπως το μοίρασμα μιας περιουσίας ή κοινές επιχειρήσεις που δεν μπορούν να διαιρεθούν».
Οι σχέσεις της κρίσης
Στην παραπάνω πολύπλοκη εξίσωση, προστίθεται ένας ακόμα παράγοντας: ηκακή οικονομική συγκυρία. Η κρίση, υποστηρίζουν οι κοινωνιολόγοι,διαμορφώνει νέα γαμήλια ήθη στη μνημονιακή Ελλάδα: μείωση των γάμων,αλλά και μείωση του αριθμού των διαζυγίων. Μια μείωση όμως πλασματική,που οφείλεται στο ακριβό κόστος της λύσης των γάμων.
Για του λόγου το αληθές, τα στοιχεία από το ληξιαρχείο του ΔήμουΑθηναίων δείχνουν πτώση του αριθμού των διαζυγίων κατά 25% τα τελευταίαχρόνια. Συγκεκριμένα, το 2006 είχαν καταγραφεί στην Αθήνα 1.579διαζύγια. Από το 2009 και έπειτα ο δείκτης των διαζυγίων άρχισε ναπέφτει και το 2010 ο αριθμός των χωρισμών με το νόμο μειώθηκε σε 1.149.Την ίδια ώρα, τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας κατέγραφαν σημαντικήμείωση των γάμων: από 63.997 γάμους το 1995 σε 59.512 το 2009.
Πίσω από τους αριθμούς, ο δικηγόρος Αθηνών Δημήτρης Λιακόπουλος«ψηλαφίζει» τα ζευγάρια σε κρίση: «Καταγράφεται πράγματι μια πτώση στουςαριθμούς των διαζυγίων, το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι πλέον έχειαλλάξει και η ίδια η φύση των διαζυγίων. Πιο παλιά, όταν ένα ζευγάριέφτανε στο διαζύγιο κατέφευγε σε μας και –είτε με συναινετικό τρόπο είτεμε αντιδικία– έλυνε το γάμο του. Πλέον, τα περισσότερα ζευγάριααποφεύγουν το δρόμο της αντιδικίας, κυρίως, λόγω του υψηλού της κόστους.Όσοι ζευγάρια φτάνουν σήμερα στα δικηγορικά γραφεία για να πάρουνδιαζύγιο, εξετάζουν πρώτα τη λύση του συναινετικού και, σε περίπτωση πουκάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί, προτιμούν να τοξανασκεφτούν ή να το δώσουν στο γάμο τους μια δεύτερη ή και τρίτηευκαιρία».
Και τι γίνεται σε αυτή την περίπτωση; «Το ζευγάρι είτε μένει καιμοιράζεται την ίδια στέγη, επικοινωνώντας μόνο για τα τρέχοντα θέματατης καθημερινότητας, χωρίς να υπάρχει ανάμεσα στα μέλη του κανέναςψυχικός σύνδεσμος, είτε –αν μπορούν να σηκώσουν το κόστος- ζουν σεδιάσταση. Σε αυτή την περίπτωση ο γάμος τους ισχύει κανονικά, μπορούνόμως να ρυθμίσουν εξωδικαστικά τα της μεταξύ τους επικοινωνίας, τιςυποχρεώσεις τους κ.λπ. Μπορεί επίσης να συμφωνηθεί ή ζητηθεί από τοδικαστήριο να επιδικάσει στον/στην σύζυγο που δεν εργάζεται ή δεν έχειπεριουσία κ.λπ. μια μηνιαία διατροφή – αυτό γίνεται ακόμα και χωρίς ναέχει υπάρξει λύση του γάμου. Μια «σολομώντεια» λύση για το μοίρασμα τωνκοινών περιουσιακών στοιχείων των ζευγαριών σε διάσταση, είναι ημεταβίβασή τους στα παιδιά, αν υπάρχουν. Τέλος, ένα άλλο κοινόφαινόμενο, ιδίως μετά την έναρξη της ισχύος του νόμου Κατσέλη 3869/10για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, είναι τα εικονικά διαζύγια – κι αυτόεπειδή το δικαστήριο καθιστά υπόχρεο και τον/τη σύζυγο που έχει τηνοικονομική δυνατότητα να πληρώσει, ακόμα και αν δεν είναι αυτή ή αυτός οοφειλέτης. Εν ολίγοις, τα ζευγάρια χωρίζουν πλασματικά, για ναμπορέσουν να εξασφαλίσουν μια σημαντική έκπτωση στο “κούρεμα” του χρέουςτους…».
Συνηθέστερα βέβαια, οι οικονομικοί λόγοι που επικαλούνται οι un-divorcedείναι πιο απλοί: τα διογκωμένα έξοδα διαβίωσης, η δυσκολία συντήρησηςενός δεύτερου σπιτιού, η αδυναμία να πουληθούν κοινά περιουσιακάστοιχεία σε μια «νεκρή» αγορά, η ανεργία ενός εκ των δύο συζύγων. Καιτέλος, η προστιθέμενη κοινωνική αξία της λέξης «παντρεμένος» …
Συνέχεια στη σελίδα 3
Chained to my ex
Ας το παραδεχτούμε: πολλοί άνθρωποι – γυναίκες στην πλειοψηφία τους, μετά τα 50– νιώθουν καλύτερα κάτω από την «ομπρέλα» ενός γάμου, δυσκολεύονται να κάνουν το βήμα που θα τους πάει παρακάτω, θεωρούν το διαζύγιο μια φριχτή ομολογία αποτυχίας. Είναι ένα αίσθημα ήττας, μπερδεμένο με πίκρα, μπόλικη οργή και μια αίσθηση ματαιότητας για τα χρόνια που πέταξες στα σκουπίδια, «επενδύοντας» σε λάθος άνθρωπο.
«Η αγωνία και ο πόνος του διαζυγίου είναι ίδια για όλα τα ζευγάρια – ανεξάρτητα από την οικονομική τους επιφάνεια, τη μόρφωση, το προφίλ τους», σημειώνει η δικαστής οικογενειακών υποθέσεων, media guru και συγγραφέας του βιβλίου «Τhe Good Karma Divorce» Μichele F.Lowrance. Όντας χωρισμένη η ίδια, αλλά και παιδί χωρισμένων γονιών, η Lowrance είναι η οικοδέσποινα του show του MSNBC «Chained to My Ex», όπου παρέχει δωρεάν συμβουλές σε δυστυχή un-divorced ζευγάρια, τα οποία δυσκολεύονται να «περάσουν τον φράχτη». «Οι περισσότεροι επικαλούνται οικονομικούς λόγους, τις περισσότερες φορές όμως οι λόγοι που τους κρατούν πίσω είναι η νοσταλγία ή η αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα. Οι άνθρωποι δεν θέλουν να ξεβολεύονται, φοβούνται τον πόνο και -στο πίσω μέρος του μυαλού τους- πιστεύουν πως μπορούν να τα έχουν όλα. Προσπαθούν απελπισμένα να ελέγξουν τα συναισθήματά τους, τον σύντροφό τους, το ίδιο το νομικό σύστημα, ώστε να μην αλλάξει τίποτα, να μείνουν τα πάντα ως έχουν. Όμως αυτό δεν γίνεται. Η απλή αλήθεια είναι πως δεν μπορείς να περάσεις κάτι τέτοιο χωρίς να πονέσεις. Η αλλαγή είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας. Όσο περισσότερο αντιστέκεσαι στην αλλαγή, τόσο περισσότερο υποφέρεις…».
Το μέλλον σε αναμονή
Για τη Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας Ειρήνη Λιάγκα η αδράνεια των un-divorced, είναι, συχνότατα, ένα νευρωτικό σύμπτωμα: «Οι άνθρωποι αυτοί είναι στάσιμοι – ούτε να εξελιχθούν μπορούν, ούτε να διεκπεραιώσουν τις εκκρεμότητές τους, όπως π.χ. το να σταματήσουν να ζουν μες στο πλαίσιο ενός γάμου με έναν σύντροφο που δεν επιθυμούν πια. Επιπλέον, η ύπαρξη ενός τρίτου ή τέταρτου προσώπου σ’ αυτή τη σχέση, μάλλον εντείνει τα προβλήματα αντί να τα λύνει - θολώνει το τοπίο για τα παιδιά και επιβαρύνει συναισθηματικά τους δύο πρώην συζύγους. Προσωπική μου εκτίμηση είναι πως οι un-divorced γεννιούνται από την αδυναμία τους να καταλήξουν σε μια απόφαση για το μέλλον τους και το πώς θα το διαχειριστούν. Κάτι που τους αναγκάζει, τελικά, να παρατείνουν την προηγούμενη φάση της ζωής τους. Είναι σαν να ξαναζούν την εφηβεία τους, αλλά μέσα στην ασφάλεια ενός γάμου…».
Περιέργως αυτή η περίφημη «ασφάλεια» είναι μάλλον μια επινόηση, αφού τις περισσότερες φορές η παράταση ενός διαλυμένου γάμου δημιουργεί περισσότερα προβλήματα απ’ όσα λύνει. Προβλήματα οικονομικά (επιπλοκές που ίσως προκαλεί η αύξηση ή η δραματική μείωση της περιουσίας ενός εκ των δύο χωρισμένων, αλλά μη διαζευγμένων συντρόφων) ή αισθηματικά διλήμματα. Τη δυσκολία να κάνεις μια καινούργια αρχή (δηλαδή πώς ακριβώς εξηγείς σε έναν καινούργιο έρωτα πως δεν είσαι πια παντρεμένος, αλλά ζεις μαζί με τον πρώην σου;), την αναπόφευκτη ζήλεια σε περίπτωση που εμφανιστεί στο προσκήνιο ένα τρίτο πρόσωπο, τον κίνδυνο να στείλεις μπερδεμένα μηνύματα για το μέλλον μιας σχέσης που πέθανε, αλλά αρνείσαι πεισματικά να ενταφιάσεις. Με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, un-divorcing σημαίνει να βάζεις όλη την υπόλοιπη ζωή σου σε αναμονή.
«Από την εμπειρία μου –εξηγεί η Ειρήνη Λιάγκα- αυτές που συνήθως αγανακτούν πρώτες και «κάμπτονται» απ’ αυτό το «τέλεια οργανωμένο» μοντέλο συνύπαρξης είναι οι γυναίκες. Διότι εκείνες συνεχίζουν να έχουν τους ρόλους που είχαν (τη φροντίδα των παιδιών, το νοικοκυριό, τη συντήρηση του σπιτιού κ.λπ.) και ταυτόχρονα βλέπουν τους άντρες τους να συνεχίζουν αμέριμνοι τη ζωή τους με άλλες, συνήθως νεότερες συντρόφους…».
Ακόμα κι αυτό το άλλοθι της διατήρησης ενός υποτυπώδους marital status «για χάρη των παιδιών», είναι μια ωραία ψευδαίσθηση. «Οι γονείς αυτής της κατηγορίας τείνουν να «συσπειρώνονται» όλο και περισσότερο γύρω από τα παιδιά τους και τα παιδιά, με τη σειρά τους, αντιλαμβάνονται πως αποτελούν τον συνεκτικό κρίκο της οικογένειας. Τα ευρήματα δείχνουν πως συν τω χρόνω αρχίζουν να λειτουργούν σαν μοναχοπαίδια. Δηλαδή, αισθάνονται πως ελκύουν ή πως πρέπει να ελκύουν το ενδιαφέρον των άλλων, πως πρέπει να είναι διαρκώς χαρούμενα και να μη δημιουργούν προβλήματα, αφού αυτά σηκώνουν το βάρος της σχέσης των γονιών τους. Καμιά φορά, δυστυχώς, οι ίδιοι οι γονείς φροντίζουν να τους θυμίζουν τη «θυσία» που κάνουν για χάρη τους…». Στην πραγματικότητα, τα παιδιά είναι διπλά χαμένα. Από τη μια, διότι συνεχίζουν να ζουν σε ένα σπίτι που μυρίζει διαρκώς μπαρούτι και από την άλλη, διότι οι δυστυχείς, μπερδεμένοι ή εγκλωβισμένοι σε έναν αδιέξοδο γάμο γονείς είναι ένα λάθος πρότυπο, που στο μέλλον θα χρησιμοποιήσουν για να χτίσουν πάνω του –στραβά- και τη δική τους οικογένεια. Οι ψυχολόγοι είναι κατηγορηματικοί: το διαζύγιο δεν είναι καλό. Αλλά πάντα καλύτερο από μια μέτρια υποχρεωτική συμβίωση.
«΄Όλοι οι σκόπελοι ξεπερνιούνται», καταλήγει η κ. Λιάγκα, «και όλοι οι σκοποί επιτελούνται όταν υπάρχει ειλικρίνεια, σεβασμός για το συναίσθημά μας και για το σύντροφό μας. Πρέπει να μη φοβόμαστε να κοιτάξουμε τη ζωή μας στα μάτια – ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι. Αυτό όμως είναι το προσωπικό στοίχημα του καθενός από μας».
Σχετικά θέματα:
Relationship Alert: 6 συνήθειες που δηλητηριάζουν τη σχέση σου
To σύνδρομο της “Μικρής Γοργόνας”
Hollywood Relationship Academy
