Ο βραβευμένος συνθέτης Μίνως Μάτσας ξετυλίγει τη σπουδαία πορεία του και μας μιλά για τις γυναίκες της ζωής και της καριέρας του.
Ο Μίνως Μάτσας έχει μια ζωή γεμάτη μικρές και μεγάλες, πασίγνωστες και ανέκδοτες, αστείες και συγκινητικές ιστορίες. Τις περισσότερες φορές του αρέσει να τις μοιράζεται μέσα από τις μουσικές που γράφει για την τηλεόραση, τον κινηματογράφο και το θέατρο. Κάποιες από αυτές θα ακούσουμε στη συναυλία του στο Μέγαρο Μουσικής που είναι αφιερωμένη στις γυναίκες. Ο βραβευμένος συνθέτης επέλεξε την 7η Μαρτίου, μία μέρα πριν από την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας για να ξετυλίξει το μουσικό μίτο που συνδέει όλες τις γυναικείες προσωπικότητες των έργων του "Με μια ιστορία" -αυτός είναι και ο τίτλος της μουσικής παράστασης.
Βέβαια, υπάρχουν πολλές προσωπικές ιστορίες που προτιμά να τις μοιραστεί μονάχα με τους δικούς του ανθρώπους ή και καθόλου. Κάνοντας μια μικρή εξαίρεση, αποκάλυψε μερικές από αυτές στη Madame Figaro. Τον συναντήσαμε στο studio Odeon όπου περνά πολλές ώρες της ημέρας του γράφοντας μουσική. Μοιάζει να είναι το δεύτερο σπίτι του και ίσως αυτό να παίζει ρόλο στο πόσο καλός οικοδεσπότης ήταν: φιλόξενος και γενναιόδωρος.
Πριν πατήσω το play στο δημοσιογραφικό κασετοφωνάκι αναρωτιέται γιατί δεν γράφω τη συνέντευξη με το κινητό μου, για να καταλήξει να μου πει: "Η τεχνολογία για εμένα εμπεριέχει ποίηση. Μπορείς να αφήσεις τη φαντασία σου ελεύθερη και να κάνεις πολλά περισσότερα σε σχέση με το παρελθόν. Πολύ πιο εύκολα. Αρκεί να μην υποδουλωθείς. Αλλά αυτό ισχύει με όλα, φαντάζομαι".
Γίνεται μεγάλη κουβέντα πια για το ΑΙ...
Έχουμε δει τα πειράματα που υπάρχουν, από τη Λογοτεχνία μέχρι την καταπληκτική ταινία του Λάνθιμου. Είναι υπέροχα όλα αυτά. Τώρα έχει ανακύψει το ethical AI. Νομίζω θα γίνει το ίδιο όπως με την ethical Ντόλι, που δεν προχώρησε. Βέβαια, στις τέχνες το βασικό πράγμα που σε κινητοποιεί -όταν διαβάσεις ένα βιβλίο, δεις ένα ζωγραφικό έργο, ακούσεις μουσική, δεις μία ταινία- είναι το συναίσθημα. Άρα σε αυτό δεν μπορεί να εισχωρήσει το AI. Μπορεί να εισχωρήσει η πληροφορία και η πολύ μεθοδευμένη γνώση αλλά χωρίς συναίσθημα, πώς θα γίνει; Εν πάσει περιπτώσει, αν επικρατήσει, εγώ θα συνεχίσω να γράφω και θα λέω ότι τα έκανε το AI μου. Αυτή τη λύση έχω σκεφτεί.
Μετράτε στη μουσική σχεδόν τρεις δεκαετίες αλλά νιώθω σαν να είστε καινούριος στον χώρο. Είναι κάτι που το επιδιώκετε;
Το ίδιο νιώθω κι εγώ. Δες σύμπτωση. (Γελάει.) Μου κάνει κι εμένα εντύπωση. Δεν ξέρω πώς γίνεται αυτό. Το μόνο πράγμα που έχω επιδιώξει είναι να κάνω μουσική. Δεν είμαι τόσο στοχοπροσηλωμένος να πω τι θα κάνω την επόμενη, ας πούμε, διετία μου. Εγώ μέχρι τώρα έχω ακολουθήσει το συναίσθημά μου. Δεν ξέρω αν είναι καλό ή κακό. Πιθανώς να είχα κάνει άλλα πράγματα -περισσότερα ή και λιγότερα- αν είχα πιο οργανωμένη σταδιοδρομία. Παρόλα αυτά έχω κάνει αυτά που ήθελα. Το ότι τα τελευταία δύο χρόνια, μετά από 25 χρόνια, εμφανίζομαι στον κόσμο και με γνωρίζει, αυτό είναι όντως κάτι καινούριο. Ήταν κι αυτό από τα πράγματα που έλεγα, καλή ώρα, στις συνεντεύξεις. Έχω αρχίσει να το κάνω τώρα.
Μετά το Ηρώδειο τον Σεπτέμβριο και τις εμφανίσεις στο Gazarte, τώρα έρχεται κι αυτή η συναυλία στην υπέροχη αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής. Ήταν ένα όνειρό μου το οποίο θα κάνω πραγματικότητα, να παίξω τη μουσική μου με μία υπέροχη ορχήστρα με την οποία συνεργαστήκαμε και το καλοκαίρι, με τη Συμφωνική της ΕΡΤ υπό τη διεύθυνση Μίλτου Λογιάδη.
Πώς ήταν η μουσική μετάβαση από την Αμερική στην Ελλάδα;
Ήρθα προετοιμασμένος γιατί είχα κρατήσει επαφή. Τα τελευταία καλοκαίρια, έχοντας πάρει απόφαση ότι θα επιστρέψω, είχα κάνει παραστάσεις στην Επίδαυρο. Έκανα πράγματα αποσπασματικά και αυτά ήταν που με οδήγησαν ουσιαστικά να αποφασίσω ότι θέλω να επιστρέψω. Γιατί η Αμερική είναι μια χώρα υπέροχη που τα πράγματα είναι πολύ μπροστά, πολύ οργανωμένα αλλά πολύ σκληρά. Πας βήμα βήμα, έτσι πρέπει κατά τη γνώμη μου.
Αυτό σας έδωσε και το "προνόμιο" να είστε πιο ψύχραιμος στα πράγματα που συμβαίνουν;
Σαφώς. Η δουλειά που έκανα στην Αμερική και η ενασχόλησή μου με τη μουσική και τον κινηματογράφο, μου έμαθε πολλά πράγματα, πολύ χρήσιμα τα οποία δεν μπορείς να μάθεις σε μία μεσογειακή χώρα. Είναι αδύνατον. Έμαθα τι σημαίνει συνεργασία και δουλειά χωρίς ego. Το ego είναι στα προσωπικά σου, στη δουλειά πρέπει να το βάζεις στο πλάι.
Παρόλο που ο όγκος της παραγωγής σας είναι τόσο μεγάλος, διαπιστώνω ότι έχετε μία σεμνότητα ως άνθρωπος. Μήπως προκύπτει από αυτή τη βαθιά βουτιά που έχετε κάνει στη δουλειά;
Δεν ξέρω από πού προκύπτει. Η θεωρία μου είναι ότι μας ενδιαφέρει η δουλειά κάποιου, δεν μας ενδιαφέρει τι κάνει στη ζωή του. Και αυτό ακολουθούσα πάντα. Τώρα που βγαίνω προς τα έξω και έρχομαι σε επαφή με τους ανθρώπους, με γνωρίζουν. Δεν είναι θέμα σεμνότητας το να είμαι ταπεινός. Δεν ανοίγω καρδιές να εγχειρίζω ανθρώπους. Από αυτό κρέμεται η ζωή του άλλου, δεν κρέμεται η ζωή του άλλου από τη δουλειά μου. Βέβαια την ομορφαίνει. Ένας από τους στόχους μου είναι να ομορφύνω πρώτα τη δική μου ζωή και σίγουρα αν ομορφαίνω τη δική μου ζωή, θα ομορφαίνω και τη ζωή κάποιων άλλων. Ξέρω την αξία μου, ποιος είμαι και πού πάω αλλά δεν θεωρώ ότι χρειάζεται παραπάνω "φασαρία".
Εκτός από τη δική σας πορεία όμως κουβαλάτε και αυτή της οικογένειάς σας.
Γενικά είμαι χορτασμένος. Δεν έχω απωθημένα. Και δεν με ενδιαφέρει ο άλλος να ξέρει εμένα. Με ενδιαφέρει αυτό που συμβαίνει, που ακούνε τη δουλειά μου και μου στέλνουν μηνύματα και μου λένε πόσο τους συγκίνησε ή πόσο τους άλλαξε την ημέρα τους ή τη διάθεσή τους. Το ουσιαστικό λοιπόν που με ενδιαφέρει είναι η επικοινωνία μέσα από τη δουλειά μου.
Υπάρχουν σημεία στην προσωπική σας ιστορία που θεωρείτε κομβικά;
Σίγουρα υπάρχουν. Το ένα ήταν όταν ξεκίνησα. Με φώναξε ο Λευτέρης Παπαδόπουλος στο σπίτι του. Με ρωτούσε "Εσύ, το έγραψες αυτό;" "Εγώ", απαντούσα. Και μου έλεγε "Παιξ'το, δεν σε πιστεύω". (Γελάει.) Μαζί με πολλά κοσμητικά επίθετα, τα οποία τα φαντάζεστε.
Ένα δεύτερο ήταν όταν με φώναξε ο Νταλάρας και μου είπε "έχω μάθει ότι γράφεις" -γιατί το κρατούσα μυστικό - και μου έλεγε "βάλε με να ακούσω". Και του έλεγα όχι, αλλά ταυτόχρονα ήθελα. Μιλάμε για αρχές 90s που ήταν μια χρυσή εποχή των πραγμάτων. Έχοντας και τη ρετσινιά ότι ο πατέρας μου είχε τη μεγαλύτερη δισκογραφική εταιρία, δεν μπορούσα να ζητήσω να πει ο Νταλάρας τα πρώτα μου τραγούδια. Πώς θα φαινόταν;
Όταν τα έκανα όλα αυτά, όντως υπήρξαν καχύποπτοι άνθρωποι και άνθρωποι που αμφέβαλαν. Όχι άνθρωποι των οποίων εκτιμούσα την άποψη όμως. Στεναχωρήθηκα πέντε, δέκα φορές. Μετά δούλεψα αρκετά χρόνια και κατάλαβαν κι αυτοί ότι δεν είμαι ένα παιδί το οποίο κάνει το χόμπι του.
Προνομιούχο παιδί κιόλας...
Το "προνομιούχο παιδί κάνοντας το χόμπι του" είναι μια εικόνα που δεν μου αρέσει καθόλου. Όλα εξελίχθηκαν με κόπο και δουλειά. Δεν έχω καταφέρει κάτι χωρίς δουλειά. Βέβαια, χρειάζεται και η τύχη. Η δουλειά είναι ένα κομμάτι, η έμπνευση είναι ένα άλλο, αλλά υπάρχει και η θεά Τύχη. Υπάρχουν άνθρωποι που η ιστορία τους έχει συμπτώσεις και γεγονότα από όπου οδηγηθήκαν σε ένα φοβερό αποτέλεσμα χωρίς να έχουν περάσει όλα τα σκαλιά. Εγώ στη ζωή μου μέχρι τώρα -και δεν νομίζω να αλλάξει- δεν έχω περάσει τίποτα χωρίς πολλή δουλειά, κόπο και ιδρώτα.
Θα μπορούσε βέβαια να είναι αλλιώς, μιας και είχατε την τύχη να μεγαλώσετε σε μία μουσική οικογένεια.
Δεν γίνονται τα πράγματα έτσι. Μπορεί να είναι το σύνδρομο του καλού παιδιού, δεν ξέρω. Πάντα πίστευα ότι αν θέλεις να κάνεις κάτι σοβαρά και με διάρκεια, πρέπει να του δώσεις αυτό που πρέπει, αυτό που χρειάζεται: χρόνο και κόπο.
Είναι η μουσική ένας τρόπος για να περνάτε χρόνο με τον εαυτό σας;
Σαφώς. Οι διαδικασίες αυτές σίγουρα έχουν πολύ κόσμο αλλά έχουν και πολλές ώρες μοναχικές. Σίγουρα γνωρίζεις τον εαυτό σου καλύτερα μέσα από αυτό. Εγώ μπορώ να πω ότι γνωρίζω το καλύτερο κομμάτι του εαυτού μου καλύτερα. (Γελάει.)
Στη δημιουργική διαδικασία, όμως, κανείς δεν έρχεται σε επαφή και με τη σκοτεινή πλευρά του;
Αυτό που κάνω και η μουσική μου έχει τόση αγάπη, που είναι το καλύτερο κομμάτι μου. Σε άλλα κομμάτια είμαι πιο δύσκολος, αλλά η μουσική είναι το καλύτερό μου.
Να φανταστώ ότι στο σπίτι σας όλες οι λειτουργίες γίνονται με τη συνοδεία ενός πιάνου;
Ισχύει ότι υπάρχει πολλή μουσική. Είναι το βασικό συστατικό της ζωής μου.
Υπάρχει ώρα της ημέρας που θα πείτε δεν θέλω άλλη μουσική;
Υπάρχουν οι ώρες που ασχολούμαστε με τα μωρά μας, που είναι 2,5 ετών. Βέβαια κι αυτή η ώρα έχει και μουσική αλλά έχει και αφοσίωση σε αυτά τα πλάσματα που είναι πολύ ενδιαφέροντα και αθώα και σε κάνουν να βλέπεις τον κόσμο από την αρχή.
Θέλετε να μεγαλώσουν τα παιδιά σας σε ένα περιβάλλον, όπως το δικό σας, γεμάτο μουσική;
Είτε θέλω είτε όχι, τους το έχουμε περάσει αυτό. Από εκεί και πέρα, ποιος ξέρει τι θα τους αρέσει. Εγώ έχω τελειώσει και νομική, όπως ξέρετε. Αν και η μουσική δεν έφυγε ποτέ, θα μπορούσα να παρεκκλίνω προς διάφορες κατευθύνσεις. Να κάνω τη δουλειά του πατέρα μου, να γίνω ένας δικηγόρος που θα υπερασπίζεται αθώους ανθρώπους...
Όταν γράφετε μουσική, φαντάζομαι, η σύζυγός είναι, αναπόφευκτα, η πρώτη που την ακούει.
Σίγουρα είναι και πρέπει να πω, χωρίς επιφύλαξη, ότι είναι αυστηρός κριτής και έχει και αντίληψη για πράγματα τα οποία μόνο σπουδαγμένοι μουσικοί έχουν. Το πώς το έχει αυτό είναι άγνωστο. Έχει μια αίσθηση για τη μουσική και μία μουσικότητα η ίδια που είναι πολύ περίεργο. Έτσι πετυχαίνει πράγματα που εγώ τα χάνω. Εγώ μπορεί να παίζω δύο ώρες και να με ακούει από πάνω και να μου φωνάζει "αυτό είναι καλό" και εγώ να της λέω "ποιο;" και να μου απαντάει "αυτό που έπαιξες πριν από λίγο". (Γελάει.) Έχει μια πολύ βαθιά αντίληψη για τη μουσική, αυτό νομίζω είναι έμφυτο. Θα μπορούσε να γίνει μία πολύ καλή μουσικός.
Εσείς μπορείτε να απολαύσετε τις συναυλίες ως απλός θεατής ή υπερισχύει η ιδιότητα του μουσικού;
Θα ήθελα να είχα την αθωότητα να το κάνω αλλά δεν την έχω και δυστυχώς τα φιλτράρω όλα. Σε αντίθεση με την Όλγα, η οποία έχει πιο αθώα αντίληψη για τα πράγματα αλλά επίσης μεγάλη αντιληπτικότητα για όλα.
Στις δικές σας μουσικές εντοπίζετε πράγματα που σας συγκινούν ή είστε αυστηρός;
Είμαι πολύ αυστηρός για μένα. Σίγουρα καταλαβαίνω, κυρίως όταν περάσει λίγος καιρός, την αξία. Ξέρετε, ο χρόνος είναι αυτός ο οποίος διακρίνει. Σχετικά τα έχω πάει καλά. Ακούω παλαιότερα πράγματα και προφανώς θα τα έκανα διαφορετικά αλλά τουλάχιστον αναγνωρίζω "κάτι". Είναι πολύ βασικό και ήταν από την αρχή ο στόχος μου: να είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου. Δεν έχω υποδυθεί ποτέ κάτι άλλο από αυτό που είμαι.
Ας πάμε και στη συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής...
Έχω επιλέξει τα θέματα από τις ταινίες με τις ηρωίδες των εκάστοτε ταινιών. Την Ευτυχία Παπαγιανοπούλου, την Ελένη Καζαντζάκη, τη Μεγάλη Αικατερίνη, την Πέτρα Φον Καντ, τη Λιούμποβα. Έχω διαλέξει τις ηρωίδες από όλα τα έργα μέχρι και τη νεαρή ηρωίδα από τις 17 Κλωστές. Θα είναι μία πολύ ωραία βραδιά. Έχω κάνει και κάτι άλλο που είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, έχω επιλέξει και 16 ποιήτριες. Κάνοντας έρευνα ανακάλυψα και δυο τρεις, των τελευταίων ετών, που δεν ήξερα.
Πέρα από τα ονόματα που προαναφέρατε, είναι οι γυναίκες γενικά έμπνευση για τη μουσική σας;
Η γυναίκα είναι το άπαν. Τα περικλείει όλα. Η γυναίκα περικλείει όλο τον κόσμο μέσα της. Για αυτό και είναι πολύ πιο "προχώ" από εμάς τους άντρες. Εγώ το λέω χρόνια, πολύ πριν γίνει της μόδας. Για αυτό και έχει υποστεί ανά τους αιώνες αυτά που έχει υποστεί. Ήταν στη σκιά των αντρών επί αιώνες. Οι γυναίκες πρέπει να κάνουν πολύ κόπο να αποδείξουν αυτό που αξίζουν σε έναν κόσμο που τώρα ευτυχώς είναι λιγότερο ανδροκρατούμενος. Εγώ λέω ευτυχώς. Πιστεύω ότι τα ωραιότερα πράγματα έχουν θηλυκό άρθρο από αριστερά: η φύση, η μουσική, η θάλασσα.
Σας αγχώνει περισσότερο που μεγαλώνετε και μια κόρη;
Όχι δεν με αγχώνει. Αυτό που προσπαθούμε με την Όλγα είναι να περάσουμε στα παιδιά μας ότι υπάρχει ισοτιμία μεταξύ των δύο αυτών φύλων. Ξεκινάει από το σπίτι. Αν τα παιδιά μεγαλώνουν με αυτή την αντίληψη και όχι με τις παλιές, κάνεις ένα βήμα μπροστά σε αυτά τα θέματα. Παρόλο που πρέπει να πω ότι από την πρώτη μέρα που γεννήθηκαν, είναι δύο χαρακτήρες τελείως διαφορετικοί. Δεν έχουν καμία σχέση το αγόρι με το κορίτσι. Από την πρώτη μέρα μέχρι τώρα που είναι 2,5 βλέπεις ότι μιλάμε για τελείως διαφορετικά είδη.
Ορμώμενη από τον τίτλο της παράστασης, υπάρχει κάποια ιστορία που δεν ξέρουμε για εσάς;
Πολλές ιστορίες, που δεν θα ήθελα όμως να τις ξέρετε. (Γελάει.)
Θα μας πείτε πώς γράφτηκε το τραγούδι "Ιστορία" που ακούγεται στη σειρά Πανθέοι και ερμηνεύει ο Κώστας Τριανταφυλλίδης;
Το τραγούδι είναι μαγική μορφή τέχνης γιατί έχει μια αμεσότητα. Βγαίνει κάτι και τον χτυπάει ή δεν τον χτυπάει τον άλλον. Το τραγούδι έχεις κάποιους κανόνες και μαζί με αυτούς, κάτι που δεν μπορείς να περιγράψεις και κάνει τη μεγάλη διαφορά. Αν ήξερα θα το έκανα πάντα.
Πώς γράφτηκε το συγκεκριμένο; Καθόμουν σπίτι μου με τους στίχους μπροστά μου και έπαιζα μουσική. Παίζω διάφορες μουσικές που τις ηχογραφώ στο κινητό μου και μετά τις ακούω. Τις άκουγα, λοιπόν, μια μέρα στο αυτοκίνητο με την Όλγα δίπλα μου και μου λέει "αυτό τι είναι; Γύρνα λίγο πίσω". Γυρνάω και μου λέει "είναι αριστούργημα". Εγώ δεν καταλαβαίνω γιατί παίζω και αυτοσχεδιάζω ώρες αλλά σκέφτηκα ότι εκείνη κάτι κατάλαβε. (Γελάει.) Γύρισα σπίτι, το βρήκα και ξεκίνησα από αυτό. Το έφτιαξα και μετά μπήκε μόνο του σε μία τροχιά.
