Trolls, haters, ξερόλες: γιατί ο αγενής, επιθετικός και σνομπ συλλογικός εαυτός μας ξεσαλώνει πίσω από την ανωνυμία του Internet;
Κακά τα ψέματα.
Μας αρέσουν οι φαρμακερές ατάκες. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, που ενθουσιαζόμαστε κυρίως με τους κακούς στα σίριαλ. Μερικές φορές μάλιστα οι κακίες τους είναι τόσο έξυπνες, που σου δίνουν την εντύπωση πως ακόμη και ο ίδιος ο σεναριογράφος που τις έγραψε, ειλικρινά βαριέται κι αυτός τα κλισέ του σεναρίου του. Βέβαια, άλλο σίριαλ και άλλο πραγματική ζωή. Και αυτή είναι μια απαραίτητη διευκρίνιση. Διότι τον τελευταίο καιρό έχουμε εκτεθεί σε τόσες άκομψες κακίες, βρισιές και απειλές εναντίον αληθινών προσώπων στο διαδίκτυο που, πρώτον, αρχίζουμε και θεωρούμε τον ιντερνετικό τραμπουκισμό θεμιτό –αρκεί να εξυπηρετεί τον αγώνα εναντίον του ελληνικού κομφορμισμού– και, δεύτερον, επιβραβεύουμε όσους γράφουν συνεχώς σχόλια που στάζουν χολή, επειδή απλά είναι πολύ εύστοχα.
Μπορεί να μην το καταγράφει κανένας επίσημος φορέας ακόμη, αλλά αυξάνουν και πληθύνουν εκείνοι που περνούν ατελείωτες ώρες πάνω από τον υπολογιστή τους ή στο smart phone τους τσεκάροντας προφίλ και tweet από συγκεκριμένους ανθρώπους συνήθως επώνυμους, όχι απλώς για να «μαθαίνουν νέα τους», όπως αθώα διακηρύσσουν τα site κοινωνικής δικτύωσης, αλλά -κυρίως- για να τους προσβάλλουν, να σαμποτάρουν τη ροή των σχολίων τους και να τους κάνουν να νιώσουν άσχημα. Γιατί; Προφανώς για να τους εκδικηθούν: είτε για την αφέλειά τους (οι έξυπνοι, εξάλλου, βαριούνται θανάσιμα με τη βλακεία των άλλων), είτε γιατί θεωρούν πως κι εκείνοι φταίνε για το σημερινό μας χάλι, με τη συνειδητή εμπλοκή τους (βλ. βουλευτές), τη σιωπηλή συνέργειά τους (βλ. επωνύμους που χαϊδεύουν το σύστημα), είτε διακηρύσσοντας τα λάθος πράγματα (βλ. διανοούμενους που τολμούν να πουν κάτι μη πολιτικά ορθό). Χωρίς αυτό να σημαίνει βέβαια ότι από το στόχαστρο γλυτώνουν οι μειονότητες, οι ανορθόγραφοι, οι ανιστόρητοι και οι διάφοροι πρώην.
Ο καταλύτης για τις παραπάνω συμπεριφορές είναι φυσικά ένας: η περιβόητη ανωνυμία του ίντερνετ. Όταν κρύβεσαι πίσω από ένα άβαταρ, ένα ψεύτικο προφίλ και απ’ το κλασικό πλέον αβγό του twitter, ο καταπιεσμένος κακός εαυτός βρίσκει επιτέλους την περιβόητη δίοδο για να εκφραστεί, κάτι που δεν μπορεί να γίνει φυσικά στο απαιτητικό γραφείο – ή στην εκκωφαντική απουσία του, στο εδώ και καιρό αδρανές διπλό κρεβάτι, στο αμήχανα σιωπηλό οικογενειακό τραπέζι.
Ο συλλογικός κακός εαυτός μας δεv θα μπορούσε να μη βρει τη διαδικτυακή του έφραση, εν ολίγοις. Γι’ αυτό και σ’ αυτή τη συζήτηση δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τους ενοχλητικούς Τρόλερ, τους οργισμένους Hater αλλά και τους επιδεικτικούς Ξερόλες, δηλαδή τις νέες φυλές χρηστών του ίντερνετ, που ευθύνονται για το ιντερνετικό bullying των ημερών μας. Αν μία έξυπνη κακία μας φαίνεται απλά αστεία σίγουρα τα παρελκόμενα του ιντερνετικού τραμπουκισμού, ίσως πρέπει να μας απασχολούν λίγο παραπάνω.
ΚΟΜΠΛΕΞ ΑΝΩΤΕΡΟΤΗΤΑΣ
Η αλήθεια είναι πως πρέπει να έχεις κάποιο ταλέντο για να αποδομείς συνειδητά τη ροή μιας συζήτησης- οι αφελείς το κάνουν μάλλον άθελά τους. Ενώ στο timeline του twitter, για παράδειγμα, εάν είσαι λίγο παραπάνω ευφυής, απογοητευμένος, ευαισθητοποιημένος, οργισμένος και με αρκετό χρόνο στη διάθεσή σου, μπορείς να πυροβολείς όσους σε ακολουθούν με σχόλια, είτε εύστοχα αστεία, είτε υβριστικά κατά πάντων, είτε μη πολιτικώς ορθά, είτε γεμάτα σεξουαλικά λογοπαίγνια, είτε απλώς ακαταλαβίστικα. Και για ν’ αρχίσουμε να βάζουμε τα πράγματα σε μια σειρά, όλα τα παραπάνω περιγράφουν την τυπική συμπεριφορά ενός τρόλερ. Στόχος του είναι να αποδείξει ότι πρώτον, μπορεί να κάνει ότι θέλει, και δεύτερον, πως η ανοχή ως προς τις κοινοτοπίες, τα γλυκερά σχόλια ή τις καθωσπρέπει απόψεις που συνήθως εκφράζονται στο διαδίκτυο, έχει πια τελειώσει. Υπάρχουν, φυσικά και πιο στοχευμένοι τρόλερ.
Για κάθε αφελή “καλημέρα” με άπειρα θαυμαστικά μιας τηλεπερσόνας, για κάθε σχόλιο ενός πολιτικού που υπερασπίζεται τα καλά του μνημονίου, για κάθε «selfie» φωτογραφία που ανεβάζει ένας ενοχλητικά αυτάρεσκος τραγουδιστής θα φροντίσουν να σερβίρουν κι ένα αντίστοιχο φαρμακερό σχόλιο, που θα ξεχωρίζει σαν τη μύγα μες στο γάλα. Απευθύνονται, δε, τόσο στο εν λόγω πρόσωπο (έτσι για να εκτονώσουν την επιθυμία τους για κάζο), όσο και σε τυχόν άλλους –εξίσου- έξυπνους χρήστες που θα εκτιμήσουν την «τρολιά» και θα γελάσουν με ακόμη ένα δείγμα έξυπνης κακίας, που στρέφεται εναντίον ενός εκφραστή του σαπισμένου συστήματος. Μια συμπεριφορά που θα μπορούσε να παραπέμπει και σ’ ένα ιδιαίτερο Συλλογικό Κόμπλεξ Ανωτερότητας, ως ένα κάλεσμα μεταξύ έξυπνων χρηστών δηλαδή, ώστε να βομβαρδίσουν με τις ατάκες τους την ιντερνετική βλακεία. Όταν νιώθεις ανώτερος -χωρίς απαραίτητα να είσαι-, κάνεις ό,τι μπορείς για να το υπενθυμίζεις σε όσους θεωρείς κατώτερούς σου. Κλασικά πράγματα.
Οι κοινωνικοί επιστήμονες πάντως δεν θαμπώνονται από την πεποίθηση ευφυίας των συγκεκριμένων χρηστών. Θεωρούν το trolling σύμπτωμα της κοινωνικής αδικίας, της οικονομικής ανέχειας και της πολιτικής αστάθειας. Η συλλογική ασφυξία που νιώθουμε μας οδηγεί στην απόλυτη απαξίωση των πάντων και κάνει τον κακό εαυτό μας να θεωρεί πως η μόνη επανάσταση που μας έμεινε είναι αυτή μέσω ίντερνετ, και μάλιστα εναντίον συγκεκριμένων προσώπων.
ΑΛΗΘΙΝΟ ΜΙΣΟΣ Ή ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ;
Οι Haters, από τη αλλη, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν κατά τι πιο επικίνδυνοι. Τους είναι αδιάφορος ο όποιος αποπροσανατολισμός, το επί τούτου μπάχαλο ή το κλείσιμο ματιού στον έξυπνο χρήστη- αναγνώστη. Αντιθέτως, ειδικεύονται στο να επιτίθενται με την ακρίβεια και προσήλωση ενός προγραμματισμένου ρομπότ κατά διάσημων ή άσημων ανθρώπων που δείχνουν να είναι ευάλωτοι. Η λίστα περιλαμβάνει από τραγουδιστές και πολιτικούς οπαδούς μέχρι εφήβους ομοφυλόφιλους και κορίτσια χωρίς προφανή ομορφιά, κι από μέλη μειονοτήτων μέχρι πρώην σύντροφους, που πρέπει να τιμωρηθούν μέσω του ανώνυμου εκφοβισμού. Και φυσικά, δεν πρέπει να ξεχάσουμε τους διαννοούμενους εκείνους που θα τύχει να κάνουν μια δημόσια τοποθέτηση, μη αρεστή στο πλήθος: είτε σχετική με την ελληνική ιστορία, είτε με το μεταναστευτικό και τους αληθινούς υπαιτίους της κρίσης, είτε για τον ορθό τρόπο καταπολέμησής της.
Βέβαια, το να είσαι hater, να κρύβεσαι πίσω από ένα ψεύτικο προφίλ και να εξαπολύεις απειλές ασταμάτητα είναι πιο ασφαλές ακόμη κι από το να βρίζεις οδηγώντας πίσω από την ασφάλεια των κλεισμένων παραθύρων σου στην Κηφισίας. Από αυτή την οπτική, λοιπόν, ίσως και να μη μας τρομάζουν και τόσο πολύ οι δολοφονικές διαθέσεις, οι ξεκάθαρες κατάρες και οι βρισιές που συνήθως γράφονται ως σχόλια σε τραγούδια που αναρτώνται στο youtube ή σε τοίχους του facebook. Διότι πέρα από τη δειλία που προφανώς κρύβεται πίσω από την απόκρυψη της αληθινής ταυτότητας, τα κεφαλαία γράμματα και τις ανορθογραφίες, υπάρχει μία πολύ ενδιαφέρουσα επισήμανση: ένας hater δεν είναι ποτέ αρκετός. Έχει παρατηρηθεί λοιπόν πως οι haters αναζητούν ομοίους τους (π.χ. κι άλλους που μισούν τον Τζάστιν Μπίμπερ, τη Ριάνα, τη Φουρέιρα, κ.ο.κ), και μόλις τους βρουν αναπτύσσουν διαδικτυακές σχέσεις μαζί τους, με μόνο κοινό σημείο, το πρόσωπο που αμοιβαία μισούν. Σα να βρίσκουν επιτέλους μία ταυτότητα, και να γραπώνονται απ’ αυτή, μόνο και μόνο επειδή κατάλαβαν επιτέλους όχι τι ακριβώς θέλουν στη ζωή τους, αλλά τι ακριβώς μισούν. Και όσο περισσότεροι βρεθούν να είναι αυτοί που μισούν το ίδιο πρόσωπο, τόσο το καλύτερο. Εξάλλου, γι’ αυτούς σωστό είναι ό,τι λένε οι πολλοί – ή όσοι συμφωνούν μαζί τους.
Συνέχεια στη Σελίδα 2
Η ΗΤΤΑ ΤΟΥ «ΚΑΘΩΣΠΡΕΠΙΣΜΟΥ»
Αν δεχτούμε πως το ίντερνετ είναι η αναπόφευκτη επέκταση της δημόσιας σφαίρας, τότε δεν μπορούμε να αρνηθούμε πως μας έχει βοηθήσει να πάρουμε πολλές φορές το αίμα μας πίσω από τα παραδοσιακά media που μέχρι πρότινος είχαν το μονοπώλιο της δημόσιας έκφρασης, προβάλλοντας κυρίως ωραιοποιημένα ψεύδη και συντηρώντας έναν γλοιώδη καθωσπρεπισμό ακολουθώντας το εξής τρίπτυχο: δεν κρίνουμε όσους είναι δικοί μας, δεν μιλάμε ανοιχτά για την ουσία των προβλημάτων, δεν αμφισβητούμε. Η έλευση του διαδικτύου τα άλλαξε όλα. Γι’ αυτό και η δύναμη που έδωσε το διαδίκτυο στον καθένα ξεχωριστά να μιλήσει ελεύθερα, ακόμη και αν αυτό που λέει είναι υβριστικό ή ανούσιο, άλλαξε εντελώς τις ισορροπίες. Γι’ ακόμη μια φορά ωστόσο, στο πλαίσιο της ανθρώπινης συμπεριφοράς αποδεικνύεται πως το μέτρο δεν είναι αυτονόητο. Κάποιοι αντιμετωπίζουμε τον ιντερνετικό τραμπουκισμό ως μία ίωση: τον αγνοούμε όσο μπορούμε περιμένοντας να κλείσει ο κύκλος του. Κάποιοι άλλοι τον θεωρούμε ως αναπόφευκτο στοιχείο της ανθρώπινης συμπεριφοράς, που ως αυτοάνοσο, θα ξεσπάσει προκαλώντας ένα ντόμινο σωματικών επιθετικών συμπεριφορών. Για να το πούμε κι αλλιώς, αν δεν σεβαστούμε εγκαίρως την πολυτέλεια της ελεύθερης έκφρασης του διαδικτύου, η βαβέλ που θα προκύψει θα μας κάνει να αποδεχτούμε αδιαμαρτύρητα εμείς οι ίδιοι πια, την αυστηρή αστυνόμευσή του.
ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΥΠΕΡΑΝΩ ΥΠΟΨΙΑΣ
Δε χρειάζεται να είσαι καλλιτέχνης της πίστας για να έχεις haters.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΜΑΛΑΜΑΣ: Απογοήτευσε πρόσφατα πολλούς όταν έμαθαν πως ο καλλιτέχνης δεν δέχτηκε να γίνει μία πολιτική διαμαρτυρία σε συναυλία του. Ένιωσαν προδομένοι. Αφού τον λάτρεψαν, ήρθε η ώρα να τον σταυρώσουν με φαρμακερά σχόλια απαξίωσης.
ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ: Εξέφρασε τη γνώμη της περί μεταναστών στην Κυψέλη. Χρήστες την πολέμησαν με άπειρα σχόλια περί απάθειας. Ίσως ήταν και μια αφορμή να την αποκαθηλώσουν μετά τη διεθνή αναγνώρισή της.
ΛΕΝΑ ΔΙΒΑΝΗ: Πήρε θέση στον πρόσφατο τραγικό θάνατο του 18χρονου για ένα εισιτήριο τρόλεϊ. Δεν της το συγχώρησαν. Τουλάχιστον τις πρώτες ημέρες μετά το γεγονός.
ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ: Συγγραφέας και βουλευτής, αυθόρμητος και οξύθυμος, χωρίς την ξύλινη πολιτική γλώσσα, που θα του επέτρεπε πολλούς ελιγμούς, έχει προκαλέσει αρκετές φορές την οργή χιλιάδων χρηστών του ίντερνετ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: το σχόλιο για τις προτιμήσεις του Κολοκοτρώνη, η φράση «έχω πάει με τη μισή Αθήνα» και πολλά ακόμη.
ΕΝΟΧΛΗΤΙΚΟΙ ΞΕΡΟΛΕΣ – GRAMMAR NAZIS
Ιντερνετική αγένεια θα μπορούσε να θεωρηθεί ακόμη και η γνωστική επιδειξιομανία, που σκοπό έχει να διορθώνει τα πάντα με υπεροπτικό ύφος: από ανορθογραφίες και γραμματικά λάθη, μέχρι ιστορικές ασάφειες, πολιτικές θέσεις και λεξιλαγνικές υποδείξεις.
Σχετικά άρθρα:
Social Network: Το Facebook γνωρίζει πότε θα χωρίσεις
TEDx Athens: Uncharted Waters
Le connoisseur: Austin Kleon, ο συγγραφέας
