Μάθε τι ακριβώς σημαίνει cultural appropriation για να ξέρεις αν έχεις πέσει κι εσύ σ’ αυτό το παράπτωμα.
Πρόσφατα η Βρετανίδα τραγουδίστρια Adele ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων όταν ανέβασε στο λογαριασμό της στο Instagram μια φωτογραφία της όπου ποζάρει έχοντας ένα παραδοσιακό αφρικανικό στυλ στα μαλλιά της και φορώντας ένα μπικίνι με την σημαία της Τζαμάικα.
Οι επικριτές της την κατηγόρησαν για πολιτισμική οικειοποίηση (cultural appropriation). Τον περασμένο Ιανουάριο, οι Ιαπωνικός οίκος μόδας Comme des Garcon είχε κατηγορηθεί ότι υπέπεσε στο ίδιο ατόπημα όταν, στη διάρκεια του fashion Week στο Παρίσι παρουσιάζοντας την αντρική συλλογή του, ανέβασε στην πασαρέλα λευκά μοντέλα που είχαν τα μαλλιά τους πλεγμένα σε κοτσιδάκια όπως κάνουν οι γυναίκες στην Αφρική. To ίδιο και ο Valentino στο σόου της συλλογής Άνοιξη/Καλοκαίρι 2016 (βλ. κεντρική φωτο)
Αλλά και ο οίκος Gucci, στην παρουσίαση της χειμερινής κολεξιόν για το 2018, είχε επικριθεί για την επιλογή του να φορέσει σε λευκά μοντέλα τουρμπάνια στο κεφάλι που παρέπεμπαν σε παραδοσιακή ινδική φορεσιά.
Ο κόσμος της μόδας γενικά έχει κατηγορηθεί για πολιτισμική οικειοποίηση περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, όμως ο όρος περιλαμβάνει κι άλλους τομείς της κουλτούρας ενός λαού, όπως το φαγητό, ο χορός ή η Τέχνη.
Τι ακριβώς είναι η πολιτισμική οικειοποίηση (cultural appropriation)
Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης που πρόσθεσε τον όρο το 2017 πρόκειται για την "μη αναγνωρισμένη ή ακατάλληλη υιοθέτηση εθίμων, πρακτικών, ιδεών κ.λπ. ενός λαού (ή κοινότητας) από μέλη άλλου κατά κανόνα κυριαρχικού πάνω στον πρώτο λαό (ή κοινότητα)". Για να το πούμε με απλά λόγια, ο όρος αναφέρεται στις περιπτώσεις που κάποιος υιοθετεί στοιχεία από μια κουλτούρα που δεν είναι η δική του. Τέτοια στοιχεία μπορεί να είναι ένα χτένισμα (όπως στην περίπτωση της Adele), ένα είδος ρούχου, ένας τρόπος εκφοράς του λόγου ή ακόμα και κάποιο είδος άσκησης, όπως η γιόγκα.
Φυσικά, θα μπορούσε κανείς να πει ότι ανέκαθεν οι λαοί έπαιρναν ο ένας στοιχεία από την κουλτούρα του άλλου κι ότι αυτό είναι απλώς απόδειξη της πολιτισμικής όσμωσης και ανταλλαγής μεταξύ τους. Κι ότι σε ένα βαθμό, ο καθένας από εμάς αντιγράφει καθημερινά στοιχεία και συνήθειες από ξένες κουλτούρες (τουλάχιστον όσοι ξεκινάμε τη μέρα μας πίνοντας έναν εσπρέσο). Ωστόσο, ο όρος πολιτισμική οικειοποίηση αναφέρεται σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου εκείνος που κάνει την αντιγραφή έχει ιστορικά το ρόλο του κυρίαρχου και συστηματικά καταπιέζει το λαό του οποίου τα στοιχεία δανείζεται με αποτέλεσμα αυτός να νιώθει προσβεβλημένος. Σύμφωνα με αυτή τη λογική, είναι εντελώς διαφορετικό να φορέσεις εσπαντρίγιες το καλοκαίρι, από το να βάλεις ένα σομπρέρο για να ντυθείς Μεξικάνος της απόκριες. Στη δεύτερη περίπτωση, υποδύεσαι ότι ανήκεις σε μια φυλή όπου δεν ανήκεις, χρησιμοποιώντας κοινωνικά στερεότυπα.
Όταν η πολιτισμική οικειοποίηση γίνεται από την ανάποδη
Πολύ συχνά η πολιτισμική οικειοποίηση γίνεται κι από την άλλη πλευρά –ένας καταπιεσμένος λαός δηλαδή υιοθετεί στοιχεία από την κουλτούρα του ισχυρότερου. Όμως σε αυτή την περίπτωση ο στόχος αυτού που το κάνει είναι να αφομοιωθεί και όχι να ξεχωρίσει. Για παράδειγμα, οι μαύρες γυναίκες αναγκάζονται πολλές φορές να ισιώνουν τα μαλλιά τους καθώς, όπως έχουν καταγγείλει, οι εργοδότες τους θεωρούν ότι το φυσικό τους look δείχνει λιγότερο "επαγγελματικό". Και πάλι, το όλο θέμα σχετίζεται με την ισορροπία της ισχύος. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, οι μαύρες γυναίκες δεν υιοθετούν τα ίσια μαλλιά για πλάκα αλλά προκειμένου να μη γίνουν θύμα διακρίσεων από τους λευκούς.
