Στα "Όνειρα", την ταινία που φέρει την υπογραφή του Dag Johan Haugerud, επικρατεί ηρεμία. Από εκείνες που συμπορεύονται με τη σιγουριά, όχι την αμηχανία. Μία συνθήκη, η οποία περιγράφει και τη στάση ζωής του σπουδαίου Νορβηγού σκηνοθέτη, το κινηματογραφικό δημιούργημα του οποίου διακρίθηκε με τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βερολίνου, νωρίτερα τη φετινή χρονιά.
Σε αυτήν, μία 17χρονη μαθήτρια αρχίζει να νιώθει μία ιδιαίτερη έλξη για τη δασκάλα της. Η ανομολόγητη επιθυμία της εκφράζεται μέσα από τη γραφή, επιλογή που αντανακλά το παρελθόν του Haugerud ως μυθιστοριογράφου. Η ιστορία της λειτουργεί ως αφορμή για να έρθει στην επιφάνεια το ταλέντο της Johanne στη συγγραφή ιστοριών, κάτι που ανατρέπει τόσο την ίδια της τη ζωή όσο και τη σχέση με τη δασκάλα, τη μητέρα και τη γιαγιά της. Με αφορμή το ντεμπούτο της ταινίας στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες, ο Dag Johan Haugerud μιλά στη Madame Figaro για τα προσωπικά του κινηματογραφικά επιτεύγματα και την ιστορία που τον οδήγησε μέχρι τη Χρυσή Άρκτο.
Πώς προέκυψε η ιστορία της ταινίας;
Η ταινία γεννήθηκε κυρίως μέσα από την επιθυμία μου να συνεργαστώ με την Ella Øverbye και με αρκετά από τα μέλη του τελικού cast. Τα "Όνειρα" αποτελούν μέρος μίας τριλογίας. Κάθε ταινία είναι γραμμένη για συγκεκριμένους ηθοποιούς. Έτσι, πρώτα κατέληξα στην τελική σύνθεση των ηθοποιών. Και μετά έγραψα ιστορίες που θεωρούσα κατάλληλες για εκείνους. Είχα συνεργαστεί με την Ella στο παρελθόν, όταν ήταν 10 ετών. Και ήθελα να συνεργαστώ ξανά μαζί της. Όταν γυρίσαμε αυτή τη ταινία ήταν 16 ετών. Το να γράψω, λοιπόν, μία κινηματογραφική ιστορία για τον πρώτο έρωτα και τη σεξουαλική αφύπνιση ήταν ακριβώς αυτό που θεωρούσα σωστό να κάνω. Μπορείτε, λοιπόν, να πείτε ότι η ηθοποιός ενέπνευσε την ιστορία.
Πόσο διαφορετική ήταν η συνεργασία με την Ella Øverbye στα "Όνειρα" σε σχέση με το παρελθόν;
Για να είμαι ειλικρινής, δεν είχε αλλάξει ιδιαίτερα. Από την πρώτη μας συνεργασία, αυτό που είχα κρατήσει ήταν η κοινή αίσθηση του χιούμορ που είχαμε, παρά το γεγονός ότι τότε ήταν ένα μικρό κορίτσι το οποίο έκανε κάποια δειλά βήματα στον χώρο του κινηματογράφου. Επίσης, είχα διαπιστώσει ότι πρόκειται για μία πολύ καλή "αναγνώστρια". Διαθέτει μία εκπληκτική ικανότητα του να διαβάζει και να "δίνει φωνή" στο σενάριο σωστά.
Σημαντικό αυτό...
Ναι, πολύ. Και το έκανε και τώρα. Έχουν πραγματικό ενδιαφέρον οι συζητήσεις μαζί της σχετικά με το σενάριο και την εξέλιξή του. Επίσης, αισθάνεται άνετα να συζητήσει όσα δεν αντιλαμβάνεται, αλλά και αυτά που κατανοεί από την πρώτη ανάγνωση. Και να "εκσυγχρονίσει" τη γλώσσα που χρησιμοποιώ στο κείμενο, να της δώσει μία περισσότερο φρέσκια ματιά.
Στην ταινία "Όνειρα", μία μαθήτρια με το όνομα Johanne ερωτεύεται τη δασκάλά της, με έναν πέρα του συνηθισμένου τρόπου. Η μαθήτρια επιλέγει να εκφράσει τα συναισθήματά της μέσω της γραφής. Πώς οδηγήθηκατε σε αυτή τη μορφή έκφρασης;
Προσπάθησα να κάνω κάτι περισσότερο από το να περιγράψω την ιστορία ενός πρώτου έρωτα. Παρά το ότι αποτελεί κάτι οικουμενικό με το οποίο μπορούμε όλοι να ταυτιστούμε, στο δικό μου μυαλό φάνηκε αρκετά προβλέψιμο, γιατί όλοι το έχουμε ζήσει. Οπότε ήθελα να είναι λίγο πιο περίπλοκο. Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι όταν η αγάπη έχει τελειώσει, θα μπορούσε να είναι καλό το να προσπαθήσεις, με έναν τρόπο, όχι να την αναλύσεις, αλλά να την κρατήσεις ζωντανή μέσα από τη γραφή. Και να γράψεις τη δική σου αλήθεια για το τι συνέβη. Πιστεύω ότι όταν είσαι ερωτευμένος, δημιουργείς μία προσωπική μορφή αλήθειας. Φαντάζεσαι όλα τα πράγματα που θα μπορούσαν να συμβούν ανάμεσα σε σένα και στο άτομο που αγαπάς. Πολύ σπάνια, όμως, όλα αυτά υλοποιούνται. Συνεπώς όταν γράφεις γι' αυτό μετά, είσαι σε θέση, με έναν τρόπο, να το εξιδανικεύσεις στον βαθμό που θα ήθελες να είναι. Στην ταινία, αυτό γίνεται πράξη. Ο θεατής προβληματίζεται για το τι είναι αλήθεια και τι όχι.
Είναι αλήθεια ότι η ταινία συχνά θολώνει τη γραμμή ανάμεσα σε αυτά που έχουν πραγματικά συμβεί και σε εκείνα που απλά γράφει η Johanne.
Αλήθεια. Αυτό που έχει, επίσης, αρκετό ενδιαφέρον για εμένα είναι ότι η μητέρα και η γιαγιά, στην αρχή, όταν διαβάζουν την ιστορία, είναι αρκετά αναστατωμένες. Επειδή σκέφτονται μόνο αν έχει συμβεί κάτι κακό. Αλλά μετά, κατά κάποιον τρόπο, η λογοτεχνία "ηρεμεί" τη συνθήκη. Όταν διαβάζουν τα κείμενά της για δεύτερη φορά, αποδέχονται τη μυθοπλασία ως πραγματικότητα, με έναν τρόπο, επιλέγοντας να "βυθιστούν” σε αυτή και αναγνωρίζοντας παράλληλα το ταλέντο της Johanne στη συγγραφή. Κάτι που τελικά απαλύνει την αρχική τους ανησυχία για το τι συνέβη στο κορίτσι.
Μήπως η επιλογή της Johanne να εκφράσει την αλήθειά της μέσω της γραφής αντικατοπτρίζει το δικό σας παρελθόν ως μυθιστοριογράφου;
Πιθανότατα, ναι. Σίγουρα, συνέβαλε ακόμη και ασυναίσθητα το ότι από τη στιγμή που μπήκα στην εφηβεία, άρχισα να κρατώ το δικό μου ημερολόγιο. Έχω γράψει πάρα πολύ στη ζωή μου (γελάει). Κάποια στιγμή, καθώς τα χρόνια περνούσαν, συνειδητοποίησα ότι η διαδικασία της γραφής έχει επηρέασει αρκετά τον τρόπο που κατανοώ τη ζωή, τον εαυτό μου, τους ανθρώπους. Κάτι, λοιπόν, τόσο σημαντικό για εμένα, όπως η γραφή, δεν θα μπορούσε παρά να κατέχει κεντρικό ρόλο στην ιστορία.
Κατά την παρακολούθηση της ταινίας, με εντυπωσίασε ιδιαίτερα η εκτεταμένη χρήση του voiceover στην αφήγηση. Τι σας οδήγησε σε αυτή την επιλογή;
Είχα αποφασίσει να χρησιμοποιήσω το voiceover ως αφηγηματική μέθοδο πριν ξεκινήσω να δίνω εικόνα στην ταινία. Με ιντριγκάρουν οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Το έχω κάνει και στο παρελθόν, και ήθελα να το δοκιμάσω τώρα στον υπερθετικό βαθμό, για να εξετάσω αν και πώς θα λειτουργούσε. Ταυτόχρονα, στόχος μου ήταν να δημιουργήσω μία προσωπική ταινία. Μία ιστορία, η οποία έπρεπε να παρουσιαστεί από την οπτική της 17χρονης μαθήτριας, παραχορώντας σε εκείνη τον απόλυτο έλεγχο εξέλιξης της ιστορίας. Όχι μόνο μέσω της γραφής, αλλά και με τον τρόπο που εστιάζει στους διάφορους χαρακτήρες, και ακόμη και με το πώς σταματά η ίδια την ιστορία στο φινάλε.
Το voiceover, λοιπόν, είναι ένα εργάλειο που θα μπορούσε να συνεισφέρει σε αυτή την κατεύθυνση, επειδή σου δίνει τη δυνατότητα να έχεις έναν εσωτερικό μονόλογο, το κορίτσι να είναι σαν τη "φωνή του Θεού", ο οποίος γνωρίζει τα πάντα. Υπάρχει, επίσης, ένα ενδιαφέρον στη συνδιαλλαγή ανάμεσα στην αφήγηση των γεγονότων και τον χρόνο δράσης τους. Ταυτόχρονα, μου φάνηκε αρκετά διασκεδαστικό να συντάσσω το κείμενο της αφήγησης, καθώς αισθάνθηκα σαν να γράφω μυθιστόρημα.
Και φτάνουμε στον Φεβρουάριο του 2025. Τα "Όνειρα" βραβεύονται με τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου. Ποια ήταν η πρώτη σας αντίδραση στο άκουσμα του ονόματός σας;
Έκπληξη. Και κάτι ακόμη που δεν μπορώ να το χαρακτηρίσω ως σοκ. Απλά, όταν κάθεσαι σε εκείνη στην αίθουσα και ακούς το όνομά σου, σε κλάσματα του δευτερολέπτου καταλαβαίνεις ότι πρέπει να ανέβεις στη σκηνή και να μιλήσεις μπροστά σε αρκετούς θεατές. Προσωπικά, αυτό είναι κάτι που με αγχώνει. Επομένως, έκπληξη και νευρικότητα, αλλά ταυτόχρονα ικανοποίηση.
Περηφάνεια;
Δεν το σκέφτηκα αυτό. Δεν χρησιμοποιώ ποτέ τη λέξη "περήφανος".
Δεν είναι καλό να νιώθουμε περήφανοι για τη δουλειά μας;
Προφανώς, αλλά δεν μου είναι μία εύκολη διαδικασία αυτή. Είμαι περισσότερο επικριτικός, παρά περήφανος.
Με ποιο μήνυμα θα θέλατε να αποχωρήσει ο θεατής της ταινίας, μετά την προβολή της;
Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτό γιατί εξαρτάται από τον καθένα ξεχωριστό. Θέλω απλώς να περάσουν καλά. Θέλω να σκεφτούν. Αν μια ταινία μπορεί να τους κάνει να στοχαστούν για τη δική τους ζωή, αυτό είναι φανταστικό. Αλλά αν απλώς τη θεωρήσουν διασκεδαστική, κι αυτό είναι εντάξει. Αν τη θεωρήσουν βαρετή, αυτό είναι κρίμα.
