Είναι παθιασμένη με αυτό το έργο. Αυτή είναι η αίσθηση που μού γεννά η Μαριάννα Κάλμπαρη, σκηνοθέτις της παράστασης "Ικέτιδες" του Αισχύλου και διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν, όσο την αποκωδικοποιώ μέσα από τις απαντήσεις της. Με τα μηνύματα – διαχρονικά κι επίκαιρα – που η αρχαία τραγωδία προβάλλει. Οι προβληματισμοί του τραγικού ποιητή βρίσκουν τη θέση τους. Στο παρελθόν – τότε που το κείμενο απέκτησε την αρχική και σωζόμενη εκδοχή του. Στο παρόν – με ζητήματα, όπως η επιβολή της πατριαρχίας, η ισότητα, η ισονομία κι ισηγορία, η αναζήτηση του φύλου να εξακολουθούν να βρίσκονται στο επίκεντρο ενός χορού που βαδίζει ανάμεσα στην αποδοχή και την αμφισβήτηση.
Στη δική της πρόταση, ο χορός πάντως διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο. Πεντηκονταμελής, όπως οι κόρες του Δαναού στον πυρήνα του μύθου. Αριθμός (50) ικανός για να αναδείξει ότι η ψυχή και η μοίρα πενήντα θηλυκών υπάρξεων κρίνεται από τις διαθέσεις τριών μόλις ανδρών. Η Μαριάννα Κάλμπαρη ενώνει τις Δαναΐδες με τις γυναίκες του σήμερα, τις ηρωίδες του παρόντος που μάχονται ενάντια στην έμφυλη βία, αναζητούν την ταυτότητα της, αμφισβητούν τα φερόμενα ως δεδομένα, τολμούν, ανατρέπουν, φωτίζοντας το παρόν μέσα από τα γραμμένα του παρελθόντος. Λίγο πριν ο εξαιρετικός θίασος της (Λυδία Κονιόρδου, Λουκία Μιχαλοπούλου, Λένα Παπαληγούρα, Άκης Σακελλαρίου, Γιάννης Τσορτέκης, Χριστίνα Σουγιουλτζή, Μαρίνα Σάττι) και η ίδια βρεθούν στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου υπογράφοντας το φινάλε των φετινών Επιδαύριων με δύο sold out παραστάσεις, η Μαριάννα Κάλμπαρη μιλά στη Madame Figaro.
Επιστρέφετε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου μετά από αρκετά χρόνια. Τι ήταν αυτό που σας γοήτευσε στις "Ικέτιδες" του Αισχύλου ώστε να σηματοδοτήσει την επιστροφή σας;
Οι "Ικέτιδες" είναι ένα έργο που πάντα με γοήτευε και το είχα στο μυαλό μου. Χαίρομαι ιδιαίτερα όμως που μου δίνεται η δυνατότητα να επιστρέψω με αυτή την τραγωδία τώρα. Τα ζητήματα που θέτει, το προσφυγικό, το δίκαιο, οι αρχές της δημοκρατίας, δεν έχουν πάψει να μας απασχολούν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο τρόπος όμως με τον οποίο μας απασχολεί σήμερα το έμφυλο ζήτημα, που είναι κεντρικό στο έργο, πιστεύω ότι έχει αλλάξει ή τουλάχιστον μοιάζει να αλλάζει όλο και περισσότερο. Θεωρώ ότι είναι μια ενδιαφέρουσα στιγμή για να πει κανείς αυτή την ιστορία.
Πώς αισθάνεστε που θα είστε η γυναίκα εκείνη, η οποία θα επαναφέρει το κείμενο του Αισχύλου στη Επίδαυρο μετά από επίσης αρκετά χρόνια;
Με αφορμή την ερώτησή σας, συνειδητοποιώ ότι οι "Ικέτιδες", παρόλο που μιλούν για την "μοίρα" της γυναίκας και τη θέση της στην κοινωνία, ανεβαίνουν για πρώτη φορά από γυναίκα σκηνοθέτη στην Επίδαυρο. Εύχομαι να τελειώσουμε σύντομα με αυτού του είδους τις πρωτιές.
Η μετάφραση του Ιωάννη Γρυπάρη, στη οποία βασίζεται το τελικό κείμενο, είναι η πρώτη που έγινε στα νέα ελληνικά. Σε ποιο βαθμό χρειάστηκε να "πειράξετε" το κείμενο;
To πείραξα τόσο ώστε να είναι πιο προσιτό στον σύγχρονο θεατή, χωρίς να χάνει την υπέροχη ποιητικότητά του και κυρίως την αίσθηση ότι έρχεται "από παλιά και από μακριά". Επίσης, το επεξεργάστηκα δραματουργικά κάνοντας μικρές προσθήκες αρχαίων κειμένων αλλά κυρίως μοιράζοντας όλο το λόγο του πρωταγωνιστή Χορού στις δύο πιο γνωστές Δαναΐδες, την Υπερμνήστρα και την Αμυμώνη, με γνώμονα τα χαρακτηριστικά που αποδίδει ο μύθος στην κάθε μία.
Παρά τα σημαντικά ονόματα που συναντάμε στον θίασο, ουσιαστικά πρωταγωνιστής είναι ο πεντηκονταμελής(!) χορός. Αποτελεί δική σας πρόταση / καινοτομία;
Ο μύθος λέει ότι οι κόρες του Δαναού ήταν 50. Προφανώς, το έργο λειτουργεί και με τις 17 Δαναΐδες όπως το έχουμε ήδη παρουσιάσει και θα μπορούσε να λειτουργήσει μόνο με την Υπερμνήστρα και την Αμυμώνη. Ήθελα, όμως, στην Επίδαυρο μια συνθήκη "εξωφρενική"- έναν πατέρα που καταφθάνει με τις 50 κόρες του ζητώντας άσυλο- γιατί πιστεύω ότι έτσι οδηγούμαστε αυτομάτως στην καρδιά του μύθου, αλλά και της δύναμης του συλλογικού. Επίσης πιστεύω ότι με αυτή την συνθήκη λειτουργεί ακόμη πιο έντονα η αντίθεση και ο συμβολισμός: τρεις μόνο είναι στο έργο οι άνδρες που αποφασίζουν για τη μοίρα τόσων γυναικών. Τρία πρόσωπα που έχουν τη δύναμη να τις συνθλίψουν ή να τις σώσουν.
Η αλήθεια είναι ότι πλέον δεν βλέπουμε παραστάσεις με τόσους πολλούς συντελεστές, πόσω μάλλον στον χορό. Ήταν εύκολο να συντονιστεί και να ενταχθεί αρμονικά αυτό το σύνολο στο τελικό δρώμενο που παρουσιάζετε;
Νομίζω ότι δεν το βλέπουμε συχνά, ακριβώς γιατί δεν υπάρχει η δυνατότητα να κάνουν πρόβα τόσοι άνθρωποι μαζί, για ένα ικανό χρονικό διάστημα. Εμείς προκειμένου να το καταφέρουμε, δουλέψαμε πολύ όλοι οι συνεργάτες (Χριστίνα Κάλμπαρη στο εικαστικό κομμάτι, Χαράλαμπος Γωγιός στο μουσικό, Χριστίνα Σουγιουλτζή στη χορογραφία) πάνω στο συνολικό και τον επιμέρους σχεδιασμό του στησίματος της παράστασης, ενώ κάναμε πρόβες για πολύ καιρό με κάθε γκρουπ ερμηνευτριών (χορωδοί, χορεύτριες, ηθοποιοί) ξεχωριστά. Η μεγάλη πρόκληση αυτού του εγχειρήματος βρίσκεται λοιπόν στη σύνθεση.
Βασικό ρόλο στην εξέλιξη του έργου διαδραματίζουν οι δύο Δαναΐδες του μύθου, τις οποίες υποδύονται η Λένα Παπαληγούρα και η Λουκία Μιχαλοπούλου. Πώς οδηγηθήκατε στην επιλογή των συγκεκριμένων ηθοποιών;
Η Λένα και η Λουκία προέρχονται από την Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης. Το ταλέντο τους είναι αδιαμφισβήτητο, δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι έχουν και οι δύο τιμηθεί με το βραβείο "Μελίνα Μερκούρη". Είναι ταυτόχρονα και δύο πολύ αφοσιωμένες ηθοποιοί που εκτιμώ βαθιά για το σκηνικό τους ήθος και την πορεία τους στο χώρο. Χάρη στη σημαντική δουλειά που κάναμε και με τις δύο στο λόγο, μας δόθηκε η δυνατότητα -και η ελευθερία- να εντάξουμε τις υπόλοιπες Δαναΐδες στο τραγούδι (CHÒRES- Δραματική Σχολή Θέατρου Τέχνης) και το χορό (Ομάδα κι όμως κινείται). Προεξάρχουσες των Δαναΐδων η Χριστίνα Σουγιουλτζή, πολύτιμη συνεργάτις και χορογράφος της παράστασης στον κομβικό βουβό ρόλο της Ιούς, αλλά και η Μαρίνα Σάττι ως σολίστ.
Ποια είναι η ανταπόκριση που έχετε λάβει μέχρι στιγμής από το κοινό; Σας δίνει μεγαλύτερη ώθηση και πίστη για τη στιγμή της Επιδαύρου;
Είναι γεγονός ότι η ανταπόκριση που έχουμε λάβει μέχρι τώρα είναι πολύ ενθαρρυντική. Αδημονούμε όλοι και όλες για την Επίδαυρο, όπου θα δοκιμαστούμε για πρώτη φορά στο μεγάλο σχήμα των 50 Δαναΐδων.
Ποια διαχρονικά μηνύματα των Ικέτιδων "κουμπώνουν" στο σήμερα;
Το έργο μας θυμίζει πόσο ανάγκη έχουμε από μία δημοκρατική κοινωνία που παίρνει θέση ενάντια στη βία, που σέβεται και προστατεύει τον αδύναμο, τον διαφορετικό, τον κατατρεγμένο, τον ξένο. Μία κοινωνία που προσπαθεί να δώσει "δίκιο στο δίκιο" της γυναίκας αλλά και όλων των ανθρώπων.
Τέλος, ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να κρατήσουν οι θεατές μετά το τέλος της παράστασης;
Θα ήθελα πολύ να "ανακαλύψουν" πρώτα απ΄όλα αυτό το υπέροχο κείμενο, αλλά και να αναλογιστούν πώς έχουν διαμορφώσει ουσιαστικά την κοινωνία μας μύθοι τόσο παλιοί όπως αυτός των Δαναΐδων. Πόσο βαθιά φύτεψαν μέσα μας στερεότυπα και προκαταλήψεις. Τόσους αιώνες μετά, καλούμαστε να αναγνωρίσουμε ό,τι είναι άδικο και προκαλεί πόνο και να προσπαθήσουμε να το ξεριζώσουμε.
Μετά την παρουσίαση στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, οι "Ικέτιδες" συνεχίζουν το ταξίδι τους στο Ανοιχτό Θέατρο Λυκαβηττού (31/8), Κηποθέατρο Παπάγου (1 και 2/9), Βεάκειο Θέατρο Πειραιά (3/9), Θέατρο Πέτρας - Πετρούπολη (4/9), Τεχνολογικό και Πολιτιστικό Πάρκο - Λαύριο (6/9), Δημοτικό θέατρο Δ. Κιντής - Ηλιούπολη (8 και 9/9), Κατράκειο Θέατρο - Νίκαια (10/9), Ωδείο Ηρώδου Αττικού (12/9), Θέατρο Βράχων (Μελίνα Μερκούρη) - Βύρωνας (13/9), Νταμάρι Βριλησσίων (Αλίκη Βουγιουκλάκη - 14/9), Θέατρο Ρεματιάς - Χαλάνδρι (18/9).
