Κάποτε, όταν η μαμά έμπαινε στην εμμηνόπαυση, τα παιδιά της ήταν πλέον ενήλικα. Σήμερα είναι συνήθως νήπια ή έφηβοι. Πώς επηρεάζει αυτή η φυσιολογική, αλλά δύσκολη κατάσταση τον ρόλο μιας γυναίκας ως μητέρας;
Από την Αλεξάνδρα Θεοδωροπούλου
Πρώτα ονειρευόμαστε τον γάμο μας, μετά το πρώτο μας παιδί, τη γέννα, τη βάφτιση, τα πρώτα του βήματα, τις κουβέντες του... Οι βασικές έγνοιες μας είναι πώς θα πάει στο σχολείο, να κάνει φίλους, να αγαπήσει τα σπορ, να γίνει ανεξάρτητο, να βρίσκει πάντα τρόπο να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες… Όλα αυτά ενώ εμείς –οι μαμάδες– στεκόμαστε βράχοι σε ό,τι κι αν συμβαίνει, σε ό,τι κι αν μας προκύπτει. Και ένα από αυτά που συμβαίνουν πλέον σε όλο και περισσότερες μαμάδες μικρών ή λίγο μεγαλύτερων παιδιών είναι οι αλλαγές που φέρνει μαζί της η εμμηνόπαυση.
Ενώ έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε ότι τα όποια προβλήματα ξεκινούν με την οριστική παύση της περιόδου, είναι γνωστό ότι τα επίπεδα των οιστρογόνων αρχίζουν να πέφτουν πολλά χρόνια νωρίτερα. Η περιεμμηνόπαυση, όπως ονομάζεται η μετάβαση στην εμμηνόπαυση, είναι μια μακροχρόνια διαδικασία που αρχίζει ακόμα και από την ηλικία των 40 ετών της γυναίκας και επιφέρει σημαντικές ορμονικές αλλαγές. Καθώς τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται, επηρεάζονται σχεδόν όλα τα συστήματα του γυναικείου οργανισμού, με αποτέλεσμα αλλαγές στη διάθεση –σεξουαλική και ψυχική–, στον ύπνο, τη γνωστική ικανότητα και πολλά άλλα. Ανάμεσα στα όργανα που "αντιδρούν" στις ορμονικές αλλαγές της εμμηνόπαυσης είναι και ο εγκέφαλος. Γι’ αυτό και παρατηρούμε ότι η διάθεση, η ενέργεια, η συναισθηματική ανταπόκριση αλλάζουν, ενώ συμπτώματα όπως η ευερεθιστότητα, το άγχος και η "ομίχλη του εγκεφάλου" διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες λειτουργούν στην καθημερινότητά τους.
Από την άλλη, η μέση ηλικία και η εμμηνόπαυση δεν είναι μόνο περίοδοι απώλειας, είναι και περίοδοι επαναπροσδιορισμού. Οι γυναίκες καλούνται να επαναξιολογήσουν τις σχέσεις τους, να επαναπροσδιορίσουν τις προτεραιότητές τους και να στραφούν προς πιο αυθεντικές μορφές σύνδεσης. Παράλληλα όμως έχουν να φέρουν εις πέρας τους πολλαπλούς τους ρόλους, ανεξάρτητα από το τι μπορεί να συμβαίνει ή να τις απασχολεί στη ζωή τους. Μεταξύ όλων των υπόλοιπων ρόλων είναι για πολλές από εμάς και εκείνος της μητέρας. "Ένας ρόλος απαιτητικός και δύσκολος, ειδικά όταν πρέπει να συνδυαστεί με τις αλλαγές που αναγκαστικά φέρνει στη ζωή μιας γυναίκας η εμμηνόπαυση", όπως τονίζει η ψυχολόγος δρ Ναταλία Κουτρούλη.
Μεγαλύτερες μαμάδες, μικρότερα παιδιά
Στις μέρες μας η πρόκληση για μια γυναίκα να συνδυάσει τη μητρότητα με την απαιτητική φάση της εμμηνόπαυσης γίνεται ακόμα πιο έντονη, καθώς όλο και περισσότερες περνούν αυτή την αλλαγή έχοντας πολύ μικρά παιδιά. Καλούνται δηλαδή, ενώ βιώνουν μια περίοδο της ζωής τους κατά την οποία οι ίδιες ταλαιπωρούνται από διάφορα συμπτώματα, να είναι παρούσες, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις του να μεγαλώνουν νήπια και μικρά παιδιά. Πρόσφατη έρευνα αποδεικνύει κάτι που οι περισσότεροι έχουμε σίγουρα παρατηρήσει, μπορεί και βιώσει: Σήμερα οι γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών είναι πιο πιθανό να έχουν μόλις αποκτήσει ή να μεγαλώνουν βρέφη παρά να έχουν παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία. Η έρευνα είναι του Εθνικού Κέντρου Στατιστικής της Υγείας των ΗΠΑ και επιβεβαιώνει ότι η πλειονότητα των γυναικών που διανύουν τη δεκαετία των 40 έχουν μικρότερα παιδιά συγκριτικά με τις γυναίκες στις προηγούμενες γενιές.
Ακόμα και μέσα σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες, όμως, αυτή η συνύπαρξη εμμηνόπαυσης και μητρότητας παραμένει σε μεγάλο βαθμό απούσα τόσο από την επιστημονική βιβλιογραφία όσο και από τον δημόσιο διάλογο.
Τα περισσότερα βιβλία γονέων δε μας προετοιμάζουν για τη συναισθηματική πολυπλοκότητα της καθοδήγησης των παιδιών μας τη στιγμή που το δικό μας εσωτερικό τοπίο αλλάζει και μάλιστα άρδην. Οι περισσότερες ιατρικές πηγές που αφορούν την εμμηνόπαυση επικεντρώνονται στις εξάψεις και όχι στις επιπτώσεις που έχουν οι ορμονικές αλλαγές στις σχέσεις μας, ειδικά μέσα στην οικογένειά μας, ή στην αίσθηση που έχουμε οι ίδιες για τον εαυτό μας και τον ρόλο μας ως μητέρες. "Η περίοδος αυτή περιλαμβάνει πράγματι προκλήσεις και δυσκολίες, γι’ αυτό και είναι πολύ συχνό το φαινόμενο μια γυναίκα να θεωρεί πως είναι ανεπαρκής και να "κατηγορεί” τον εαυτό της ότι είναι λιγότερο υπομονετική/οργανωμένη/παρούσα απ’ όσο θα έπρεπε" λέει η δρ Ναταλία Κουτρούλη.
Το παιδι μου κι εγώ (σε κλιμακτηριο)
Σύνθεση μελετών του 2025 σχετικά με την περιεμμηνόπαυση και τη γονική μέριμνα διαπίστωσε ότι συμπτώματα όπως η ευερεθιστότητα, η κόπωση, η "ομίχλη του εγκεφάλου" και το άγχος διαμορφώνουν σημαντικά την ποιότητα των σχέσεών μας με τα παιδιά μας (Menopause and Mother-Child Relationships, 2025). "Τα παιδιά, ιδίως οι έφηβοι, μπορεί να παρερμηνεύσουν τις εναλλαγές της διάθεσής μας ή τη δυσκολία μας να θυμηθούμε και να τα θεωρήσουν θυμό ή απόρριψη, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιττές συγκρούσεις ή και σε συναισθηματική απόσυρση από την πλευρά τους" εξηγεί η ψυχολόγος. Από την άλλη, μια μητέρα με μικρά παιδιά, που κουράζεται πολύ σωματικά φροντίζοντάς τα, μπορεί να βιώσει ακόμα πιο έντονα τα αγγειοκινητικά συμπτώματα της περιεμμηνόπαυσης και της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις, η αϋπνία ή τα χαμηλά επίπεδα ενέργειας.
Όμως, αν η μαμά χάνει την ψυχραιμία της και αντιδρά απότομα όταν το νήπιο ζητάει να ακούσει την ίδια ιστορία για πέμπτη φορά, αυτό που βλέπει μπροστά του το παιδί δεν είναι μια γυναίκα που δεν κοιμήθηκε καλά γιατί είχε εξάψεις, αλλά έναν γονέα που έχει γίνει απρόβλεπτος. Πολλές φορές το ίδιο ακριβώς βλέπει και η μητέρα αδυνατώντας να συνδέσει το αποτέλεσμα που έχουν οι ορμονικές αλλαγές με τον γονεϊκό της ρόλο. Σε όποια ηλικία κι αν είναι τα παιδιά, μια μητέρα που δυσκολεύεται στην καθημερινότητά της ενδέχεται να δει τη σχέση της μαζί τους να δοκιμάζεται για διάφορους λόγους, είτε επειδή εκείνη δεν έχει αρκετές αντοχές είτε επειδή τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν πώς και γιατί αντιδρά όπως αντιδρά.
Διαβάστε Επίσης
"Αυτό που μπορεί να βοηθήσει είναι να μάθουμε να ονομάζουμε ό,τι βιώνουμε" τονίζει η ειδικός. "Ανάλογα με την ηλικία των παιδιών, είναι χρήσιμο να βρούμε τις κατάλληλες λέξεις για να τους εξηγήσουμε κάποια πράγματα, όπως "Περνάω μια αλλαγή που επηρεάζει το σώμα και τον εγκέφαλό μου και έτσι μπορεί να κουράζομαι εύκολα, να ξεχνάω, να μην έχω πάντα αρκετή υπομονή ή καλή διάθεση. Αυτό όμως δε σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι ευθύνεσαι εσύ για τη συμπεριφορά μου. Εγώ συνεχίζω να σε αγαπώ και να θέλω να σε φροντίζω όπως πριν”. Το να πούμε κάτι τέτοιο –πρώτα στον εαυτό μας και μετά στα παιδιά μας– θα μας βοηθήσει να αποφύγουμε παρεξηγήσεις, αρκεί να παραμείνουμε ειλικρινείς, με στόχο αυτή η αλλαγή, ακόμα και αν επηρεάσει τη σχέση μας, να μην την καταστρέψει". Το "κλειδί" είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι η εμμηνόπαυση και οι ορμονικές αλλαγές που φέρνει μαζί της δε μας κάνουν χειρότερες μητέρες. Μας κάνουν ίσως πιο αληθινές μητέρες και η αλήθεια μας είναι αυτό που τα παιδιά έχουν περισσότερο ανάγκη – μαζί με την αγάπη μας, που είναι πάντα αδιαπραγμάτευτη!
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγο με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική (nataliakoutrouli.gr).
