O Josh Cohen περιγράφει τι χρειάζεται να κάνουμε για να διαχειριστούμε τη φάση του burnout.
Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής και το άγχος που φέρνουν, οι αυξημένες επαγγελματικές αλλά και οικογενειακές υποχρεώσεις και οι συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες γύρω μας, οδηγούν συχνά σε αυτό που αποκαλούμε burnout. Είναι ένα σύνδρομο που πλέον έχουμε μάθει να εντοπίζουμε αλλά δύσκολα βρίσκουμε τρόπο να απεγκλωβιστούμε από αυτό. Κυρίως γιατί δεν αρκεί απλά να σου πει κάποιος "χαλάρωσε". Ο ψυχαναλυτής Josh Cohen σε άρθρο του στον Economist με τίτλο The way out of burnout γιατί.
"Δεν μπορεί απλά να μην κάνει τίποτα"
Ένας ασθενής του, ο Elliot, ήρθε αντιμέτωπος με το σύνδρομο burnout και αποφάσισε να πάρει μία εβδομάδα άδεια. Το σχέδιό του ήταν να κοιμηθεί μέχρι αργά, να διαβάσει ένα μυθιστόρημα, να περάσει μια εβδομάδα χαλαρών δραστηριοτήτων και ίσως να δει και τα τελευταία επεισόδια από την αγαπημένη του σειρά. Ωστόσο, αντ' αυτού έπιασε τον εαυτό του να γεμίζει το πρόγραμμά του με μουσεία, συναυλίες, θέατρο και συναντήσεις φίλων σε νέα μπαρ και εστιατόρια. Έπειτα έβαλε επισκέψεις στο γυμναστήριο, μαθήματα ισπανικών και διαρρύθμιση επίπλων στο σπίτι. Κάπου στην πορεία αναρωτήθηκε αν θα έπρεπε να κατεβάσει ρυθμούς. Ένιωσε πιο εξαντλημένος από ποτέ.
Οι φίλοι του στο Facebook και το X σχολίαζαν αστειευόμενοι πως όλα όσα έκανε ήταν πιο κουραστικά κι από την ίδια τη δουλειά. Ο ίδιος αναρωτήθηκε: "Προσπαθώ να καταλάβω πώς κατάφερα να κάνω τόσα πολλά ενώ δεν ήθελα να κάνω τίποτα. Κάπως το να μην κάνεις τίποτα μοιάζει αδύνατο. Πώς μπορώ απλά να μην κάνω τίποτα;" Ο Josh Cohen εξηγεί ότι ο Elliot σημειώνοντας ότι δεν μπορεί απλά να μην κάνει τίποτα κρίνει τον εαυτό του από την οπτική της κουλτούρας που βλέπει με περιφρόνηση την αδράνεια. Θέλοντας να παραμείνει παραγωγικός οδηγεί τον εαυτό του κατευθείαν στην εξάντληση αφού λόγω τόσων ασχολιών είναι αδύνατο να ξεκουραστεί.
Το πραγματικό πρόβλημα ενός ανθρώπου που υποφέρει από burnout
Αυτό είναι, σύμφωνα με τον Cohen, η δυσκολία ενός ανθρώπου που υποφέρει από burnout. Το αίσθημα της εξάντλησης που συνοδεύεται από έναν καταναγκασμό να συνεχίσεις να κάνεις πράγματα είναι μία διπλή δέσμευση που το κάνει αδύνατο να εντοπίσεις πώς να το διαχειριστείς. Το burnout εμπεριέχει την έλλειψη της ικανότητας να χαλαρώσεις και απλά "να μην κάνεις τίποτα". Αποτρέπει τον κάθε άνθρωπο από το να αγκαλιάσει τις απλές απολαύσεις -τον ύπνο, το χαλαρό μπάνιο, τη βόλτα, τα χαλαρά γεύματα, τις ανούσιες συζητήσεις- που φέρνουν ηρεμία και ικανοποίηση. Μπορεί να είναι μη λειτουργικό να προτείνεις χαλαρές δραστηριότητες σε κάποιον που παραπονιέται ότι δεν μπορεί να χαλαρώσει.
Τι χρειάζεται για να επανακτήσουμε την ικανότητα να μην κάνουμε τίποτα ή έστω πολύ λίγα; Ίσως θα περίμενε κανείς από έναν ειδικό σαν τον Cohen που υπηρετεί την επιστήμη της ψυχανάλυσης να προτείνει αυτή αλλά γνωρίζει ότι είναι απαιτητική συναισθηματικά, παίρνει χρόνο και συχνά είναι κοστοβόρα. Άλλωστε δεν λειτουργεί για όλους.
Οι εξωγενείς δυσκολίες απαιτούν αντίστοιχες λύσεις
Στις λιγότερο βαριές περιπτώσεις του burnout, συχνά το θέμα είναι ότι οι δυσκολίες που φέρνουν εξάντληση είναι εξωγενείς. Ο προσωπικός χρόνος και η ενέργεια μπορεί να έχει εξαντληθεί από γεγονότα της ζωής σου ή την απαιτητική εργασία.
Σε αυτές τις περιπτώσεις αξίζει να στραφούμε σε πιο εξωγενείς λύσεις: μείωση ωρών εργασίας όσο γίνεται, δημιουργία χρόνου χαλάρωσης ή προσθήκη δραστηριοτήτων όπως η yoga και ο διαλογισμός. Έχει να κάνει περισσότερο με το να ανακαλύψεις μια θεραπεία παρά με την ίδια τη θεραπεία. Αυτό που μπορεί να λειτουργήσει βοηθητικά είναι το να ακούς και να ακολουθείς τις ανάγκες του εσωτερικού εαυτού σε αντίθεση με τις απαιτήσεις του εξωτερικού κόσμου.
Αυτές οι λύσεις ίσως μοιάζουν μη ρεαλιστικές για κάποιους ασθενείς, πρακτικά αλλά και ψυχολογικά. Πρακτικά γιατί πολλοί από εμάς εργαζόμαστε σε τομείς που απαιτούν σκληρό ωράριο και αφοσίωση ενώ ψυχολογικά με την έννοια του ότι να περιορίσεις της εργάσιμες ώρες και να βγάλεις τον εαυτό σου από το "παιχνίδι" φέρνει περισσότερο άγχος σε κάποιον που προσπαθεί να καταφέρει περισσότερα στη δουλειά του.
Ενώ υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορείς να χαλαρώσεις, η δυσκολία με το burnout είναι ακριβώς ότι δεν μπορείς να βοηθηθείς για να χαλαρώσεις. Όπου το burnout έχει ψυχολογικές ρίζες, η ψυχανάλυση μπορεί να βοηθήσει.
Το ψυχολογικό burnout και η λύση του
Ένας τρόπος είναι η "δομή" της. Η εξάντληση από το burnout είναι αποτέλεσμα της υποδούλωσής μας σε μια ατελείωτη λίστα εκκρεμοτήτων που είναι γεμάτη με μεγάλες και μικρές υποχρεώσεις. Στην ψυχοθεραπεία κάθεσαι και μιλάς χωρίς συγκεκριμένη ατζέντα και αφήνεις τον εαυτό σου να πάει όπου σε πάει το μυαλό. Μερικές στιγμές μπορεί να είσαι σιωπηλή, να ανακαλύπτεις την αξία του απλά να είσαι με κάποιον, χωρίς να δικαιολογείς ή να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου.
Ένας άλλος τρόπος είναι το "περιεχόμενο" της ψυχανάλυσης. Μιλώντας σε έναν θεραπευτή μας βοηθά να ανακαλύψουμε εκείνα τα στοιχεία της προσωπικής μας ιστορίας και του χαρακτήρα που μας κάνουν ευάλωτους σε συγκεκριμένες δυσκολίες όπως είναι το burnout.
Πολλά από αυτά συνδέονται με την παιδική μας ηλικία. Στην περίπτωση του Elliot, για παράδειγμα, αυτό εξηγεί γιατί η ιδέα του "να μην κάνει τίποτα" του προκαλεί ταραχή. Ακόμα και σήμερα, που οι γονείς του έχουν μεγαλώσει, δεν θα μπορούσε να τους φανταστεί να κάθονται απλά και να μιλάνε, να διαβάζουν ή να βλέπουν τηλεόραση. Θυμάται τα οικογενειακά δείπνα όπου και οι δύο βρισκόντουσαν σε μία ένταση για να κάνουν διάφορα. Η δική του ζωή ήταν φορτωμένη με διαβάσματα, εξωσχολικά μαθήματα και τον επέπλητταν και οι δύο γονείς του όταν "τεμπέλιαζε".
Αυτή η γνώση μπορεί να συμβάλει στο να προκαλέσει την ασυναίσθητη εσωτερίκευση εργασιακών συνηθειών και δογμάτων για το τι σημαίνει "παραγωγική" αξιοποίηση του χρόνου μας. Μας ενθαρρύνει να σκεφτούμε τι ζωή μας αξίζει να ζούμε από το να ζούμε απλά πιστεύοντας ότι εγκλωβιστήκαμε σε αυτή.
Διαβάστε Επίσης
